काठमाडौं । नेपाली खेलकुदका लागि २०७६ ऐतिहासिक वर्ष सावित भएको छ । यो वर्ष नेपाली खेलकुद क्षेत्रमा धेरै ऐतिहासिक सफलता हात परे । धेरै खेलमा नयाँ कीर्तिमान बने । केही कीर्तिमानी पनि तोडिए । यो समयमा नेपाली खेलकुद क्षेत्रले महत्त्वपूर्ण सफलता हात पारेको छ । आठौं राष्ट्रिय खेलकुद र १३ औं दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) को आयोजनासँगै ५१ स्वर्णको कीर्तिमानले नेपाली खेलकुदमा नयाँ आयाम थपेको छ । नेपालले यो वर्ष सागमा जितेको ५१ स्वर्ण खेलकुद जगतको ठूलो सफलता हो । 

त्यस्तै नेपाली क्रिकेटको अभिभावक संस्था नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) माथि निलम्बन फुकुवा र नयाँ कार्य समितिसँगै खेलकुदको अभिभावक संस्था राष्ट्रिय खेलकुद परिषद (राखेपमा) नयाँ सदस्यसचिव नियुक्त भए ।

त्यतिमात्र नभई क्रिकेटमा कीर्तिमान बनाएका पारस खड्का, सन्दीप लामिछाने, कुशल मल्ल, फुटबलकी सावित्रा भण्डारी, महिला भलिबलले पाएको ऐतिहासिक स्वर्णले नेपाली खेलकुदलाई चर्चामा ल्याइरह्यो । यस्तो अवस्थामा नेपाली खेलकुदले सागमा गरेको तयारीको कमजोरीले नेपालले धरै रजत पदकमा चित्त बुझाउनु पर्‍यो । 

समग्रमा नेपाली खेलकुदले २०७६ प्राप्त गरेको सफलताको चर्चा 

१) सागमा ऐतिहासिक ५१ स्वर्ण 

लामो समयको अथक प्रयासपछि नेपालले घरेलु मैदानमा १३ औं दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) सम्पन्न ग¥यो । पटक–पटक पूर्वाधार तयार नभएको कारण देखाउँदै सारिएको साग अन्ततः महत्त्वपूर्ण उपलब्धि हासिल गर्दै सम्पन्न भयो । जसमा नेपालले ५१ स्वर्ण पदकको इतिहास बनायो । आयोजकको हैसियतले उद्घाटन र समापनलाई अहिलेसम्मकै ऐतिहासिक दाबी गरेको नेपालले पदकमा पनि नयाँ इतिहास रच्न सफल भयो ।

यसले खेलाडीमात्र नभई समग्र खेल क्षेत्रलाई उत्साहित बनाएको छ । तेक्वान्दोमा सर्वाधिक १२ र करातेमा १० स्वर्णसहित पौडीमा पनि नेपालले अपेक्षाकृत उपलब्धी हासिल गर्‍यो । पहिलो स्वर्ण जिताउने करातेका मन्डेकाजी श्रेष्ठसहित तेक्वान्दोकी आयशा शाक्य र पौडीकी गौरिका सिंह सर्वाधिक चर्चामा रहे । 

सागमा धेरै खेलमा पहिलो पटक स्वर्ण आयो । त्यसले खेलाडीको मनोबल उच्च बनाउनुका साथै नेपाली खेल जगतमा नयाँ इतिहास पनि लेखियो । खेलाडीहरूको सफलतामा सरकारले पनि ठूलो रकमको पुरस्कारको घोषणा गर्‍यो ।

२) क्यान निलम्बन फुकुवा, पारसको आश्चर्यचकित राजीनामा 

सन् २०१९ नेपाली क्रिकेटका लागि पनि सुखद नै रह्यो । नतिजाका हिसाबले यात्रा सुखद नरहे पनि अभिभावक संस्था नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान) माथिको निलम्बन भने हट्यो । २०१६ मा राजनीति हाबी भएको बताउँदै अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद् (आईसीसी) ले नेपाललाई निलम्बन गरेको थियो । 

खेलाडीलाई आफ्नो समन्वयमा विभिन्न प्रतिस्पर्धामा सहभागी गराएको आईसीसीले अन्ततः असोज २७ गते नेपालमाथिको प्रतिबन्ध सशर्त फुकुवा गरेको थियो । त्यसअघि क्यानको नयाँ कार्य समितिका लागि भएको निर्वाचनमा चतुरबहादुर चन्दको प्यानल विजयी भएको थियो । 

२७ गते निलम्बन फुकुवा भएको भोलिपल्टै अर्थात् असोज २८ गते नेपाली क्रिकेट सकर्थकलाई आश्चर्यमा डुबाउने निर्णय कप्तान पारस खड्काले गरे । उनले नयाँ कार्यसमितिलाई शुभकामना दिँदै नेपाली क्रिकेटको उज्ज्वल भविष्यको कामनासहित राजीनामा घोषणा गर्दा समर्थकलाई निराश बनाएको थियो । उनको राजीनामापछि क्यानले ज्ञानेन्द्र मल्ललाई नयाँ कप्तान बनायो ।

३) महिला भलिबललाई ऐतिहासिक स्वर्ण 

महिला भलिबलका लागि वर्ष २०१९ ऐहितासिक रह्यो । किनकि महिला भलिबलले लामो समयको प्रतीक्षापछि देशलाई महत्त्वपूर्ण स्वर्ण पदक जिताएको थियो । बंगलादेशको ढाकामा सम्पन्न प्रथम सेन्ट्रलजोन च्याम्पियनसिपमा महिला भलिबल टोलीले भलिबलकै इतिहासमा पहिलो स्वर्ण जिताएको हो । 

अरुणा शाहीको कप्तानीमा रहेको टोलीले अपराजित रहँदै स्वर्ण जित्दा सरकारले जनही ५ लाखबाट सम्मानित पनि गर्‍यो । साग सुरु हुन केही दिनअघि सम्मान थापेको टोलीले उत्कृष्ट प्रदर्शन गरे पनि सागमा भने भारतको वर्चस्व तोड्न सकेन ।

पहिलो पटक फाइनलमा स्थान बनाए पनि नेपाल अन्ततः भारतसँग पराजित भयो । सुनौलो अवसर गुमाए पनि महिला टोलीले भारतलाई जित्न सजिलो हुनेछैन भन्ने भान भने गरायो । पुरुष भलिबल टोलीले अपेक्षाकृत नतिजा ल्याउन सकेन । घरेलु मैदानमा आयोजना भएको सेन्ट्रलजोन भलिबल च्याम्पियनसिपमा समूह चरणबाट नै बाहिरिएको थियो । यस्तै सागमा पनि समूह चरणबाट नै बाहिरियो । 

४) विश्वकप छनोटमा सुधारिएको प्रदर्शन, अत्यमा स्वर्ण

नेपालको पुरुष फुटबल टोली २०१९ मा विभिन्न कारणले चर्चामा नै रह्यो । कतारमा २०२२ मा आयोजना हुने फिफा विश्वकप छनोटमा गरेको प्रदर्शन होस् या खेलाडीको काण्ड यो वर्ष तातिरह्यो । वर्षको अन्त्यमा सागमा जितेको स्वर्णले केही दुःखद पललाई भने बिर्सायो । 

विश्वकप छनोटका पाँच खेलमध्ये चाइजिन ताइपेइसँगको जितले नेपाली फुटबल उत्साहित बन्यो । बाँकी खेलमा भने पराजित भए पनि नेपालले केही पाठ पक्कै सिक्ने मौका भयो । कुवेतसँगको पहिलो खेलमा ७–० को खराब नतिजासँगै यात्रा सुरुवात गरेको नेपालले अस्ट्रेलियासँग ५–० र जोर्डनसँग ३–० मा पराजित हुन पुग्यो । चाइनिज ताइपेइसँगको जितसँगै नेपालले सुरुआतमा गरेको खराब प्रदर्शन कुवतेसँग दोस्रो खेलमा भने दोहोर्‍याएन ।

घरेलु मैदानमा हुनुपर्ने खेल दशरथ रंगशालाको स्तरोन्नति नसकेपछि भुटानमा सारिएको थियो । जहाँ नेपालले कुवेतलाई १–० ले रोक्यो । बाँकी होम खेल भने अब दशरथ रंगशालामा खेल्नेछ । १३ औं सागमा भने पुरुष यू–२३ फुटबल टोलीले स्वर्ण जित्न सफल भयो । भारत सहभागी नभएको सागमा नेपाल भुटानलाई पराजित गर्दै लगातार दोस्रो पटक च्याम्पियन बनेको हो । यो खुसीले पुरुष फुटबल उत्साहित बनायो । 

यता महिला फुटबल टोलीले पनि आफूलाई अब्बल सावित गरेको छ । भलै घरेलु मैदानमा भएका दुई प्रतियोगिता साग र साफको उपाधि भारतलाई सुम्पिए पनि अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा आशाका किरण देखाएको छ । फाइनलमा भारतसँग गरेको प्रदर्शन र भारतमा आयोजना भएको हिरो वुमेन्स गोल्डकपमा भारतलाई हराएको नेपालले किर्गिस्थानमा भएको नाडेज्दा कपमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गरेको थियो । 

५) कुशलको कीर्तिमानी अर्धशतक

२०७६ मा नेपाली युवा क्रिकेटर कुशल मल्लको चर्चा भयो । कारण सानो उमेरमा अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेटमा बनाएको अर्धशतक । कुशलले आईसीसी विश्वकप क्रिकेड डिभिजन–२ अन्तर्गत डेब्यू खेलमा नै विश्व कीर्तिमान बनाए । उनले नेपालकै खेलाडी रोहितकुमार पौडेलले बनाएको एकदिवसीय क्रिकेटमा सबैभन्दा सानो उमेरमा अर्धशतक बनाउने रेकर्ड तोडे । 

उनले अमेरिकाविरुद्धको खेलमा अर्धशतक प्रहार गर्दै एकदिवसीय क्रिकेटमा अर्धशतक प्रहार गर्ने सबैभन्दा सानो उमेरको खेलमाडीको रेकर्ड बनाए । १५ वर्षका कुशलले आफ्नो नाममा यो रेकर्ड कायम गरेका हुन् ।

यसअघि नेपालका रोहितकुमार पौडेलले यूएईविरुद्धको खेलमा ५८ बलमा ५५ रन बनाउँदै रेकर्ड बनाएका थिए । रोहित पौडेलको उमेर अर्धशतक बनाउने क्रममा १६ वर्ष १ सय ४६ दिन थियो । 

यता कुशल मल्लले ५१ बलमा ५० रन बनाउँदै कीर्तिमानी बनाएका थिए । उनले १५ वर्ष ३४० दिनमा यो रेकर्ड बनाउन सफल भए ।

६) पारसको ऐतिहासिक शतक 

कप्तानबाट राजीनामा दिएका पारस खड्काका लागि पनि २०७६ सुखद बन्यो । उनले एकदिवसीय क्रिकेटमा शतकको कीर्तिमान बनाए । उनी एकदिवसीय क्रिकेटमा शतक बनाउने एक्लो नेपाली खेलाडी समेत हुन् ।

२०७६ को असोज महिनामा यूएईविरुद्ध शतक बनाएका उनको टि–ट्वान्टी क्रिकेटमा पनि शतकको कीर्तिमान छ । उनले सिंगापुरविरुद्धको खेलमा शतक बनाएका थिए । १ दशक नेपाली क्रिकेटको कप्तानी गरेका पारसले असोजको अन्तिममा कप्तानबाट राजीनामा दिएका थिए । 
पारसको राजिनामा पछि भने क्रिकेट समर्थकले उनलाई अझै कप्तानीमा आउन आग्रह गरेका छन् । 

७) सावित्रा भण्डारीको नयाँ कीर्तिमान 

नेपाली महिला फुटबलमा सावित्रा भण्डारीका लागि वर्ष २०७६ उत्कृष्ट रह्यो । पूर्वकप्तान अनु लामाको ३५ अन्तर्राष्ट्रिय गोलको कीर्तिमान भङ्गसँगै विदेशी लिगमा अनुबन्ध भएका कारण सावित्रा चर्चामा रहिन् । उनले भारतको महिला लिग फुटबलमा सर्वाधिक गोलकर्ताको पहिचान बनाइन् । उनीसँगै अनिता बस्नेतले पनि लिग खेलेकी थिइन् । नेपालले प्रतिस्पर्धा गरेका अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा सावित्राको पहिचान गोल मेसिनका रूपमा रह्यो ।