site stats
बाह्रखरी :: Baahrakhari
अर्थ व्यवसाय
Global Ime bankGlobal Ime bank
Nabil Bank Banner adNabil Bank Banner ad
गभर्नर नियुक्तिको अर्थ
SkywellSkywell

भारतको केन्द्रीय बैंक ‘रिजर्भ बैंक अफ इन्डिया’मा रघुराम राजनको नियुक्तिलाई अहिलेसम्म पनि उदाहरणीय मानिन्छ । उनको नियुक्तिले रिजर्भ बैंकको साख पनि बढेको थियो ।

नेपालको केन्द्रीय बैंक राष्ट्र बैंकको गभर्नर नियुक्तिमा सरकारले यस्तै उदाहरणीय काम गर्छ भन्ने  त आशा थिएन । तैपनि, केही साता यता काठमाडौंमा गभर्नरका लागि चर्चामा आएका नाममध्येमा उपयुक्त व्यक्ति छानिएका छन् । नेपाल राष्ट्र बैंकका नवनियुक्त गभर्नर महाप्रसाद अधिकारी आफ्नो कद बढाएर करिब चार वर्षपछि पुनः राष्ट्र बैंक फर्किँदै छन् ।

पाँच वर्षअघि गभर्नरका लागि मन्त्रिपरिषद्मा सिफारिस गरिएका तीन जनामा अधिकारी पनि थिए । तर, त्यत्ति बेलाको राजनीतिक परिस्थिति उनी अनुकूल भएन । उनले सिफारिसमै चित्त बुझाउनु पर्यो । तैपनि, राष्ट्र बैंकको जागिरबाट अवकाश नहुँदासम्म उनले नेतृत्वलाई क्षमताअनुसार सहयोग र समर्थन गरे । राष्ट्र बैंकको जागिरबाट अनिवार्य अवकाश पाएपछि पनि उनलाई घरमै बस्नु भने परेन । गभर्नरकै समकक्षी पदमा अहिलेकै पार्टीको सरकार हुँदा दुई पटक नियुक्ति पाए । केपी ओली प्रधानमन्त्री हुँदा उनी राष्ट्रिय पुनःनिर्माण आयोग र त्यसपछि लगानी बोर्डमा उनलाई जिम्मेवारी दिइयो । राष्ट्र बैंकको भन्दा राम्रो तलब भएको लगानी बोर्डमा कार्यरत रहँदा नै गभर्नर पदमा नियुक्त भएका छन् ।

KFC Island Ad
NIC Asia

जागिरेका रुपमा राष्ट्र बैंकमा प्रवेश पाएपछि उनले त्यहीँबाट भारतमा गई चार वर्ष चार्टर्ड एकाउन्टेन्ट (सीए) पढ्ने मौका पाए ।  राष्ट्र बैंकका विभिन्न विभागमा काम गरेको अनुभव उनीसँंग छ । संकटमा पनि उनले काम गरेका छन् ।  तत्कालीन नेपाल बंगलादेश बैंक टाट उल्टिन लाग्दा त्यसलाई बचाउन अधिकारी त्यहाँ गएका थिए ।

अर्थमन्त्री डा. युवराज खतिवडाको निकट सहयोगी भएर उनले काम गरेका छन् । त्यसले गर्दा अर्थमन्त्रीको आनीबानीलाई उनले बुझेका छन् । देशका बैंक तथा वित्तीय संस्था कसरी संचालन हुन्छन् त्यहाँ कस्तो प्रकृतिको नेतृत्व छ भन्नेमा पनि नवनियुक्त गभर्नर जानकार नै छन् । अन्तरबैंक चेक फरफारक गर्ने सफ्टवेयर खरिदका समयमा अधिकारीमाथि केही प्रश्न उठेपनि राष्ट्र बैंकमा काम गर्दा उनी अरू विवादमा परेका थिएनन् । मिलेर काम गर्ने खुबी पनि उनीसँग छ ।

Royal Enfield Island Ad

त्यहीँ काम गरेको यो लामो अनुभवले अधिकारीलाई राष्ट्र बैंक प्रवेश निकै सहज हुनेछ । गभर्नरका रुपमा राष्ट्र बैंक प्रवेश गर्दा ढोकामै त्यहाँ सुरक्षागार्डले आत्मीयता देखाउनेछन् । कर्मचारीदेखि कार्यकक्ष नयाँ लाग्ने छैन । यस्तो अनुभव हुनु नराम्रो होइन । तर, अनुभवमा मात्र भरपर्दा संस्थामा नयाँपन नआउने, परम्परागत अवस्था र यथास्थितिमा नेतृत्व रमाउने अवस्था पनि हुन्छ । उनको नियुक्तिले राष्ट्र बैंक पुरानै शैलीमा चल्ने हो कि भन्ने सन्देह पनि छ । अर्को, कानुनअनुसार स्वायत्त निकाय भए पनि राष्ट्र बैंक अर्थमन्त्रीको चाहना र राजनीतिक स्वार्थले बढी प्रश्रय पाउने जोखिम पनि छ ।

गभर्नरले रुपैयाँ अर्थात् नोटमा हस्ताक्षरमात्र गर्दैनन् देशको मौद्रिक नीतिको जिम्मेवारी पनि लिन्छन् । देशको वित्तीय क्षेत्र र अर्थतन्त्रमा नयाँ चुनौती थपिएको छ । कोरोनाभाइरसका कारण विश्वभर आर्थिक संकटको बादल मडारिएको छ । सानो अर्थतन्त्र भएको नेपालमा अहिलेसम्म कहिल्यै नआएको चुनौती अब आउने संकेत देखिइसकेका छन् ।

कुल गार्हस्थ्य उत्पादन जीडीपीमा करिब २५ प्रतिशत योगदान गर्ने रेमिट्यान्स घट्न थालिसकेको छ । नेपालीले काम गर्ने खाडी मुलुक, मलेसिया, दक्षिण कोरिया, जापान, अमेरिका, युरोप, अस्ट्रेलियालगायतका देश कोरोनाभाइरसको चपेटामा नराम्रोसँग परेका छन् । ती देशमा काम गर्ने लाखौं नेपालीको आम्दानी कम भएको छ ।

हजारौं बेरोजगार भएका छन् । यसको प्रतिकूल असर नेपालको समष्टिगत अर्थतन्त्रमा केही सातापछि नै देखिन थाल्ने पक्का छ । विगतका वर्षहरुमा रेमिट्यान्सकै कारणले बैंक तथा वित्तीय संस्थामा बचत बढिरहेको थियो । कर्जा लगानी गर्ने पैसा अर्थात् तरलताको खासै अभाव भएको थिएन । अब यस्तो सजिलो अवस्था नहुन सक्छ । यसको व्यवस्थापन राष्ट्र बैंकले नयां ढंगबाट गर्नुपर्नेछ ।
 
रोजगार र पढ्नका लागि विदेश जाने तयारीमा रहेका युवा देशभित्रै रोकिएका छन् । उनीहरुको व्यवस्थापन गर्न नसक्ने हो भने निराशा बढ्ने छ । देशभित्रकै उद्योग व्यवसायलाई जोगाउन सहुलियत कार्यक्रम ल्याउनुपर्ने दबाबमा सरकार छ । देशको निजी क्षेत्रले सरकारमाथि ढुक्कले विश्वास गरेको छैन ।  रेमिट्यान्स घट्दा सरकारको आम्दानी राजस्व पनि लक्ष्यअनुसार उठ्नेछैन ।  

यो अवस्थामा बाध्यतावश सरकारले विस्तारकारी मौद्रिक नीति लिन सक्छ । सरकारलाई वित्तीय अनुशासनमा बस्न सचेत गराउने निकाय राष्ट्र बैंक हो । त्यही कारणले ऐनबाटै यसलाई स्वायत्त बनाइएको हो । केही वर्षअघि शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री हुँदा उनी निकट मानिएकै तत्कालीन गभर्नर डा तिलक रावलले ‘‘सरकारको चेक राष्ट्र बैंकले भुक्तानी नगर्न सक्छ’’ भन्दै सचेत गराएका थिए । सरकारलाई सजग गराउनुपर्ने अवस्था अहिले पनि आउन सक्छ । 

परम्परागत शैलीमै राष्ट्र बैंकलाई सञ्चालन गर्न खोज्दा अहिलेको जाखिमको सही सम्बोधन हुन सक्दैन । यसले देशको आर्थिक वृद्धिलाई पनि सहयोग पुग्दैन । हामी सधैँ विश्वकै गरिब देशमध्येमै रहिरहने छौँ ।

लगानी बोर्डमा बसेर ठूला निजी लगानीकर्तासँग काम गर्दाको अनुभव गभर्नर अधिकारीका लागि राष्ट्र बैंकभित्र नयाँ ढंगबाट काम गर्न सहयोगी  र निकै उपयोगी पनि हुनसक्छ । लगानी बोर्डको यो अनुभव उनले राष्ट्र बैंकमा उपयोग गर्ने छन् अपेक्षा राख्न सकिन्छ ।
 
संयोगवश अहिले देशको अर्थतन्त्रका मुख्य अंगहरुमा राष्ट्र बैंकका अवकाश प्राप्त कर्मचारीको समूहको बोलबाला हुन पुगेको छ  । अर्थमन्त्री, गभर्नर, धितोपत्र बोर्डका कार्यकारी अध्यक्ष, नेपाल बैंक लिमिटेडका अध्यक्षलगायत देशका केही ठूला वाणिज्य बैंकका अध्यक्ष तथा प्रमुख कार्यकारी पदमा राष्ट्र बैंकका अवकाश प्राप्त कर्मचारी छन् । यस अवस्थामा देशको अर्थतन्त्रले बेग हान्छ हान्दैन ? वा अग्रगामी छलाङ लेला ? यसमा भने शंका नै छ ।
आफूलाई पटक पटक मौका दिने सरकार वा नियुक्त गर्ने व्यक्तिप्रति झुकाव हुनु स्वाभाविक हुन्छ । टिममा काम गर्न सक्नु पनि पर्छ । तर, अधिकारीले गभर्नरका रुपमा आफूलाई चित्त नबुझेको, अर्थतन्त्रलाई अहित हुने काम गर्नुभन्दा अघि प्रश्न उठाउनेछन् भन्ने आशा भने गर्न सकिन्छ । अधिकारीसँग भारतका रघुरामजस्तै उदाहरणका रुपमा लिइने सफल गभर्नर पनि हुनसक्ने मौका त छ तर यो उनको कामबाट मात्र थाहा हुनेछ ।

NIBLNIBL
प्रकाशित मिति: बुधबार, चैत २६, २०७६  ०७:४०
Sipradi LandingSipradi Landing
worldlinkworldlink
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
NTCNTC
Ncell Side Bar LatestNcell Side Bar Latest
Nepatop (PlastNepal)Nepatop (PlastNepal)
national life insurance newnational life insurance new
Bhatbhateni IslandBhatbhateni Island
Shivam Cement DetailShivam Cement Detail
सम्पादकीय
कोप-२९ ले दिएको अवसर खेर नफाल 
कोप-२९ ले दिएको अवसर खेर नफाल 
SubisuSubisu
Hamro patroHamro patro