काठमाडौं । देउराली गाँउका पुजारी, युवा, बच्चा र महिलादेखि हरेक अगुवाको मुखबाट सुनिरहने नाम हो– झिम्के । ढाकाटोपी, साइड ब्याग, त्यसभित्र सधैँ हुने बासुरी र बासुरीको मिठो धुन जस्तै सधैं अनुहारमा मिठो मुस्कान र बोली ‘झिम्के’को पहिचान हो ।

ऊ चार वर्षदेखि आफू जन्मे हुर्केको गाँउबाट रगतको नाता कोही पनि नभएको अपरिचित (देउराली) गाँउमा बस्दै आइरहेको छ । त्यो गाँउमा जन्मजात परिचय (सार्की) लुकाएर नयाँ परिचय (बस्नेत काजी) बोकेर आएको छ ।

परिचय फेरिएसँगै उसको सम्बन्ध र उसलाई गरिने व्यवहार पनि फेरिएको छ । नयाँ परिचयले गाँउमा हुने खुशीको समारोह जस्तै विवाह, व्रतबन्ध, चाडबाड देखि मलामी जानेसम्ममा पनि उसको उपस्थितीको विशेष महत्व राख्छ ।

झिम्केले देउराली गाँउमा दिदीभाइको नाता पाएका छन् । रगतको सम्बन्ध नभए पनि ऊ नामको सम्बन्धले पाएको दिदी र भिनाजुको घरमा बस्छ । दिदी भिनाजु र दुई भान्जाले ‘झिम्के’लाई दिने माया र झिम्केले उनीहरुलाई दिने माया रगतको नाताको भन्दा गाढा छ ।

‘झिम्के’ देउराली गाँउमा आएदेखि गाँउको रुपरङ्ग नै फेरिएको छ । ‘झिम्के’ कै अगुवाइमा केहीवर्षको अन्तरालमै गाँउमा बाटो निर्माण, सिँचाईका  लागि कुलो, देउरालीको चिटिक्क परेको मन्दिरलगायत हरेक विकास निर्माणको काम तिव्र गतिमा भैरहेको छ । 

गाँउका कसैलाई दुख पर्दा ऊ आफ्नै परिवारमा दुख परेको जस्तै गरि साथ दिन पहिलै नै पुगिसकेका हुन्छन् । गाँउमा केही समस्या परे त्यसको समाधान खोज्ने पनि देउरालीमा ‘झिम्के’ नै चाहिन्छ । 

० ० ० 

नयाँ गाँउमा उसको जन्मथलोको मीत ज्यू र साथीहरु एक्कासी भेटिएपछि झिम्केको जन्मजात परिचय खुल्छ । कुरा भुसको आगोसरि फैलिन्छ । 

तर ‘झिम्के’ परिचय लुकाएर धेरै दिनसम्म नयाँ सम्बन्धमा बाँचिरहन सक्दैन । उसको जन्मजात परिचयले नयाँ परिचय धुल्मलाइ दिन्छ । र, नाटकले नयाँ मोड लिन्छ । कानुनले बन्देज गरे पनि छुवाछुतको घुम्टो ओडेको समाजको आँखा उग्रिएकै हुँदैन । त्यसको मारमा पर्छ– ‘झिम्के’ । 

अघिसम्म ‘झिम्के’को उपस्थितीले महत्व राख्ने गाँउमा अब भने झिम्केको उपस्थिती नै पाप र तनावको विषय बन्छ । ‘झिम्के’लाई गाँउ निकाला गर्ने घोषणा हुन्छ । ‘झिम्के’ आफैंले बनाएको धाराको पानी छुन पाउँदैन । 

गाँउलेको मलामी र चित्ता जलाउन पुगेका झिम्केको आफ्नै लाश भने ३ दिनसम्म पनि कसैले छँुदैनन् । गाँउलेको त के कुरा, जीवन र मृत्युको दोसाधमा परेर आफ्नै रगत दिएर जीवन दिएका भिनाजुले पनि सव उठाउँदैनन् ।
० ० ०
नाटक ‘झिम्के मामा’ दुर्गाप्रसाद पाण्डेको कथालाई प्रदीपकुमार चौधरीले निर्देशन गरेका छन् । चरित्र प्रधान नाटक‘झिम्के मामा’ले समाजको यथार्थ चित्रण गर्न खोजेको छ ।
लेखक तथा निर्देशक चौधरीका अनुसार ‘झिम्के मामा’ मानवीय संवेदना हराउँदै गइरहेको वर्तमान समाजमा, समाजिक संरचनाकै कारण कर्मले जितेर जन्मले हारेको एक चरित्रको कथा हो ।

नेपालमा समयसँगै प्रजातन्त्र, लोकतन्त्र र गणतन्त्र आएको लामो समय बितिसकेको छ । यी सँगै जनताको हित, स्वतन्त्रता र अधिकारलाई स्थिापित गर्न भन्दै थुपै कानुन पनि बनिसकेका छन् । जसमा छुवाछुत र भेदभाव विरुद्ध पनि कडा कानुन निर्माण भैसकेको छ । तर आज पनि देशको कुनाकाप्चामा कस्सिएर जरा गाँडेको छुवाछुतलाई भने त्यो कानुनले उखेल्न नसकेको यथार्थ नाटकले चित्रण गरेको छ ।

निर्देशक चौधरीले ‘झिम्के मामा’लाई उभ्याएर अझै पनि जातको नाममा समाजको अपहेलना सहना वाध्य निर्दोष नागरिकको दुःखलाई प्रस्तुत गर्न खोजेका छन् । जातलाई पाप र धर्मसँग जोडेर कथित ठूला जात भनाउँदाहरुले तल्लो वर्गको व्यवहार देखाउने समाजको अगाडि आफ्नो जन्मजात परिचय लुकाए झुठो परिचय ओढेर बाँच्न विवश लाखौं ‘झिम्के’हरुको कथा यो नाटकले बोल्छ ।

‘झिम्के’ कर्मले जीतेर जन्मले हारेको पात्रको कथा हो ।

० ० ० 

जातभात र छुवाछुतको कुरा सँगै गुणस्तरिय पढाई, सुरक्षित भविष्य र विलासिताको जीवनको आशमा गाँउबाट सहर र सहरबाट विदेश पलाउन हुने युवा पुस्ताको विवशता र उसको परिवारको विचल्लीको वारेमा पनि नाटकले बोल्न खोजेको छ । आफ्नै आमाबुबालाई दाग बत्ति दिन आउन नसक्नुको विवशतालाई नाटकले समेट्न खोजेको छ । 

अनामनगरस्थित मण्डला थिएटरमा माघ ४ गतेदेखि मञ्चन सुरु भएको नाटक ‘झिम्के मामा’माघ २६ सम्म मञ्चन हुने छ ।