काठमाडौं । प्रायः भिक्षुहरु कलेजी वस्त्र लगाएर धार्मिक ग्रन्थहरुसँग रम्ने गर्छन् । विश्व शान्तिको कामना गर्छन् । त्यसको अलावा भिक्षुहरु गुम्बाको रेखदेख, धार्मिक तथा सामाजिक कार्यहरुमा दिनचर्या बिताउने गर्छन् ।

तर, सिन्धुपाल्चोकस्थित मेलम्चीको ङग्यूर थेगक्षोग हेसाल किल्गुङ लिङ (जम्दार) गुम्बाका भिक्षुहरु भने केही फरक छन् । उनीहरु भिक्षुको परिधिभित्र मात्र सीमित छैनन् । सामाजिक, धार्मिक कार्यसँगै खेलकुदमा समेत सकृय छन् ।

जम्दार गुम्बाका छुल्ठीम स्याङपो, पाल्देन लामा, कर्मा वङग्याल, सङ्गे थुप्तेन, केसाङ लामा, सोनाम लामा, सांगे तेन्जिङ्ग र मिङमार लामाको परिचय एक भिक्षुको मात्र छैन । उनीहरुको परिचय भिक्षुसँगै धावकको रुपमा समेत जोडिन थालेको छ ।

लुम्बिनी बौद्ध धर्मावलम्बीहरुको पवित्र धार्मिक स्थल हो । लुम्बिनी पिस म्याराथन प्रालिको आयोजनामा यसै साता लुम्बिनीमा चौथो संस्करणको ‘लुम्बिनी शान्ति म्याराथन’ सम्पन्न भयो, जसमा आठ भिक्षुहरु दौडिए । कलेजी वस्त्र निकाल्दै खेलकुद वस्त्र जर्सी पहिरिए, खेलकुदको माध्यमबाट वुद्धको सन्देश विश्वमा फैलाउन ।

“हामी दौडमा सहभागी हुनुको खास कारण विश्वमा शान्ति फैलाउन सकुन् भनेर हो,” २१ किमीको हाफ म्याराथन दौडिएका भिक्षु धावक छुल्ठीम स्याङपोले भने, “भिक्षुहरुले पनि खेल खेल्न सक्छन् र भिक्षुहरुलाई पनि खेल खेल्न पाउने अधिकार हुन्छ भनेर चिनाउन खेलकुदमा लागेका हौं ।”

अल्ट्रा दौडमा सहभागिता जनाइसकेका भिक्षुहरु म्याराथनमा भने पहिलोपटक दौडमा सहभागी भएका हुन् । अधिकांश भिक्षुले सिन्धुपाल्चोकमै आयोजना हुने बतासे ट्रेल रेसमा भाग लिइसकेका छन् । केही भिक्षु पहिलोपटक दौडिएका हुन् । 

लुम्बिनी म्याराथनमा तीन भिक्षुले फुल म्याराथनतर्फ प्रतिस्पर्धा गरे । अन्य पाँच भिक्षुले २१ किमिको हाफ म्याराथनमा दौडिए । फुल म्याराथनमा पाल्देन लामा, कर्मा वान्गेल लामा र सङ्गे थुम्तेनले प्रतिस्पर्धा गरेका थिए । यस्तै केसाङ लामा, सोनाम लामा, छुल्ठीम स्याङबा, सांगे तेन्जिङ्ग, मिङमार लामाले प्रतिस्पर्धा गरे ।

विश्वमा कमै भिक्षुहरु खेलकुदमा लागेका छन् । खेलकुदमा लागेका कमै भिक्षुहरुमा नेपाली भिक्षुहरु थपिएका छन्  । तर, उनीहरु एथ्लेटिक्स खेलमा लागेका पहिलो नेपाली भिक्षु खेलाडी  भने बनेका छन् ।

भिक्षुहरु विश्वमा शान्ति फैलाउनकै लागिमात्र खेलकुदमा लागेका हैनन् । शारीरिक र मानसिक रुपमा आफूलाई स्वस्थ राख्न पनि दौडमा लागेका हुन् । त्यसैले उनीहरु भिक्षुको परिधिमा रहँदै धावक बन्न चाहन्छन् । अन्य प्रतियोगितामा समेत दौडन चाहन्छन् ।

अल्ट्रा दौडबाट दौड करियर सुरु गरेका भिक्षु स्याङपो थप्छन्, “हामी अन्य प्रतियोगितामा समेत खेल्न चाहन्छाैं । कुनैपनि धर्म गर्दा या केही कार्य गर्दा मानिसमा शारीरिक र मानसिक रुपमा फ्रेस हुनु जरुरी हुन्छ । दौडबाट शारीरिक र मानसिक दबाब हट्ने गरेको छ । त्यसैले हामी दौडन चाहन्छौं ।”

नेपालका नाम कहलिएका धावकहरु सहभागी लुम्बिनी म्याराथनमा भिक्षुहरुको प्रदर्शन मध्यम रह्यो । त्रिभुवन आर्मी क्लबका खेलाडीको वर्चस्व रहेको म्याराथनमा सहभागीमध्ये सबै भिक्षुले दौड पूरा गरे । सहभागीमध्ये फुल म्याराथनमा सङ्गे १० औं, पाल्देन ११औं र कर्मा १६ औं स्थानमा रहे । हाफ म्याराथनमा सोनाम १५ औं स्थानमा रहँदा केसाङले १६ औं स्थानमा दौड पूरा गरे ।

भिक्षुहरु अब च्यारिटीको लागिमात्र दौडने छैनन् । उनीहरु साँच्चै व्यावसायिक खेलाडी, धावक बन्न चाहन्छन्  । त्यसैले दैनिक बिहान पूजापछि अभ्यासमा निस्कन्छन् ।  तर, दैनिक अभ्यासको लागि भिक्षुहरुलाई समस्या छ । उनीहरुसँग प्रयाप्त खेलकुद सामग्री र टेक्निकल सपोर्टको अभाव छ । उनीहरुलाई कहिलेकाहिँ दौडको लागि आवश्यक जुत्तासमेत जोड्न मुश्किल हुन्छ । भिक्षु स्याङपो आह्वान गर्छन्, “हामीलाई सहयोगको आवश्यकता छ र सहयोगको अपेक्षा गरेको छु  । हामीलाई दौड सामग्री र  टेक्निकल सहयोग आवश्यक छ ।”

विश्व शान्तिको दूत गौतम बुद्धको जीवनसँग गाँसिएको धरोहरमा दौडन पाउन उनीहरुको लागि थप विशेष रह्यो । त्यसैले त भिक्षुहरु खेलकुदको माध्यमबाट विश्वमा वुद्धको ज्ञान फैलाउन चाहन्छन् । “लुम्बिनी हाम्रो पवित्र स्थान, जहाँ दौडनु हाम्रो लागि छुट्टै महत्व छ । अन्य स्थानमा भन्दा यहाँ बिशेष हुन्छ,” दौड पूरा गरेपछि २१ किमिका भिक्षु धावक केसाङ लामाले भने ।

भिक्षुहरुलाई खेलकुदमा भित्र्याउने काम मिङमार ग्याल्पो लामाले गरेका थिए । मिङमारको समूहले सिन्धुपाल्चोकमा बतासे ट्रेल रेस आयोजना गर्दै आएको छ । जम्दार गुम्बाका भिक्षुहरु त्यही बतासे ट्रेल रेसमा पहिलोपटक दौडिएका थिए ।

“विश्व शान्ति र आफ्नो समुदायको लागि भिक्षुहरु दौडमा सहभागिता भएका हुन्,” ङग्यूर गुम्बाका व्यवस्थापक तथा प्रशिक्षक मिङ्मार ग्याल्पो लामाले भने । अल्ट्रा दौडमा अभ्यस्त भिक्षुहरुलाई  प्रशिक्षक मिङमारले पहिलो पटक समथर भूमिमा हुने म्याराथन खेलाएका हुन्  । 

शान्तिको भूमि लुम्बिनीको दौडमा भिक्षुलाई सहभागी गराएर प्रशिक्षण मिङमारले नयाँ प्रयोग गरे । प्रशिक्षक मिङमार भन्छन्, “खेलकुदको माध्यमबाट बुद्धको सन्देश विश्वभर फैलाउने चाहना छ ।”

तर, बिडम्बना ! विश्वमा शान्तिको कामना गर्ने भिक्षुहरु दैनिक छाप्रोको गुम्बामा पूजापाठ गर्ने गर्छन् । तीन बर्षअघि गएको विनासकारी भूकम्पले गुम्बा भत्किँदा धावक भिक्षुहरु छाप्रोको गुम्बामा ध्यान गर्ने गर्छन् । गुम्बा निर्माण थालिएको छ तर पूर्ण सकिन केही वर्ष लाग्छ । गुम्बामात्र हैन, सिन्धुपाल्चोक जिल्लाका अधिकांश बस्ती भूकम्पले तहसनहस गर्यो, जसमा भिक्षुहरुको बस्ती अछुतो रहेन ।

त्यसैले त भिक्षुहरु खेलकुदमा पाएको पुरस्कार आफ्नो गुम्बा बनाउनमा सहयोग गर्छन् । गुम्बा र खेलकुदबाट बचेको समय आफ्नो बस्तीको निर्माणमा समय खर्चन्छन् । उनीहरुको चाहना पनि त्यही हुन्छ । भिक्षुहरु कतिपय स्थानमा श्रमदानको लागि आफैं अघि सर्छन् ।  “हाम्रो गुम्बा भूकम्पले गर्दा भत्किएको छ,” भिक्षु धावक केसाङले थपे, “हामीले दौडमा जितेको पुरस्कार गुम्बा निर्माणमा खर्च गर्नेछाैं ।”