काठमाडौं । ताप्लेजुङका २५ वर्षीय पेमा दोर्जे शेपा गत वर्ष शरीर र अनुहार सुन्निएपछि काठमाडौंको वीर अस्पतालमा चेकजाँचका लागि पुगे । चेक गर्दा थाहा भयो, उनका दुवै  मिर्गौला फेल भएको रहेछ । उपचार थालेको करिब एक वर्षपछि पुनः जाँच गर्दा शेर्पाको मुटुका चारवटा भल्भमध्ये तीनवटाले काम गर्न छाडेको रिपोर्टमा देखियो । अहिलेसम्मको उपचारमा करिब २५ लाख रुपैयाँ सकिइसकेएको उनी बताउँछन् ।

लगातार एक महिनासम्म छाती दुखेपछि सिमराकी ३८ वर्षिया हरिकला अधिकारीलाई छोराले गएको फागुनमा वीरगञ्जको कृष्ण अस्पताल पुर्याए । चिकित्सकले करिब तीन घण्टा जाँच गरेपछि काठमाडौं लैजान सल्लाह दिए । छोराले आमा हरिकलालाई सहिद गंगालाल हृदय रोग केन्द्र ल्याएर इमर्जेन्सी कक्षमा भर्ना गरे । नौ दिनसम्म उपचार गरेपछि गंगालालका चिकित्सकले एक साता घरमा आराम गराएर ल्याउनु भने । एक सातापछि उनले आमालाई अस्पताल लगे । हरिकलाको मुटुको तीन वटा नसा खुम्चिएको रहेछ । त्यसको शल्यक्रिया गरेर नसा खुलाउन जाली लगाइएको छ । 

मोरङ सुन्दरहरैचाका २५ वर्षीय चूडामणि पौडेललाई धैरै भोक लाग्ने, लगातार पिसाव लागिराख्ने आदि समस्या देखापरेपछि उपचारका लागि दमककै ओम अस्पताल पुगे । चेकजाँचपछि रिपोर्टमा मधुमेह देखियो । त्यही अस्पतालमा केही समय उपचार गरेपछि काठमाडांैको किस्ट मेडिकल अस्पताल उपचारका लागि आएको चूडामणि बताउँछन्  । “उपचारमा करिब ४ लाख खर्च भइसक्यो, खै रोग निको हँुदैन,” उनी भन्छन् ।

यी त केही उदाहरणमात्र हुन्, पछिल्लो समय नसर्ने रोग युवा उमेरमै देखिन थालेको छ । चिकित्सकहरुका अनुसार नसर्ने रोगको जोखिममा युवा नै बढी छन् । खासगरी मधुमेह अर्थात् सुग्र, स्वासप्रश्वाससम्बन्धी रोग, दम, मुटु रोग, मृगौला रोग, बाथ रोग, रक्तकोषमा असामान्य वृद्धिबाट लाग्ने क्यान्सर आदिको प्रकोप बढेको छ । 

वरिष्ठ मुटुरोग विशेषज्ञ डा. भगवान कोइराला भन्छन्, “काम गर्ने उमेरमा मुटुको रोग, दमलगायत अन्य नसर्ने रोगको भारले युवा पीडित हुन थालेका छन् । काम गर्ने उमेरमा रोगको भारले सताउँदा त्यसको गम्भीर असर आर्थिक क्षेत्रमा पर्छ ।” 

१५ वर्षदेखि ४० वर्षको उमेर समूहमा नसर्ने रोग बढी देखिन थालेको चिकित्सक बताउँछन् । नसर्ने रोग र दुर्घटनाका कारण पछिल्ला २५ वर्षमा मृत्यु हुने र अपांग हुनेहरू दोब्बर रहेको नसर्ने रोग र गरिबी अध्ययन आयोग (एनएनपीसी) प्रतिवेदन २०१८ मा उल्लेख छ । 

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका सचिव डा. पुष्पा चौधरी नसर्ने रोगले युवाहरुमा र कर्मचारीमा समेत असर पारेको बताउँछिन् । उनी भन्छिन् “नसर्ने रोगले सबैतिर असर पारिरहेको छ । रोकथाम तथा उपचारमा सरकारले अब नसर्ने रोगलाई पनि प्राथमिकतामा राख्नुपर्ने छ ।”

सन् २०१७ देखि ३० जिल्लामा सुरू भएको नसर्ने रोगको उपचारसम्बन्धी प्याकेज अफ इसेन्सियल नन कम्युनिकेवल (पेन) कार्यक्रमका लागि स्वास्थ्य मन्त्रालयले १० करोड रकम छुट्याएको छ । युवावस्थामा देखिने बाथ, मुटु रोग, कडा खालको दम रोग र मानसिक स्वास्थ्य समस्यालाई विद्यालयको पाठ्यक्रममा समावेश गनुपर्ने स्वास्थ्य विज्ञ श्रीकृष्ण गिरी बताउँछन् । 

कारण के हो ?
बढ्दो वायु प्रदूषण्
अवस्थित खानपान
धुम्रपान तथा मद्यपान
तनाव

कसरी बच्ने ?
सन्तुलित खानामा बढी जोड दिने
शारीरिक रुपमा सक्रिय रहने
नियमित रूपमा शारीरिक व्यायाम गर्ने
धुम्रपान तथा मद्यपान नगर्ने
मानसिक तनाव हटाउने
धेरै बोसोयुक्त खानेकुरा नखाने 
नियमित स्वास्थ्य जाँच गर्ने