काठमाडौं । व्यावसायिक घराना आरके गोल्छा ग्रुपले गत वर्ष साढे पाँच अर्ब रुपैयाँ बढीको जुट व्यापार गरेको छ । ग्रुपअन्तर्गतको अरिहन्त मल्टिफाइबार लिमिटेड र रघुपति जुट मिल्स लिमिटेडले गत वर्ष कुल पाँच अर्ब ५४ करोड ७० लाख रुपैयाँ बराबरको जुटको व्यापार गरेको हो । 

दुई उद्योगले उत्पादन गरेको अधिकांश जुट छिमेकी भारतमा निर्यात हुने गरेको छ । कच्चा वस्तु बंगलादेशबाट आयात हुने ग्रुपले जनाएको छ ।

चालु आर्थिक वर्षको ६ महिनामा अरिहन्त मल्टिफाइबर र रघुपतिले दुई अर्ब ८८ करोड ८० लाख रुपैयाँको जुट व्यापार गरेको सार्वजनिक गरिएको वित्तीय विवरणमा उल्लेख छ । जसअनुसार, रघुपतिले एक अर्ब १३ करोड ८० लाख र अरिहन्तले एक अर्ब ७५ करोड रुपैयाँको जुट व्यापार गरेको छ ।

पछिल्ला वर्ष दुवै उद्योगको जुट व्यापार घट्दै गएको छ । अरिहन्त मल्टिफाइबरको १३ र रघुपतिको गत वर्ष जुट व्यापार १४ प्रतिशत घटेको छ ।

अरिहन्त मल्टिफाइबरमा आरके गोल्छा समूहको पूर्ण स्वामित्व छ । यस्तै, श्री रघुपति जुट मिल्समा ग्रुपको ६५ प्रतिशत हिस्सा छ । सरकारको ३३ प्रतिशत हिस्सा र सर्वसाधारणको २ प्रतिशत स्वामित्व छ ।

सन् २०२३ मा अरिहन्त मल्टिफाइबरले चार अर्ब, २०२२ मा तीन अर्ब ८१ करोड ४० लाख र २०२१ मा तीन अर्ब ५८ करोड ७० लाख रुपैयाँको जुट व्यापार गरेको थियो । यस्तै, श्री रघुपतिले २०२३ मा दुई अर्ब ५२ करोड ५० लाख, २०२२ मा दुई अर्ब ५८ करोड ५० लाख र २०२० मा दुई अर्ब ३६ करोड रुपैयाँको जुट कारोबार गरेको थियो । 

अरिहन्तको ऋण बढेर एक अर्ब ४९ करोड ४८ लाख रुपैयाँ पुगेको छ । श्री रघुपति जुटको एक अर्ब ९ करोड ५० लाख रुपैयाँ छ ।

अरिहन्त मल्टिफाइबरले सन् २०२४ मा २४ करोड १० लाख रुपैयाँ लाभांश वितरण गरेको छ । २०२४ को जुलाईको मध्यसम्ममा कम्पनीको आकस्मिक दायित्व ९६ करोड ९० लाख रुपैयाँ छ । यसमध्ये ६५ करोड ४० लाख रुपैयाँ यसको सहायक कम्पनी श्री रघुपति जुटको तर्फबाट ग्यारेन्टी तिर्नुपरेको थियो । 

अन्य प्रमुख आकस्मिक दायित्वमा नेपाल विद्युत् प्राधिकरणबाट डेडिकेटेड फिडर र ट्रंकलाइनको १९ करोड १० लाख र विराटनगर जुट मिलसँगको विवादमा तिर्नुपरेको तीन करोड ५० लाख रुपैयाँ समावेश छ । यी आकस्मिक दायित्वको कुनै पनि विस्थापनले कम्पनीको वृद्धि, पुँजीकरण र तरलतामा असर पार्ने देखिएको छ ।

दुवै उद्योगले ठूलो परिमाणमा भारतमा जुट निर्यात गर्दै आएका छन् । जुट निर्यातबाट उद्योगले सहुलियत पनि पाएका छन् । नेपाली जुट उद्योगको निर्यात मागको दृष्टिकोण भारतको जुट प्याकेजिङ सामग्री ऐन, १९८७ अन्तर्गत प्याकेजिङ मापदण्डद्वारा समर्थित छ ।

यस ऐनअन्तर्गत, भारत सरकारले केही वस्तुको आपूर्ति र वितरणमा जुट प्याकेजिङ सामग्रीको अनिवार्य प्रयोगलाई विचार गर्न र व्यवस्था गर्न आवश्यक भएको छ । यसले खाद्यान्न प्याकिङमा जुटको प्रयोग सुनिश्चित गर्दछ, जसले जुट उद्योगको मागलाई समर्थन गर्छ । भारतको घरेलु खपतको अतिरिक्त, जुटमा आधारित प्याकेजिङ सामग्री भारतबाट तेस्रो देशमा पनि निर्यात गरिन्छ, जसले व्यापार दृष्टिकोणलाई थप समर्थन गर्छ ।

सन् १९९२ मा स्थापित अरिहन्त मल्टिफाइबरले मुख्य उत्पादनको रूपमा हेसियन, स्याकिङ, ट्वाइन क्याडी र गनीजस्ता जुटजन्य वस्तु उत्पादन गर्छ । कम्पनीको उत्पादन एकाइ सुनसरीको सोनापुरमा छ । अरिहन्तटको उत्पादन क्षमता वार्षिक ३१ हजार ६८० टन छ । उद्योग आरके गोल्छा समूहअन्तर्गतको एकाइ हो ।

यस्तै, श्री रघुपतिद्वारा उत्पादित जुटमा आधारित उत्पादन ठूलो मात्रामा भारतमा निर्यात गरिन्छ । नेपाली जुट उद्योगको निर्यात मागको दृष्टिकोण भारतको जुट प्याकेजिङ सामग्री ऐन, १९८७ अन्तर्गत प्याकेजिङ मापदण्डद्वारा समर्थित छ । यस ऐनअन्तर्गत, भारत सरकारले केही वस्तुको आपूर्ति र वितरणमा जुट प्याकेजिङ सामग्रीको अनिवार्य प्रयोगलाई विचार गर्न र व्यवस्था गर्न आवश्यक छ । यसले खाद्यान्न प्याकिङमा जुटको प्रयोग सुनिश्चित गरेमा माग बढ्ने उद्योगले जनाएको छ ।

सन् १९४६ मा स्थापित श्री रघुपति जुट मिल्सले कच्चा जुट आयात गर्छ । हेसियन, बोरा र सुतलीजस्ता उत्पादन मुख्य उत्पादनको रूपमा र क्याडी र गनीलाई उत्पादन गर्छ ।

कम्पनी सुरुमा तत्कालीन भारत सरकारद्वारा अगस्ट २३, १९४६ मा स्थापित भएको थियो । अहिले आरके गोल्छा समूहको स्वामित्वमा छ । १९९६ मा निजीकरण ऐन २०५० अन्तर्गत कम्पनीमा ६५ प्रतिशत स्वामित्व ग्रुपले प्राप्त गरेको हो । यसबाहेक ३३ प्रतिशत स्वामित्व अझै अर्थ मन्त्रालयको स्वामित्वमा छ । बाँकी दुई प्रतिशत सर्वसाधारणको स्वामित्व छ । कारखाना विराटनगरमा छ ।