काठमाडौं । सूचना–प्रविधिको विकासले इन्टरनेटका माध्यम र खासगरी सामाजिक सञ्जालको विकास एवं प्रयोगमा ठूलो क्रान्ति ल्याएको छ ।

विभिन्न सामाजिक सञ्जालमध्ये युट्युब विश्वको सबैभन्दा ठूलो भिडियोको भण्डार बनेको छ । सन् २००५ को फेब्रुअरी १४ मा स्थापना भएको युट्युब २० वर्ष भएको छ । युट्युबले इन्टरनेटको पहुँच भएको विश्वको जुनसुकै कुनामा सिकाइ, ज्ञान, सिप पाउनसक्नेदेखि रमाइलोको माध्यम बनेको छ ।

युट्युब विश्वभर सबैभन्दा धेरै हेरिने दोस्रो वेबसाइटमा पर्छ । तर, युट्युबमा कति भिडियो छन्, ती भिडियोमा कति भ्युज छ, कति भिडियो मोनिटाइज्ड छन्, कति लामा छन् जस्तो यकिन तथ्यांक भने छैन ।

यस विषयमा अमेरिकाको भ्यासाचुसेट्स विश्वविद्यालयको डिजिटल पूर्वाधार पहलका निर्देशक इथान जुकरम्यानको टिमले अध्ययन गरेको छ ।

उनीहरूले रेन्डम युट्युब सिलेक्ट गर्ने कम्प्युटर प्रोग्राम बनाएर युट्युबका भिडियोमाथि अध्ययन गरेका छन् । लगभग सबैजसो युट्युब भिडियोको यूआरएल अन्तमा रहेको ११ अंकको अंक र अक्षर मिलेर बनेको आइडेन्टिफायरले छुट्टाएको हुन्छ । उक्त प्रोगामले सोही ११ संख्याको रेन्डम आइडेन्टिफायरका आधारमा भिडियो छानेर अध्ययन गरिएको हो ।

यसरी युट्युबमा ११.६ क्विन्टिलियन अनुमानित यूआरएल संख्या छ । त्यसैले अध्ययनका क्रममा एक भिडियो पाउन कम्प्युटर प्रोग्रामले अर्ब यूआरएल जाँच गरेको थियो ।

यसरी सुरुआती चरणमा अध्ययनका लागि १० हजार १६ भिडियो संकलन गर्न उक्त स्क्र्यापर कम्प्युटर प्रोग्रामले १८ ट्रिलियन सम्भावित भिडियोको यूआरएलहरू जाँच गरेको थियो । यो अध्ययन ती भिडियोमा आधारित छ ।

युट्युब एप प्रायेगकर्ताले औसतमा मासिक २९ घण्टा भिडियो हेर्ने तथ्यांक छ । युट्युबका प्रयोगकर्ता २.९ अर्ब छन् । यसरी सम्पूर्ण प्रयोगकर्ताले मासिक ८३ लाख वर्ष अवधि बराबरको भिडियो हेर्छन् । १२ महिनामा यो झन्डै १० करोड वर्ष अवधि बराबर पुग्छ । यसरी युट्युब प्रयोगकर्ताहरूले मानवसभ्यताको इतिहासभन्दा लामो अवधिबराबरको समय युट्युब भिडियोमा बिताइरहेका छन् ।

सेक्रेट तथ्यांक
युट्युबमा कति भिडियो अपलोड हुन्छन्, कति हेरिन्छन् जस्ता यकिन तथ्यांक पाउन कठिन छ । गुगलले आफैँले पनि यो यकिन तथ्यांक सार्वजनिक गर्दैन ।

सन् २००६ मा सुरुमा युट्युब किनेका बेला गुगलले दैनिक ६५ हजार भिडियो अपलोड हुने गरेको बताउँथ्यो । हाल प्रतिमिनेट ५०० घण्टाको भिडियो अपलोड हुने गरेको गुगल बताउँछ । तर, जुकरम्यानको टिमको विश्लेषणले सन् २०२४ को मध्यसम्म युट्युबमा १४.८ अर्ब भिडियो अपलोड भएको देखाएको छ ।

प्रमुख युट्युबरहरूले युट्युबबाट करोडौँ डलर समेत कमाइरहेका बेला उक्त अध्ययनले ०.२१ प्रतिशत भिडियोमा मात्रै मोनिटाइजेसन वा कुनै किसिमको विज्ञापन रहेको देखाएको छ ।

चार प्रतिशतभन्दा कम भिडियोमा लाइक, कमेन्ट एन्ड सब्सक्राइब जस्तो कल टु एक्सन बटन छ ।

युट्युबमा अपलोड भएकामध्ये १४ प्रतिशत भिडियोमा कुनै किसिमको सेट वा ब्याकग्राउन्ड डिजाइन छ ।

३८ प्रतिशत भिडियोमा मात्रै कुनै न कुनै किसिमको इडिट छ । आधाभन्दा बढी भिडियोमा क्यामेरा हल्लेको पाइन्छ ।

१८ प्रतिशत भिडियोमा मात्रै उच्च क्वालिटी साउन्ड छ भने तीनमा पनि ८५ प्रतिशत समयसम्म साउन्डको गुणस्तर तलमाथि छ ।

४० प्रतिशतभन्दा बढी भिडियोमा म्युजिक मात्रै छ, स्पिच छैन । १६ प्रतिशत भिडियोमा स्टिल वा नहल्लेको फोटोहरू छ ।

कुनै भिडियोमा करोडौँ भ्युज, लाखौँ लाइक र हजारौँ कमेन्ट हुन्छन् । तर, औसतमा युट्युबमा अपलोड भएका भिडियोमा ४१ भ्युज मात्रै रहेको यो अध्ययनले देखाएको छ ।

चार प्रतिशत भिडियोहरू एकपटक पनि हेरिएका छैनन्, एक भ्युज पनि छैन । ७४ प्रतिशत भिडियोमा एउटा पनि कमेन्ट छैन । ८९ प्रतिशत भिडियोमा एउटा लाइक पनि छैन ।

औसतमा युट्युबमा हालसम्म अपलोड भएका भिडियोको लम्बाइ ६४ सेकेन्ड छ । एकतिहाइ भिडियोहरू ३३ सेकेन्ड लामा छन् ।

युट्युबमाथि प्रश्न
सुरुआती समयमा युट्युबले आममानिसलाई आफ्नो कुरा राख्ने माध्यमका रूपमा प्रस्तुत गरेको थियो । तर, हाल आएर यसले प्रोफेसनल क्रिएटरहरूको काम हेर्नका लागि सजेस्ट गर्ने गरेको छ । यसले युट्युबले आफूलाई सबैको आवाज भन्ने गरे पनि वास्तविकता त्यस्तो नभएको भनेर प्रश्न उठेको छ ।

युट्युबमा सबैभन्दा प्रमुख अंग्रेजी भाषा छ । दोस्रोमा हिन्दी, स्पेनिस, पार्चुजी, रूसी, अरबिक, जापानीजलगायत भाषा छन् ।