काठमाडौं । काठमाडौंमै भएको एक हाईप्रोफाइल हत्या घटनामा प्रहरीको कमजोर अनुसन्धानका कारण एक अरोपी अनाहकमा जेल बस्नु परेको छ । पूर्वराजदूत केशवराज झा हत्याको अनुसन्धानमा प्रहरीकै कमजोर अनुसन्धानका कारण काभ्रे पनौतीका सानु कान्छा तामाङ्ग करिब २० महिना जेल बसेर छुटेको तथ्य खुलेको हो ।

हाल उनी दुई तहको अदातलबाट सफाई पाएपछि जेल मुक्त भएका छन् ।  तर, प्रहरीको अनुसन्धानमाथि भने गम्भीर प्रश्न उठेको छ । जघन्य प्रकृतिको घटनामासमेत काठमाडौं प्रहरीले हतासमा अनुसन्धान गर्दा यस्तो परिणामा देखिएको केही प्रहरी अधिकारीहरु नै स्वीकार गर्छन् ।

२०७५ साल भदौ ४ मा बबरमहलस्थित आफ्नै घरमा झा को हत्या गरिएको अवस्थामा शव फेला परेको थियो । सोही आरोपमा प्रहरीले झा कै घरमा काम गर्ने ५२ वर्षीय तामाङलाई पक्राउ गरेर अदातलमा पेस गरेको थियो त्यो पनि एकवर्ष पछि ।

जिल्ला अदालतले झाको हत्या भएको ठहर गर्दै हत्या घटनामा आरोपी तामाङ संलग्न हो भन्ने आधार र प्रमाण नदेखिएको भन्दै उनलाई सफाई दिएको छ । तामाङलाई तत्कालीन अपराध महाशाखाले २०७६ भदौमा पक्राउ गरेको थियो । 

त्यो बेला भने अदालतलेसमेत उनलाई पुर्पक्षका लागि थुनामा पठाएको थियो । तर, करिब दुईवर्ष पुर्पक्षका लागि थुनामा बसेपछि तामाङलाई जिल्ला अदालतका न्यायाधीस बद्रिप्रसाद ओलीको एकल इजलासले २०७७ चैत २३ मा सफाइ दिएको थियो । 

जिल्लाको फैसलालाई हाल उच्च अदालत पाटनलेसमेत सदर गरेको छ । जसकारण प्रहरीको अनुसन्धान नै त्रुटिपूर्ण रहेको देखाएको हो ।  तामाङ झाको घरमा आठ वर्षदेखि भान्से र गार्डका रूपमा काम गर्थे । प्रहरीले झा को घाँटी रेटिएको तथा शरीरका विभिन्न भागमा धारिलो हतियार प्रहार गरेर हत्या गरिएको अवस्थामा शव फेला पारेको थियो ।

हत्या गरिएको राति घरमा उनकी श्रीमती ज्ञानु झा र भान्से तामाङमात्र रहेको खुलाइएको थियो । 

काम देखाउने होडमा गलत अनुसन्धान

झाको शव फेला परेकै दिन अपराध महाशाखा हाल उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालयले सानु कान्छा तामाङलाई पक्राउ गरेको थियो ।  त्यो बेला महाशाखा प्रमुखमा एसएसपी धीरजप्रताप सिंह थिए ।
उनी आईजीपी भएर अवकाशमा गइसकेका छन् । 

उनकै टोलीले तामाङमाथि अनुसन्धान गरेको थियो । त्यही बेलादेखि सानु कान्छाले हत्या अस्वीकार गर्दै आएका थिए । हत्या अस्वीकार गरेपछि महाशाखाको टोलीले तामाङलाई झुुटो बयान दिएको आशंका गर्दै पोलिग्राफदेखि नार्को टेस्टसमेत गरेको थियो ।

तर, दुवै टेस्टबाट तामाङले झुठो बोलेको कुरा पुष्टि हुन सकेन । नार्को टेस्ट गर्दा पनि तामाङमाथि पुष्टि हुने कुनै प्रमाण नजुटेपछि प्रहरीले थुनामा राखेका तामाङलाई अन्तिममा अभद्र मुद्दा चलायो । उनी अभद्र मुद्दामा जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट धरौटीमा छुटे ।

त्यसको एक वर्षपछि २०७६ मा फेरि अपराध महाशाखाकै टोलीले तामाङलाई पक्राउ गर्‍यो । त्यो बेला महाशाखा प्रमुखमा एसएसपी सहकुलबहादुर थापा थिए । तामाङमाथि थप प्रमाणबिना नै उनको टोलीले पक्राउ गरेर प्रहरी परिसर काठमाडौंलाई बुझाए ।

परिसर प्रमुखमा एसएसपी उत्तमराज सुवेदी थिए ।  सुवेदीको टोलीले तामाङमाथिको कर्तव्य ज्यान मुद्दा अनुसन्धान गरेर अदालत पेस गरेको थियो । 

अनुसन्धानमा संलग्न एक प्रहरी अधिकारीका अनुसार झाको हत्यारा पत्ता लाग्यो भन्ने कामको जस लिन एसएसपी थापा र सुवेदीले तामाङलाई प्रमाणबिना नै अदालत पेस गर्ने ‘मूर्खतापूर्ण कदम’ चालेको पाइएको एक प्रहरी अधिकारीले बताए ।

हाल थापा र सुवेदी दुवै एआईजी भएर अवकाशमा गइसकेका छन् । 

हत्याकाण्डको अनुसन्धान गर्ने एक प्रहरी अधिकारी भन्छन्, “हामीले सुरुमै नियन्त्रणमा लिएर सोधपुछ गर्दा उनको संलग्नता नदेखिएपछि अभद्र मुद्दा चलाएर छाडेका थियौं । पछि पक्राउ गर्ने टोलीले किन त्यस्तो गरे । हामीले घटनाको अनुसन्धान पूरा गर्‍यौं भन्ने देखाउन यस्तो हतास गरिएको थियो कि !”

काठमाडौं जिल्ला अदालतले भने झा को हत्या तामाङले नै गरे भन्ने आधार र प्रमाण नभई आशंकाको भरमा ज्यान जस्तो गम्भीर फौजदारी कसुरमा दोषी ठहर गर्नु फौजदारी न्यायको सिद्धान्तसँग मेल नखाने भन्दै सफाई दियो ।

सो फैसला चित्त नबुझे ७० दिनभित्र पुनरावेदन गर्न समेत जिल्ला अदालतले भनेको थियो । 

अब कसरी सुरु हुन्छ अनुसन्धान ?

सानु कान्छा तामाङले दुवै तहको अदालतबाट सफाइ पाएसँगै अब प्रहरीले झा हत्या प्रकरणमा कसरी अनुसन्धान गर्ने भन्ने अन्योल थपिएको छ । काठमाडौं प्रहरीका एसपी कुमोध ढुंगेलले हत्या प्रकरणमा प्रहरीले २० वर्षसम्म अनुसन्धान गर्न पाउने कानुनी व्यवस्था भए पनि झा प्रकरणमा फेरि कसरी अनुसन्धान अघि बढाउने भन्ने बारेमा कानुनी परामर्शमा रहेको बताए ।

वरिष्ठ अधिवक्ता लवकुमार मैनालीले भने प्रहरीले त्यो घटनाबारे फेरि शून्यबाट अनुसन्धान गर्न मिल्ने बताए । उनले भने, “अदालतले तत्कालीन प्रमाणको आधारमा सफाई दिएको हो । ज्यान मुद्दाको हदम्याद भनेकै २० वर्ष हो । प्रहरीले थप प्रमाण भेट्टाए त्यही व्यक्ति वा अर्को आरोपीबारे अनुसन्धान गर्न कानुनले रोक्दैन ।”

काठमाडौैं प्रहरी पनि झा हत्याको अनुसन्धान फेरि शून्यबाट गर्ने गृहकार्यमा छ ।