डिसेम्बर १५, २०२२ । सोमबजार, सेक्टर ५, रोहिणी तेस्रो तला ।

बेचैन र भारी मन । धुलैधुलोले भरिएको पूर्व फर्केको बरन्डाबाट रोडपारि विश्वकर्मा पार्कमा नेपाली वेशभूषामा रहेका मान्छेहरूको चहलपहल देखिएको छ । यो मनले त्यतै जाने अनुमति माग्दै छ ।

फलैँचामा बसेका केही नेपालीहरूसँगको भेट । ‘नमस्कार !’ म सुरुआत गर्दछु ।

‘ओहो, नयाँ हुनुहुँदो रहेछ ! के कसो कारणले आउनुभयो ? कहिले आउनुभयो ?’ मेरा बारेमा सोधीखोजी भयो । मैले आफ्नो बारेमा सारा बताएँ ।

‘आफ्नो सबै काम सक्नुभएछ, अब रमाइलो गर्ने बेलामा रोग लागेर दुःख पाउने हुनुभएछ ।’ प्रतिक्रिया आयो ।

यसैमा सहानुभूतिसहित थपिँदै छ— अझ अर्को नानीको त बालबच्चा पनि ससाना छन् । यस्तै हो, उहाँ पनि केही समयदेखि यतै बसेर उपचार गराइरहनुभएको छ ।

पार्कमा केही बिरामी र कुरुवाहरूसित चिनजान भयो । उहाँहरूबारे पनि जानकारी लिने प्रयास गरेँ । विभिन्न उमेर अनि समूहका महिलापुरुषहरूसित चिनाजानी भयो ।

म पनि विस्तारै रिपोर्टअनुसार उपचारमा जुट्न थालेँ । पहिलो मिनिसर्जरीसहित पहिलो किमोबाट नयाँ पीडाको अनुभव सँगाल्न थालेँ । नयाँ परिवेश, अव्यवस्थित बास, तथापि दैनिकी सहज बनाउँदै थिएँ ।

केही दिनपश्चात् विस्तारै शारीरिक रूपमा आफूलाई सक्रिय बनाउन थालेँ ।

सोमबारको दिन । सोमबजारमा बिहानको २ बजेसम्म पनि रात परेको थिएन ! सोमबजारको हल्लाखल्लामा शारीरिक पीडा र मानसिक तनाव बोकेर केही दिन निदाउन कठिन भयो ।

केही दिनपछि सोही बरन्डाबाट पूर्वतिर रहेको पार्कमा थोरबहुत नेपालीहरूको चहलपहल देखेर यो मन अलिकति पुलकित भयो । रोमरोम रमायो । साँझमा विस्तारै त्यहाँ जाने आँट गरेँ । सबैसँगको भेटघाटले एक्लोपनलाई थोरै भए पनि बिर्साउन मद्दत मिल्यो ।

यो क्रमलाई केही दिन निरन्तरता दिने प्रयास गरेँ । नयाँ साथीहरूसँग सम्पर्क बढ्दै गयो । मेरा छोराछोरीको उमेरका योद्धाहरू (नेत्र, राजेश, यशोदा, सरू, सरस्वती)का साथै अरू भाइबहिनीहरू देख्दा म आफ्नो अवस्था बिर्सिन्छु । मिल्ने भए मैले आफ्नो उपचार पनि उनीहरूलाई नै दिने थिएँ ।

उनीहरूमध्ये कोही आफ्ना सबै पीडा लुकाएर हँसिला देखिन्छन् । कोही अलिक बढी नै निराश देखिन्छन् । सबैका आआफ्नै अनुभव छन्, जुन एकापसमा साटासाट हुँदै छन् । अरूका अनुभवहरूबाट पनि केही सिकिँदै छ ।

सबैजसो किमोको पहिलो हप्ता छोडेर बाँकी दिन बिताउन साँझबिहान पार्कमा जम्मा हुन्छन् । मानौँ, यो सबैको दैनिकी हो । जाडोमा घाम ताप्ने र गर्मीमा छहारीको शीतलता खोज्ने स्थान बन्दै छ । यसरी हामी सबैको दैनिकी बन्न थाल्यो, यो स्थान ।

मेरो नियमित दिनचर्या बन्यो यो । परिवारमा सबैजना हुँदा पनि साँझबिहान पार्कमा नगई मनले चैन नपाउने स्थिति सिर्जना भयो । यो मेरा लागि मात्रै नभएर नेपालका ७७ जिल्लाबाटै उपचारका लागि आउने र तिनका आफन्तजन, सहयोगी समस्तलाई सम्भवतः यस्तै अनुभव हुन्छ । मानौँ, यो पार्क हाम्रा लागि एउटा रिह्याब सेन्टर बन्दै छ ।

रोहिणी सोमबजार भारतको उत्तर पश्चिम भागमा रहेको पुरानो सहर हो ।  राजीव गान्धी अस्पताल यहाँबाट निकै नजिक छ । त्यसैले पनि यो नेपालबाट आउनेहरूको रोजाइमा पर्छ । हेर्दा यो फोहर, अव्यवस्थित भए तापनि त्यहाँको स्थानीय सरकारले गरेको योजना भने हाम्रा सहरको दाँजोमा प्रसंशनीय नै छ भन्नु अनुपयुक्त नहोला ।

सानासाना बस्तीहरूमा ब्लक बनाई बीचमा राखिएका पार्कहरूले सकारात्मक छनक दिन्छन् । यद्यपि, पालिकाले समयसमयमा सरसफाइ गरेर जिम्मेवारी निर्वाह गरेता पनि सडकमा छाडिएका गाई, कुकुरको लर्को अनि तिनका लागि दिइने खानेकुराले सडक तुरुन्तै फोहर पार्छ ।

जस्तोसुकै भए पनि यो पार्क स्कुले बच्चाहरूका लगि क्रीडास्थल बनेको छ भने पार्कमा राखिएको खुला जिमखाना अर्को एउटा उपयोगी पाटो भएको छ । स्थानीय बासिन्दाका लागि जम्मा हुने थलो पनि हो यो । बिहान र साँझ शरीर तन्दुरुस्त राख्न खोज्नेहरूका लगि हिँड्डुल गर्ने पदमार्ग पनि हो ।

नेपालबाट क्यान्सर पत्तो लागेर वा नेपालमै उपचार गर्दागर्दै हार खाएर थप उपचार गर्न आउनेहरूका लगि एउटा रिह्याबिलिटेसन सेन्टर हो भन्न मन लाग्छ मलाई । मेरा लागि यो एउटा सामाजिकीकरण हुने स्थान पनि हो । 

सोमबजारका अधिकांश पार्कहरूमा क्यान्सर रोग लागेका नेपाली योद्धाहरू भेटिन्छन् । तिनले कम्तीमा पनि ६ महिनादेखि एक वर्षसम्मकोे बसाइमा उपचार गराउँदै आएका छन् ।

उपचारका लागि बस्ने कोठाहरू कुनै पनि हिसाबबाट स्वस्थकर देखिँदैनन् ।  नेपालीहरू त्यहाँ दैनिक भारु ५०० देखि १,५०० सम्म तिरेर दिउँसै बत्ती बाल्नुपर्ने अँध्यारा र हावा खेल्न नपाउने गुम्सिएका कोठाहरूमा बस्न बाध्य छन् ।

यसअर्थमा सोमबजारको सम्पूर्ण अर्थतन्त्र नेपालीहरूबाटै चलेको छ भन्दा अतिरञ्जना हुँदैन होला । त्यति मात्रै होइन, सरसर्ती हेर्दा राजीव गान्धी अस्पतालको अर्थतन्त्रको ठूलो हिस्सा नेपालीले धानेको प्रस्ट देखिन्छ ।

सायद नेपालीहरू राजीव गान्धी नजाने हो भने सोमबजारका अधिकांश घरहरू खाली नै रहने र त्यहाँको व्यापार चौपट हुने अनुमान गर्न सकिन्छ ।

जीवन बचाउने आशामा हामी नेपाली महँगो उपचार भए पनि राजीव गान्धी अस्पताल पुग्न बाध्य छौँ । हुन त नेपालमै पनि उपचार नहुने होइन । हामीकहाँ भएका डाक्टरहरूलाई असक्षम भन्न पनि मिल्दैन । धेरथोर सफलता असफलता सबैमा हुन्छ ।

यद्यपि, कुरा डाक्टरको मात्र होइन । उपचारसित थुप्रै पाटाहरू जोडिने गर्छ । सबै कुरालाई मध्यनजर गर्दै सरकारी तथा गैरसरकारीस्तरका हाम्रा अस्पतालले उपचार प्रविधि तथा स्तरलाई बढाउन सके स्वास्थ्योपचारका नाममा विदेशिने मुद्रा जोगिने निश्चित थियो ।

यसका लागि देशभित्रका अस्पतालहरूले विश्वास दिलाउनु जरुरी छ । स्तरोन्नतिको लागि आवश्यक पाइला चाल्न सके यो असम्भव पक्कै छैन । यसका लागि सरकारले पनि विशेष कदम चाल्नु आवश्यक देखिन्छ ।