काठमाडौं । गएको असोज १९ गते सुन्धारा कारागार प्रशासनले गोलघरभित्र राखिएका मोरङका चूडामणि उप्रेती ‘गोरे’लाई बाहिर निकाल्यो ।  ०७४ माघमा साढे ३३ किलो सुन तस्करी र मोरङको उर्लाबारीका सनम शाक्य हत्या प्रकरणमा पक्राउ परेर जेल पुगेका गोरेलाई गोलघरभित्र राखिएको थियो ।

गोरेले आफूमाथि सुरक्षा खतरा नरहेको र परिवारका सदस्य समेतले गोलघरबाहिर राख्दा कुनै समस्या नहुने बताएसँगै उनलाई पाँच वर्षपछि त्यहाँबाट बाहिर निकालिएको हो । 

त्यसयता गोरे कारागारका अरू कैदीसरह बस्दै आएका छन् । सुन तस्करी र शाक्य हत्या प्रकरणमा ०७८ मा जिल्ला अदालत मोरङले गोरेलाई दोषी ठहर गर्दै १० वर्ष कैद सजायको फैसला सुनाइएको थियो ।

कति छ सुन्धारा कारागारभित्र गोलघर ?

देशभरमा गोलघरको सुविधा भएको जेल काठमाडौंको सुन्धारास्थित केन्द्रीय कारागार मात्र हो । सुन्धारा कारागारका प्रमुख ललित बस्नेतका अनुसार त्यहाँ गोलघरभित्र आठ कोठा छन् । सात कैदीबन्दीलाई गोलघरभित्र राखिएको छ । एउटा भने खाली छ । गोलघरभित्र राखिएका कैदीलाई केही दिनअघि अर्को कारागारमा सरुवा गरिएपछि एउटा खाली भएको हो ।

गोरेलाई गोलघरबाट बाहिर निकालिएपछि सो स्थानमा सिन्धुपाल्चोकका २२ वर्षीय सञ्जय भण्डारीलाई राखिएको छ । उनी गएको भदौ ३० गते तीनकुनेस्थित दिव्य सःमिलमा दोलखाका कुमार भुजेलको परिवारसहित चारजनाको हत्या अभियोगमा पुर्पक्षका निम्ति जेल पुगेका कैदी हुन् ।

एक चिनियाँ नागरिकलाई पनि गोलघरभित्र राखिएको छ । लागुऔषध मुद्दामा पक्राउ परेर पुर्पक्षका निम्ति जेल पुगेका ती चिनियाँ नागरिकलाई अस्पताल लैजाँदा भाग्न खोजेका थिए । त्यसपछि उनलाई गोलघरभित्र राखिएको कारागार प्रमुख बस्नेतले जानकारी दिए ।

उनका अनुसार कैदी राखिएका अरू गोलघरमध्ये दुइटामा तेस्रोलिंगी र एउटामा चोरी डाँका मुद्दामा जेल पुगेका अमित तुलाधार छन् । तुलाधरले पटक–पटक आत्महत्याको प्रयास गरेको खुलेपछि उनलाई गोलघरभित्र राखिएको हो । अरू दुई गोलघरमा कारागारबाट भाग्न खोज्ने कैदीलाई राखिएको बस्नेतले बताए ।

कस्तो छ गोलघर ?

गोलघर राणाशासनकालमा राणाविरोधी गतिविधि गर्नेलाई ‘डेथ पेनाल्टी’ मृत्युदण्ड दिने उद्देश्यले निर्माण गरिएको हो । 

वि.संं १९७१ सालमा चन्द्रशमशेरले निर्माण गराएको गोलघरभित्र राणाशासनविरोधी गतिविधि गरेको भन्दै गंगालाल श्रेष्ठ, दशरथ चन्द, शुक्रराज शास्त्री र धर्मभक्त माथेमालाई राखिएको थियो । पछि उनीहरूलाई मृत्युदण्ड दिइयो ।

पञ्चायतविरोधी गतिविधि गर्ने नेताहरूलाई समेत पक्राउ गरेर गोलघरभित्र राखिएको थियो । कारागार प्रशासनका अनुसार बाहिरबाट हेर्दा गोलो आधारको घर देखिए पनि त्यहाँ करिब ४ फिट उचाइ र ६ फिट चौडाइका कोठाहरू छन् । त्यसको बाहिरपट्टि सानो ठाउँमा शौचालयको व्यवस्था मिलाइएको हुन्छ ।

हाल कुख्यात अपराधी, संगठित अपराधको जालो फैलाउने प्रवृत्तिका कैदीहरूलाई गोलघरभित्र राख्ने गरिएको छ । उनीहरूले कारागारभित्रैबाट आपराधिक गतिविधि सञ्चालन गर्ने खतरा देखिएपछि प्रशासनको निर्णयानुसार नै गोलघरभित्र राख्ने गरिएको बस्नेतले बताए ।

केन्द्रीय कारागारभित्र करिब तीन हजार कैदी छन् । यो संख्या दिनैपिच्छे बढ्ने र घट्ने गर्छ ।