काठमाडौं । बिहीबार बिहान ललितपुरको चुनिखेल पुग्दा धुलाम्मे सडकछेका स्थानीयसँग भलाकुसारी गरिरहेकी भेटिइन्, डा. तोसिमा कार्की । उनी एक वृद्धसँग विनम्रताका साथ मत माग्दै थिइन् । 

"म हजुरहरूकै छोरी । आउँदो चुनावमा सांसदका लागि उठेकी छु । यसपालिको एउटा भोट घण्टीमा हालिदिनुस् है बुबा," उनले ६८ वर्षीय घनश्याम खत्रीलाई भनिन् । 

खत्री भने निराश देखिन्थे । आफूले मतदान गरेर जितेका कुनै पनि उमेदवारबाट उनी सन्तुष्ट देखिएनन् ।

तोसिमासमक्ष उनी भन्दै थिए, "यतिका उमेर भैसक्यो, ढाड कुप्रिएर उठाउन नसकिने भएको छ । जसलाई जति भोट हाले पनि के भयो र खै ?"

खत्रीले बोलिरहँदा डा. तोसिमाका हातले उनका ढाड सुम्सुम्याइरहेका थिए । उनी खत्रीलाई चिकित्सकीय सल्लाह दिन थालिन्, "धेरै निहुरिएर काम नगर्नु बुबा । तपाईंलाई भित्री समस्या छ जस्तो त लाग्दैन ।"

तोसिमाले प्रेमपूर्वक दिएको सुझावपछि खत्रीको अनुहारमा राहत महसुसको भाव देखिन्थ्यो ।

घण्टी बजाउँदै घरदैलोमा पुगेको टोलीको बीचमा रहेकी तोसिमालाई चुनिखेलकै अर्की एक वृद्धाले परैबाट ठम्याइन् । तोसिमाको सम्बोधन फर्काउन नपाउँदै ती वृद्धा हतारमा बोलिन्, "चिन्छु नानी, तिम्रोबारेमा धेरै सुनेकी छु । हेर त यसपालि १० मुरी धान फल्ने खेतमा ६ मुरी फल्यो । न असारमा धान रोप्नेबेला मल पाइयो, न पानी लाउने बेलामा कुलो आयो ।"

यति भनेर वृद्धा रोकिइन् । एकछिन् माहोल शान्त बनेपछि उनी फेरि बोलिन्, "हाम्रो भोट त सित्तैँ भयो ।"

ती वृद्धाको अनुहारमा निराशा देखिन्थ्यो ।

डा. तोसिमाले वृद्धाको हात समाउँदै भनिन्, "बुझेकी छु आमा । यही ठाउँकी छोरी हुँ, मैले हजुरहरूको समस्या देखेकी छैन र ?"

यति तोसिमाको प्रचार टोली त्यो घरबाट निस्कियो ।

सर्जनदेखि राजनितिसम्मको यात्रा 

पेसाले जनरल सर्जन डा. तोसिमा कार्कीले विद्यार्थी जीवनदेखि नै आफ्ना ठाउँका समस्यादेखि देशको बेथिति बुझ्ने मौका पाइन् । ललितपुरको नख्खुमा हुर्किएकी उनले मेडिकल विद्यार्थीको हैसियतले चिकित्सा क्षेत्रमा हुने गरेका लुट र अनियमितताका घटना देखिन् । 

डा. गोविन्द केसी किन पटकपटक सडकबाट स्वास्थ्य क्षेत्र सुधारका लागि भनेर सत्याग्रह बस्छन् भन्ने नजिकबाट नियाल्न थालिन् । ग्रामीण क्षेत्रमा उपचारको अभावमा नागरिकले अकालमा ज्यान गुमाइरहेको थाहा पाइन् । चिकित्सा शिक्षाको चर्को शुल्कको विरोधमा सडकमा उत्रिएका विद्यार्थीलाई देखिन् ।

यस्ता तमाम समस्या देख्दा उनलाई लाग्न थाल्यो– कतै नीतिगत तहमा इमान्दार मान्छे नहुँदा त नागरिकले सास्ती भोगिरहेका छैनन् ? जनरल सर्जन भएर हरेक बिरामीको शल्यक्रिया गरिरहँदा उनलाई लागिरह्यो– नेपाली राजनीतिमा 'ट्युमर'को समस्या छ । जसको जरैदेखि शल्यक्रिया आवश्यक छ । 

२०७८ सालमा नेपाल मेडिकल काउन्सिलको सदस्य पदमा निर्वाचित भएसँगै राजनीतिमा छिरेर समस्याको 'शल्यक्रिया' गर्ने उनको अठोटमा हौसला थपिन्छ । अनि सुरु हुन्छ, 'स्वस्थ नेपाली, सुखी नेपाली' नाराका साथ डा. तोसिमाको राजनीतिक यात्रा । 

निर्वाचन आयोगको 'अन्याय' 
आफ्नै ललितपुर क्षेत्र नम्बर ३ बाट प्रतिनिधिसभा सदस्यका लागि उमेदवारी दिन डा. तोसिमाले पाटन अस्पतालको जनरल सर्जन पदबाट राजीनामा दिइन् ।

उनी मेडिकल काउन्सिलको निर्वाचित सदस्य । लाभको पदमा रहेर उमेदवार हुन नपाउने नियम भएकाले उनले उमेदवारी दिन आफूले राजीनामा दिनुपर्ने वा नपर्ने भनेर निर्क्यौल गरिदिन भन्दै भदौ २८ मा निर्वाचन आयोगलाई पत्र पठाइन् । तर, आयोगबाट कुनै जवाफ आउँदैन ।

आयोगबाट लामो समयसम्म कुनै जवाफ नआएपछि उनले काउन्सिलको सदस्यबाट राजीनामा नदिई राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी उमेदवारीबाट उमेदवारी दिइन् । असोज २३ गते उमेदवारी दर्ता गराएकी उनलाई निर्वाचन आयोगले कुनै कैफियत नदेखाएर असोज २५ गते उमेदवारको सूचीमा राख्यो ।

त्यसपछि उनी चुनावी अभियानमा लागिन् ।

तर कात्तिक ३ गते उनीविरुद्ध लाभको पदमा रहेर उमेदवारी दिएकाले उमेदवारीको खारेजीको माग गर्दै निर्वाचन आयोगमा उजुरी पर्छ ।  त्यसको १० दिनपछि आयोगले डा. तोसिमाको उमेदवारी खारेजीको निर्णय गर्यो ।

आयोगको निर्णयविरुद्ध उनी सर्वोच्च अदालत पुगिन् । सर्वोच्चले आयोगलाई उमेदवारी खारेजीको निर्णय तत्काल कार्यान्वयन नगर्न भन्दै कात्तिक १५ गते अन्तरिम आदेश दिएको थियो ।

तर, निर्वाचन आयोगले आफूविरुद्ध आएको अन्तरिम आदेश खारेजीको माग गर्दै सर्वोच्चमा निवेदन दिएको छ । अहिले यो मुद्दा सर्वोच्चमा विचाराधीन छ ।

डा. तोसिमा भने घरदैलो अभियानमा व्यस्त छिन् । 

'राजनीतिमा यतिसम्म खुट्टा तानिन्छ भन्ने लागेको थिएन' 

एक स्वास्थयकर्मीदेखि प्रतिनिधिसभा उमेदवारसम्मको यात्रामा धेरै हन्डर खाइसकेकी डा. तोसिमालाई अहिले ललितपुरवासीको सहानुभूति र आशीर्वाद मात्रै होइन बलियो साथ समेत मिलेको छ । उनी आफ्नो खुट्टा तान्ने प्रयास भएको बताउँछिन् । 

"राजनीति फोहोरी खेल हो भन्ने थाहा थियो । यसलाई चिरफार गर्नुपर्छ भन्ने आँट थियो । तर निर्वाचन आयोगजस्तो जिम्मेवार निकायले यतिसम्म खेल खेल्ला भन्ने कल्पना पनि थिएन । तर आयोगले यतिसम्म अन्याय गर्दा म लुरुक्क पर्दै हारेर फर्किइनँ । आफ्नो कदमबाट पछाडि हटिनँ र बरु मतदातामाझ झनै चिनिएँ । अनि बल्ल थाहा भयो वर्षौंदेखि नागरिकले त विकल्प पो पर्खिरहेका रहेछन् ।"

कार्की अहिले दोहोरो जुधाइमा परेको उनीसँगै चुनावी अभियानमा खटिएका नै बताउँछन् । एकातिर आयोग र अर्कोतिर ठूला दलका उमेदवारसँग जुध्दै अघि बढ्नुपरेको उनी निकटहरू नै बताउँछन् ।

केही तस्बिरहरू : तोसिमा कार्की फ्यानपेजबाट ।