काठमाडौं । मेलम्चीको पानी काठमाडौं उपत्यका आउनेबारे फेरि अन्योल बढेको छ । मेलम्ची खानेपानी आयोजनाको मुख्य दातृसंस्था एसियाली विकास बैंक (एडीबी)ले खानेपानीको हेडबक्स सार्ने वा नसार्नेबारे गृहकार्य थालेपछि अन्योल बढेको हो । 

एडीबीले बाढीको जोखिममा रहेको मुख्य हेडबक्स सार्ने वा नसार्नेबारे गृहकार्य गरिरहेको मेलम्ची खानेपानी विकास समितिले जनाएको छ । समितिका सिनियर डिभिजन इन्जिनियर पदमबहादुर कुँवरले एडीबीले पहिलो चरणको काम सकाएर दोस्रो चरणमा हेडबक्स सार्ने वा नसार्नेबारे गृहकार्य गरिरहेको जानकारी दिए ।

“अबको तीन–चार महिनामा एडीबीको दोस्रो चरणको प्रतिवेदन हेडबक्स सार्ने/नसार्ने भन्नेबारे प्रतिवेदन आउँछ । पुरानै हेडबक्सलाई मर्मत गरेर चलाउने वा ‘पुरानो काम लाग्दैन लोकेसन चेन्ज गरेर नयाँ बनाउनुपर्छ’ भन्नेबारे प्रतिवेदन आउने हो,” उनले भने ।

एडीबीको सो प्रतिवेदन डिसेम्बरसम्ममा आउने समितिले जनाएको छ । कुँवरका अनुसार एडीबीको काम नै दुई चरणमा रिपोर्टिङ गर्नुपर्ने थियो । पहिलो चरणमा के कति कारणले बाढी आएको थियो र दोस्रो चरणमा हेडबक्स सार्ने वा नसार्नेबारे एडीबीले गर्नुपर्ने काम रहेको कुँवरले स्पष्ट पारे । 

हेडबक्स सार्नुपर्ने प्रतिवेदन आएको खण्डमा थप १ अर्ब रुपैयाँ खर्च हुने अनुमान गरिएको छ । तर, हेडबक्स सार्न ठुलो चुनौती रहेको पनि समितिले जनाएको छ । 

“पहिलो चरणको काम सकाएर दोस्रो चरणमा हेडबक्सको बारेमा गृहकार्य भइरहेको छ । एडीबीले हेडबक्स सार्ने वा नसार्नेबारे गृहकार्य गरिरहेको अवस्थामा पनि वर्षायाम सकिने बित्तिकै पानी काठमाडौं आउनेमा शंका छैन,” कुँवरले भने । 

एडीबीले अध्ययन गरेर निकालेको प्रतिवेदन खानेपानी मन्त्रालयमा पठाइनेछ । प्रतिवेदनअनुसार मन्त्रालयले हेडबक्स सार्ने नसार्नेबारे निर्देशन दिनेछ । 

मेलम्ची खानेपानी आयोजना अन्तर्गत १९ वटा हेडबक्स रहेका छन् । मेलम्ची रिमाथान र पेमदान मुनिको पहाड पहिरोको जोखिममा छ । जहाँ हेडबक्ससहितका संरचनाहरू रहेका छन् ।

सरकारले यांग्री र लार्केको पानी पनि मेलम्ची मै मिसाएर सोही हेडबक्सबाटै काठमाडौंमा बढी पानी ल्याउने प्रयोजनले हेकबक्स निर्माण गरेको थियो । 

समितिका अनुुसार पुनः मेलम्चीमा पहिलेजस्तै बाढी आउने गरी ठुलो पानी परेको छैन । यद्यपि, मेलम्चीमा पानीको सतह भने केही बढेको छ । यसले खानेपानीका टनेलमा कुनै पनि किसिमको असर नपार्ने पनि कुँवरले बताए ।

सबै टनेलहरू एक नम्बर गेटबाटै बन्द गरेको हुनाले वर्षायाममा पानी टनेलभित्र जाने सम्भावना छैन । बाढीले पुनः क्षति पुर्‍याउने जोखिमलाई मध्यनजर गर्दै जेठ १९ गते सबै टनेल बन्द गरेको थियो । 

एडीबीले गरेको प्रथम प्रतिवेदको मस्यौदामा समितिले टिप्पणी पठाएको छ । 

गत असार १ गते मेलम्चीमा गएको बाढीले मेलम्ची खानेपानी आयोजनामा ठुलो क्षति पुर्‍याएको थियो । बाढीपछि मेलम्ची खानेपानीको आयोजनामा थुप्रिएका गेग्रान र लेदो पन्छाउन करिब १ वर्ष लागेको थियो । खानेपानीका दुई वटा हेडबक्स खोतलेर अस्थायी रूपमा गत चैत २९ गतेदेखि काठमाडौंमा पानी वितरण थालिएको थियो ।

करिब २२ वर्षको प्रतिक्षापछि उपत्यकावासीले मेलम्चीको पानी पिउन पाएका थिए । २०७८ चैत १५ गतेदेखि उपत्यकावासीका धारा–धारामा मेलम्चीको पानी पठाइएको थियो । 

पानी पठाएको तीन महिनापछि परीक्षणका लागि बन्द गर्ने तयारी हुँदा बाढीले क्षति पु¥याएको थियो । बाढीले क्षति पु¥याएको पानी चैत मसान्तभित्र काठमाडौं झारिसक्ने सरकारको घोषणा अनुरूप पानी आएको थिएन । 

एडीबीले अध्ययन थालिरहेको बेलामा सरकारले काठमाडौंमा हतार–हतार पानी ल्याएको विज्ञहरूले बताउँदै आएका छन् ।