वायुको गुणस्तर मापन गर्ने एउटा संस्थाले सार्वजनिक गरेको विवरणअनुसार नेपालको राजधानी काठमाडौं विश्वकै प्रदूषित सहरहरूमध्ये छैटौंमा परेको छ । कचौरा आकारको काठमाडौंको बिखालु हावा सितिमिति हावाले उँडाएर पनि लाँदैन ।
 
यसैले काठमाडौंको हावा प्रदूषित भएपछि लामो समयसम्म जनस्वास्थ्यका लागि जोखिमपूर्ण नै रहन्छ । बर्खा लागेपछि मात्र कचौरा काठमाडौंको वायु प्रदूषण कम हुन्छ । 
 
काठमाडौंको भौगोलिक बनोटले नै यहाँको हावा प्रदूषित बनाएको भने होइन । विशेषगरी जैविक इन्धनको प्रयोगबाट निस्किने ग्यासले यहाँको हावालाई बिखालु बनाएको हो । यसैगरी धुवाँ निस्कने दाउरा बाल्दा पनि वायु थप प्रदूषित हुन्छ ।
 
हावाविना मान्छे बाँच्न सक्तैन । हावा बिखालु भयो भने पनि मानिसको ज्यान जान्छ । ज्यान गएन भने पनि हावामा प्रदूषणको स्तरअनुसार दम, निमोनियाँ, हृदयघात, फोक्सोको क्यान्सरजस्ता अनेकौं रोग लाग्छन् । 
 
संसारमा ठूला  मुलुकले गरेको प्रदूषणको मार भने प्रदूषण नगर्ने देशमाथि पनि पर्छ । चीन, अमेरिका, भारतजस्ता देशले बढाएको तापमानको कहर प्रदूषण फैलाउन खासै भूमिका नभएको नेपालले सहनु परेको छ ।
 
दुनियाँकै हावापानी धनी र ठूला मुलुक र मानिसले बिगार्छन् । त्यसको फजिती भने गरिब मुलुक र मानिसले भोग्नुपर्छ । नेपाल र नेपाली समाज दुवै यसका उदाहरण हुन् ।
 
यस्तै अन्याय काठमाडौंका गरिब बासिन्दाले पनि सहनु परेको छ । मोटर चढ्नेले धुवाँ फाल्छन् तर त्यसबाट बिरामी भने पैदल हिँड्नेहरू बढी हुन्छन् । यसैले राज्यले प्रदूषणबाट जनस्वास्थ्यमा पर्ने असर कम गर्न विशेष प्रयास गर्नुपर्छ ।
 
काठमाडौंको जनजीवन जोगाउने हो भने दीर्घकालीनरूपमा जैविक इन्धनबाट चल्ने सवारी साधन विस्थापित गर्ने नीतिगत व्यवस्था गर्नुपर्छ । स्वच्छ ऊर्जाबाट चल्ने सार्वजनिक यातायातको व्यवस्था यसको स्थायी समाधान हुनसक्छ ।
 
अल्पकालीन उपायमा प्रदूषणको मात्रा धेरै बढेका बेला साना सवारी साधन चलाउन निरुत्साहित गर्ने नीति अपनाउनु मनासिब हुन्छ । यसै पनि नेपाल आयल निगमले तेलको माग घटाउने सुझाव जो दिएको छ ।
 
यस्तै विद्युतीय चुलोको प्रयोग बढाउने, धुवाँ निस्कने इन्धनको प्रयोग सकेसम्म नगर्ने गर्दा पनि वायु प्रदूषण केही कम हुनेछ । ब्यारेक, छात्रवासजस्ता सामूहिक भान्सा चलाइने ठाउँमा र दाउरा, कोइला, गुइँठाजस्ता पदार्थ प्रयोग नगर्ने र खुला ठाउँमा फोहोर नजलाउनेमात्र गर्दा पनि वायुमा विष कम गर्न सहयोग पुग्छ । यस्ता कामका लागि कसैको आदेश त चाहिनु नपर्ने हो ।
 
शासन चलाउनेको ध्यान सत्तामा पुग्ने र टिक्नेबाहेक जनतालाई मार पर्ने यस्ता विषयमा सितिमिति जाँदैन । यसैले अहिले आफैँ जोगिने र आफ्नाहरूलाई जोगाउन ध्यान दिऊँ ।  
 
घरबाहिर निस्कँदा मास्क लगाए कोभिडमात्र होइन हावामा रहेका बिखालु धुवाँ र धुलोको असरबाट केही मात्रामा भए पनि जोगिन सकिन्छ । सामान्य सावधानी अपनाउँदा जीवन जोगिन्छ भने किन हेलचेक्य्राइँ गर्ने रु