अचेल नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका हाकिमहरू नेपालमा उत्पादित विद्युत् खेर जाने भएकाले उपयोग बढाउन पर्ने भाषण गर्न थालेका छन् । धेरै वर्ष विद्युत् कटौती भोगेका उपभोक्ताका लागि यो खुसीको समाचार हो ।
बिजुलीको खपत भने भाषणबाट मात्र बढाउन सकिँदो रहेनछ । नेपालमा व्यापक औद्योगीकरण भएको छैन । कृषिमा पनि बिजुलीको प्रयोग बिरलै हुनेगरेको छ । यसैले घरेलु उपभोग बढाउन सकेमात्र बिजुलीको खपत बढ्ने हो ।
एकातिर उत्पादित विद्युत् उपभोग नभएर खेर गयो भन्ने र अर्कातिर घरायसी प्रयोगमा विद्युत् उपयोग सस्तो नबनाउने १ साँच्चै नै उत्पादित बिजुली खेरै गएको हो भने त उपभोक्तालाई सस्तोमा दिए हुँदैन रु
बजारको सामान्य सिद्धान्तअनुसार पनि उत्पादन धेरै भए माग बढाउनुपर्छ । माग बढाउन अरू प्रकारका प्रोत्साहनका साथै भाउ सस्तो हुनुपर्छ । बिजुलीको उपभोगमात्रै अपवाद त होइन ।
नेपालमा विद्युत् प्रसारण र वितरणमा अझै सरकारी स्वामित्वको नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको एकाधिकार छ । प्रतिस्पर्धा नहुँदा विद्युत् उपभोक्ताले राज्यले तोकेअनुसार महसुल बुझाउनुपर्छ । अहिले प्रतियुनिट बिजुलीको महसुल घरेलु प्रयोजनका लागि महँगै छ ।
आयात गरिएका पेट्रोलियम पदार्थमा राज्यले अनुदान दिने तर देशमा उत्पादित विद्युत् भने महँगो महसुल तोक्ने मूर्खतापूर्ण अभ्यास सरकारले गरिरहेको छ । अझ गत आर्थिक वर्षमा त विद्युतीय सवारी साधनमा कर र भन्सार पनि निकै बढाइएको थियो ।
सबै उपभोक्ताका लागि विद्युत् प्रयोग गर्न सस्तो र भरपर्दो बनाउन सके कम्तीमा खाना पकाउने ग्यासको प्रतिस्थापन बिजुलीबाट सजिलै गर्न सकिन्थ्यो । यतिले मात्र पनि वातावरणका साथै अर्थतन्त्रमा सकारात्मक प्रभाव पर्छ ।
दाउराबाट खाना पकाउनेहरूलाई बिजुली दिन सके र दाउराभन्दा सस्तो बनाउन सके जनस्वास्थ्यदेखि महिलाको जीवनस्तर र ग्रामीण अर्थतन्त्रसम्म निकै सकारात्मक प्रभाव देखिनेछ । यसैले बिजुली बिकेन भनेर भाषण गर्नुको साटो विद्युत् प्राधिकरणका हाकिमहरूले बजार अर्थशास्त्र अनुसरण गरेर खपत बढाउने उपाय खोज्नुपर्छ ।
उद्योग र सवारी साधनलाई बिजुली बेच्न पूर्वाधारसमेत तयार गर्न केही समय लाग्छ । घरेलु उपभोगमा भने सस्तोमात्र भए पनि खपत बढ्छ । यसैलै विद्युतीय उपकरणको भन्सार घटाउनेदेखि महसुल घटाउनेसम्मका उपाय तत्काल अपनाउनु जरुरी देखिन्छ ।
सस्तो प्रचारमा लागि सित्तैमा बिजुली दिनुको साटो गरिब परिवारलाई धेरै बिजुली खपत गरे थप सहुलियत दिए हुन्छ । अरू उपभोक्ताको पनि बाध्यताको दोहन गर्नुको साटो बढी उपभोग गरे महसुल थप छुट दिने बजारको सिद्धान्त अपनाए बिजुली खेर जानेछैन ।
अहिलेजस्तो धेरै खपत गर्दा झन् बढी प्रतियुनिट महसुल लिने नीति बदल्नुपर्छ । गत महिनादेखि घटाएको भनिएको विद्युत् महसुल नगन्य छ । यसैले बिजुली खेरै जाने हो भने त जनतालाई सस्तोमा दिएर पनि खपत बढाउनु बुद्धिमत्ता हुनेछ ।