नेपालको लोकतान्त्रिक आन्दोलनका सबै महत्त्वपूर्ण उपलब्धि नेपाली कांग्रेसकै नेतृत्वमा हासिल भएका हुन् । यसैले अझै पनि कांग्रेस नेपाली समाजमा प्रगति र आधुनिकताको पर्यायका रूपमा रहेको छ । यद्यपि, अहिलेको कांग्रेसलाई इतिहासको गरिमा धान्न निकै कठिन भएको देखिन्छ । 

संस्थापक पुस्ताको नेतृत्व छँदासम्म नेपाली कांग्रेसमात्र होइन नेपालकै राजनीतिले अभिभावक पाएको थियो । कांग्रेसका संस्थापक नेता बीपी कोइराला बाँचुन्जेल नेपालको राजनीतिका मियोका रूपमा रहे । उनको अवसानपछि गणेहमान सिंह नेपाली राजनीतिका ‘सर्वमान्य नेता’ मानिए । 

कृष्णप्रसाद भट्टराईले राजा र कम्युनिस्टहरू लगायतलाई लोकतन्त्रको सेरोफेरोमा हिँडाए । गिरिजाप्रसाद कोइरालाको नेतृत्वमा दशक लामो सशस्त्र हिंसा र राजाको शासन सधैँका लागि अन्त्य भयो । उनीहरूलाई नेपाली समाजले लोकतन्त्र र राष्ट्रियताका संरक्षकका रूपमा स्वीकार गरेको थियो । 

संस्थापक नेताहरूको देहावसानपछि कांग्रेसका अरू नेताले उनीहरूको रिक्त स्थान पूरा गर्न सकेनन् । यसो हुनु अस्वाभाविक पनि थिएन । उनीहरू अर्कै समय, संस्कार र परिवेशका उपज थिए । एक्काइसौं शताब्दीमा मूल्य, मान्यता र निष्ठाको राजनीति ओझेलमा पर्दै जो गएको छ ।

पार्टीको महाधिवेशनसमेत पनि बाध्यताका कारणमात्र गर्ने नेतृत्वबाट लोकतान्त्रिक मूल्य र निष्ठाको अपेक्षा गर्नु सायद अस्वाभाविक होला । तर, लोकतान्त्रिक मूल्य र निष्ठाको महत्त्व नरहने हो भने नेपाली कांग्रेसको औचित्य पनि समाप्त हुन्छ । 

नेपाली कांग्रेसले अहिले सत्तारुढ गठबन्धनको नेतृत्व गरेको छ । तर, बितेका निर्वाचनहरूमा सबै तहको निर्वाचनमा परास्त भएको थियो । संसदीय निर्वाचनमा कम्युनिस्ट एकताका कारण हारेको भन्ने माने पनि स्थानीय तहको चुनावमा भएको हारले कांग्रेस ओरालो लागेको देखिएको छ ।

चौधौं महाधिवेशनको तयारीका क्रममा भने पक्कै पनि नेपाली कांग्रेसप्रति आकर्षण बढेको देखिएको छ । विशेषगरी शिक्षित तरुणहरू पार्टीका विभिन्न पदमा निर्वाचित भएका छन् । तर, यीमध्ये अधिकांश कांग्रेस परिवारका सदस्य हुन् । कांग्रेसको मताधारमा यसले खासै फरक पार्ने देखिँदैन । 

यस परिस्थितिमा भोलि शुक्रवारदेखि काठमाडौंमा चौधौं महाधिवेशन सुरु हुँदैछ । नेपाली कांग्रेसको सभापतिलगायत केन्द्रीय समितिको निर्वाचन महाधिवेशनमा हुनेछ । तल्लोतहका निर्वाचनमा देखिएजस्तै उत्साह र लोकतान्त्रिक अभ्यास केन्द्रमा पनि हुने सहज अनुमान गर्न सकिन्छ ।

महाधिवेशनको वास्तविक सफलता भने जनतामा त्यसले दिने सन्देशमा निर्भर हुनेछ । महाधिवेशनले नेपालको समसामयिक अवस्था र विशेषगरी राजनीतिप्रति निराश जनतामा आशा जगाउन सक्ने नेतृत्व चयन गर्न सक्यो भने नेपाली कांग्रेस फेरि नेपाली राजनीतिको मियो बन्न सक्छ । 

नेपाली कांग्रेसको चौधौं महाधिवेशन नेपाली कांग्रेसका साथै नेपालको राजनीतिलाई पनि सही बाटामा अगाडि बढाउने नेतृत्व चयन गर्न सफल होस् । शुभकामना !