काठमाडौं । नेपाली राष्ट्रिय पुरुष फुटबल टोली सन् २०१५ मा साफ च्याम्पियनसिप खेल्न भारतको केरला पुगेको थियो । च्याम्पियनसिपको समूह ‘ए’ मा रहेको नेपालले दुई खेल खेल्यो । पहिलो खेलमा श्रीलंकासँग १-० गोलले पराजित हुँदा दोस्रो खेलमा नेपाल घरेलु टोली भारतसँग ४-१ गोलले पराजित हुन पुग्यो । तर, त्यस खेलमा नेपाली फुटबलमा रहेको लामो समयको गोलको खडेरीको भने अन्त्य भएको थियो ।

५ सेप्टेम्बर २०१३ मा साफ च्याम्पियनसिपमा भारतविरुद्ध गोल गरेपछि नेपाललाई गोलको खडेरी परेको थियो । २०१३ देखि २८ डिसेम्बर २०१५ सम्म आइपुग्दा नेपालले १२ खेल खेलेको थियो । जहाँ नेपालले कुनै गोल गर्न सकेको थिएन । तर, १२औं खेलमा नेपालका लागि स्ट्रइकर विमल घर्तीमगरले गरेको भारतविरुद्धको गोलले नेपालको दुई वर्ष लामो गोलविहीन यात्राको अन्त्य भएको थियो । भारतविरुद्ध घर्तीमगरले खेलको तेस्रो मिनेटमै गोल गर्दै अग्रता दिलाएका थिए । तर, अग्रता जोगाउन नसक्दा नेपाल ४-१ गोलले पराजित भएको थियो ।

यस अवधिमा नेपालले मनाङ मर्स्याङदी क्लब तथा नेपाली यू-१९ र यू-१६ सँग गरी थप तीन मैत्रीपूर्ण खेल खेलेको थियो । जहाँ नेपाली सिनियर टोलीले यू-१९ सँग समेत गोलरहित बराबरी खेलेको थियो ।

यही आँकडालाई ध्यानमा राख्‍ने हो भने नेपालको फरवार्डलाइन कति कमजोर छ भन्‍ने प्रस्ट देखाउँछ । नेपाली फुटबलको अग्रपंति सम्हाल्न दशकौं राष्ट्रिय टोलीमा बिताए पनि गोल गर्न भने सकिरहेका छैनन् । फरवार्डलाइनको जिम्मा सम्हाल्दै राष्ट्रिय टोलीमा दशकौं बिताएका तिनै खेलाडी नेपाली फुटबलका स्टार खेलाडी कहलिन्छन् । तर, तिनै स्टार भनिने खेलाडीहरूले भने टोलीमा आफ्नो भूमिकामाथि न्याय गरेको पाइँदैन ।

यतिसम्म कि नेपाली फुटबलका स्ट्राइकरहरूले डेढ दशकभन्दा लामो सामान्य १३ गोलको रेकर्ड तोड्न सकेका छैनन् । जुन नेपाली फुटबलको सबैभन्दा ठूलो विडम्बना हो । “नेपाली फुटबलको फरवार्डलाइन अझै सुधार हुन सकेको छैन । हामी जहिले पनि फरवार्ड लाइनमै चुकिरहेका छौं,” पूर्वस्ट्राइकर तथा पूर्वराष्ट्रिय महिला फुटबल टोलीका प्रशिक्षक हरि खड्काले भने, “स्ट्राइकरले बललाई जज गर्न सकिरहेका छैनन् । जसले गर्दा उनीहरू राइट टाइम, राइट प्लेस र राइट पोजिसनमा पुग्‍न सकिरहेका छैनन् । जसले नेपाली टोलीको प्रदर्शन नै फितलो बनाएको छ ।”

उनले डिफेन्डर र मिडफिल्डरले राम्रो खेल्दा-खेल्दै पनि स्ट्राइकरले गोल गर्न नसक्दा नेपाली फुटबल अघि बढ्न नसकेको बताए । अन्य खेलाडीले राम्रो खेल्दा खेल्दै पनि गोलविना खेल जित्‍न नसकिने भएकाले स्ट्राइकरले आफ्नो लाइनमा चतुर भएर बस्‍न जरुरी भएको बताए ।

तोड्न नसकिएको राष्ट्रिय टोलीको १३ गोलको रेकर्ड
नेपाली फुटबलले अन्तर्राष्ट्रिय फुटबल खेल्न सुरु गरेको चार दशक भइसकेको छ । सन् १९७२ देखि नेपालले पहिलोपटक चीनसँग अन्तर्राष्ट्रिय मैत्रीपूर्ण खेले पनि आधिकारिक खेल भने एसियन गेम्स छनोटलाई मानिएको छ । १९८२ मा पाकिस्तानसँग कराँचीमा भएको एसियन गेम्स छनोट नै नेपालको पहिलो आधिकारिक खेल हो ।

त्यसयता नेपालले हालसम्म विभिन्‍न प्रतियोगितादेखि मैत्रीपूर्ण खेललगायत २०६ खेल खेलेको छ । जसमा नेपालले १७१ गोल गरेको छ । दुई गोल भने नेपालले आत्मघाती उपहार पाएको हो ।

नेपाली फुटबलको इतिहासलाई केलाउने हो भने स्ट्राइकले धेरै गोल गरेको पाइँदैन । नेपालका लागि सर्वाधिक गोलकर्ता हुन् पूर्वखेलाडीद्वय हरि खड्का र नीराजन रायमाझी । खड्का र रायमाझीले नेपालका लागि सर्वाधिक १३ गोलको रेकर्डलाई साझा गरेका छन् ।

पूर्वस्ट्राइकर खड्काले सन् २००३ मा एएफसीले आयोजना गरेको एसियन कप प्रिलिमिनरीमा १३ गोलको आँकडा पूरा गरेका थिए । दशरथ रंगशाला भएको खेलमा नेपालले अफगानिस्तानमाथि ४-० को जित निकालेको थियो । घरेलु मैदानमा भएको खेलमा रायमाझीले दुई गोल गर्दा दीपक लामा र खड्काले एक-एक गोल गरेका थिए । उनले खेलको ३९औँ मिनेटमा मैदानको मध्यभागबाट बल अगाडि बढाउँदै गोल गरेका थिए । त्यो नै उनको अन्तिमा गोल हो र सर्वाधिक १३ गोलको रेकर्ड आफ्नो नाममा गरे । उनले नेपालका लागि ४१ खेल खेल्दै १३ गोल गरेका हुन् ।

त्यसपछि अर्का स्ट्राइकर रायमाझीले १३ गोलको आँकडा पूरा गरेका थिए । उनले ७ जुन २००८ मा माल्दिभ्सको मालेमा भएको साफ च्याम्पियनसिपमा पाकिस्तानविरुद्ध गोल गर्दै १३ गोलको रेकर्ड खड्कासँग साझा गरेका थिए । नेपालले ४-१ गोलले जितेको खेलको छैटौं मिनेटमा रायमाझीले गोल गर्दै रेकर्ड आफ्नो नाममा गरेका थिए । २००२ देखि २०१० सम्म राष्ट्रिय टोलीमा बिताएका रायमाझीले २२ खेलमा १३ गोल गरेका छन् ।

रायमाझीले यो रेकर्ड बराबरी गरेयता नेपाली राष्ट्रिय टोलीमा थुप्रै स्ट्राइकरहरूको आगमन भयो । पछिल्लो पुस्ताका युवा स्ट्राइकर अभिषेक रिजालसम्म आइपुग्दा नेपालले राम्रै स्ट्राइकरहरू पाएको फुटबलविज्ञ सन्जीव मिश्र बताउँछन् । “नेपाली टोलीमा पहिले र अहिले राम्रै स्ट्राइक थिए र छन् पनि । तर, गोल गर्न नसक्नु नेपालको खेल्ने रणनीतिले हो,” उनले भने, “हाम्रो खेल्ने नरणनीति आफ्नो पोस्ट बचाउने हुन्छ । डिफेन्सिभ रणनीतिमा कसरी गोल निस्कन्छ ? यतिसम्म कि हाम्रा स्टाइकरहरूसमेत यस रणनीतिमा विपक्षको पोस्टमा गोल गर्नुभन्दा आफ्नो पोस्ट बचाउनतिर लागेका हुन्छन् । त्यसैले नेपाली स्ट्राइकरबाट थोरै गोल निस्केका हुन् ।”

छोटो समयमै प्रशिक्षक परिवर्तनले पनि राष्ट्रिय टोलीको प्रदर्शन खस्किएको उनको बुझाइ छ । प्रशिक्षकले आफ्नै रणनीतिमा खेलाउनु र खेलाडीलाई नचिन्नुले फुटबलको स्थिति उस्तै रहेको उनले बताए । नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय मैत्रीपूर्ण खेल कम खेल्नुले पनि नेपाली स्ट्राइकरले दशक लामो १३ गोलको रेकर्ड तोड्न नसकेको उनले बताए ।

“रायमाझीको खेल र गोल संख्या हेर्न हो भने धेरै राम्रो हो । उनले केही समय खेलेको भए यो रेकर्ड तोडिएर अर्को रेकर्ड बनेको हुने थियो । तर, उनी फुटबल छाडेर जर्मनतिर लागे । फेरि उनले राष्ट्रिय टोलीमा डेब्यु गरेपछि करिब चार वर्ष फुटबलबाहिर रहे,” मिश्रले भने, “नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय मैत्रीपूर्ण खेल जति खेल्नुपर्ने हो त्यति खेलेको पाइँदैन । पछिल्लो समय विश्वकप छनोट र एसिया कप छनोट पनि संयुक्त रुपमा हुनुले खेलाडीलाई धेरै घाटा पुगेको छ ।” 

नेपालले १९८९ तिर युरोप भ्रमण गरेको थियो । त्यतिबेला नेपाल जर्मनी प्रशिक्षणका लागि पुगेको थियो । त्यहाँको बसाइमा नेपालले स्थानीय क्लबहरूसँग मैत्रीपूर्ण खेल खेलेको थियो । तर, त्यसयता नेपालले युरोप भ्रमण गर्न सकेको छैन । युरोप भ्रमण गर्न नसक्नुले पनि नेपाली फुटबलको स्तर खस्केको उनी सुनाउँछन् । नेपाली फुटबलको स्तर माथि उठाउन र खेलाडीको मनोबल बढाउन प्रि-सिजनका बेला युरोपियन क्लबहरूलाई बोलाएर मैत्रीपूर्ण खेल खेलाउन आवश्यक रहेको उनले बताए । 

राष्ट्रिय टोलीको पछिल्लो विश्वकप छनोटको पाँच खेलको प्रदर्शन हेर्ने हो भने पनि चाइनिज ताइपेईविरुद्ध मात्र दुई गोल गरेको थियो । जसमा दुवै गोल अन्जन विष्टले गरेका थिए । विश्वकप छनोटका पाँच खेलमा नेपालले दुई गोल गर्दा १९ गोल खाएको छ । तर, फरवार्डरहरूले आफ्नो भूमिका भने निभाउन सकिरहेका छैनन् ।

रेकर्डनजिक भरत
खड्का र रायमाझीपछि सर्वाधिक गोल गर्ने खेलाडीमा स्ट्राइकर भरत खवास र जुमानु राई छन् । भरतले नेपालका लागि ५३ खेल खेल्दै १० गोल गरेका छन् । उनी अझै राष्ट्रिय टोलीमा केही समय बिताउन सक्नेछन् । तर, उनीसँगै समान गोल गरेका राई भने राष्ट्रिय टोलीबाट बाहिरिइसकेका छन् । त्यसैले यो रेकर्ड खवासले आफ्नो नाममा राख्‍न सक्ने सम्भावना धेरै छ । 

राष्ट्रिय टोलीको डेब्युमै गोल गरेका खवासले पनि राष्ट्रिय टोलीमा आफ्नो अबको लक्ष्य भनेको १३ गोलको रेकर्ड तोड्नु रहेको बताए । उनले उक्त रेकर्ड आफ्नो नाममा राख्‍ने आत्मविश्वास रहेको बताएका छन् । २ वर्ष क्याडेट ट्रेनिङ गर्दा केही प्रतियोगिता गुमाएका उनले रेगुलर खेल्न पाएको यो रेकर्ड भेट्न सक्ने उनको बुझाइछ । विश्वभर महामारीका रुपमा फैलिएको कोरोना भाइसरका कारण अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता नहुनेले आफ्नो लक्ष्य पूरा गर्न अझै केही समय लाग्ने उनले बताए । जसका कारण आफ्नो लक्ष्य प्राप्तिमा अवरोध पुग्‍न सक्ने उनको बुझाइ छ । 

त्यस्तै समान ९-९ गोल गर्नेमा गणेश थापा, वसन्त थापा र अनिल गुरुङ छन् । यी तीनवटै खेलाडीले राष्ट्रिय टोलीबाट संन्यास लिइसकेका छन् । अर्का स्ट्राइकर विमल घर्तीमरगको नाममा ८ गोल छ । धेरै आशा गरिएका खेलाडीमध्येका एक विमल पनि पछिल्लो समय टोलीमा पर्न संघर्ष गरिहेका छन् । त्यस्तै नवयुग श्रेष्ठले ६ गोल गरेको गरेका छन् ।