नेपालबाट अमेरिका आएको भर्खरै ६ साता पुगेको थियो । यो सन् २०१३ साल हिउँदको कुरा थियो । 

म बोस्टनको ब्राइटन एभेनुन्युतिर साथी अनिल (नाम परिवर्तन) सँगै काम खोज्ने सिलसिलामा भौंतारिइरहेको थिऍ । साथी मभन्दा दुई महिनाअघि मात्र अमेरिका आएको थियो ।  

सँगै हिँड्दै गर्दा अनिलले भन्यो - "राम, मैले आजकल गरिरहेको काम त दोस्रो हो नि, थाहा छ तिमीलाई ?  पहिलो काम त नसकेर सुरु गरेको केही दिनमै छाडिदिऍ ।" उसले भन्यो - "यतातिर काम टन्नै पाइन्छ  । आत्तिनु पर्दैन ।"

त्यसो त अमेरिका आएको केहीदिनमै मैले पनि एउटा ग्रोसरी पसलमा काम नपाएको होइन ।  तर, यो कुरा मैले अनिलबाट लुकाएको थिऍ । त्यस ग्रोसरी पसलको मालिकले तेस्रो दिनमै मलाई कामबाट निकालिदिएको थियो । सायद, उसले अनुमान लगाइसकेको थियो मैले क्यास रजिस्टर र लोटरी मेसिन उसले सोचेजस्तो छिटो र राम्रोसँग सिक्न सक्तिन । "तपाईँ भोलिदेखि काममा नआउनुस् । अहिले नयाँ कामदार हायर नगर्ने विचार गरेँ मैले" - उसले भनेको थियो । 

वास्तवमा अमेरिका आउनुअघि अनिल र मबीच हुने गरेका महत्त्वाकांक्षी कुराकानीले अहिले भने हामीलाई एक अर्कादेखि खुलेर नबोल्ने बनाएको थियो । अर्थात्, हामी दुई कामबाट हायर र फायर भएका कुरा एक अर्कालाई सजिलै भन्दैनथ्यौँ ।  

अहिले म कामको खोजीमा थिऍ । घरबाट ल्याएको पैसा पनि सकिँदै थियो ।    

"यसमा ट्राई मार्ने हो त?" हिँड्दै गर्दा छेवैको रेस्टुराँतिर देखाउदै अनिलले भन्यो । त्यो इन्डियन रेस्टुराँ थियो । "अघि मैले काम गरेर छाडें भनेको ठाउँ यही हो नि," -ढोकाको छेवैमा पुगेपछि अनिलले कुरा खोल्यो ।   

"ए, काम चाहिँ कति समय गर्यौ त यहाँ ?" मैले सोधें । "चार दिन," उसले उत्तर दियो । केहीबेर हामी त्यो रेस्टुरेन्टको ढोकानिर अलमलिएजस्तो गरेर उभिईरहेका थियौं ।     

यत्तिकैमा अनिलले मलाई ढोकाबाट भित्र धकेलिदियो । र आफुचाहिँ बाहिरै अलि पल्तिर बस्यो, भित्रबाट नदेखिने गरेर ।  

"आर यु हायरिंग?" एक्कासी काउन्टर अगाडी पुग्नासाथ काउन्टरभित्रै प्रखुल्ल मुद्रामा उभिइरहेको मानिसलाई मैले सोधें । उसले मलाई अगाडीको खाली कुर्सीतिर संकेत गर्यो ।    

म कुर्सीमा गएर बसें ।  

कसैले मलाई एक कप चिया ल्याइदियो । यो चिया मेरो लागि काम पाउने शुभसंकेत थियो ।     

केहीबेरमा त्यो मानिसले मलाई काउन्टर पछाडि बोलायो । सेतो कमिज, कालो पाइण्ट, कालै जुत्ता र टाई लगाएको ऊ भलादमी देखिन्थ्यो । पक्कै पनी म्यानेजर या मालिक हुनुपर्छ, मैले अनुमान लगाऍ । मैले छोटकरीमा आफ्नो परिचय दिऍ । उसले घरमा के काम गर्नुहुन्थ्यो भनेर सोध्यो ।  

घरमा जतिसुकै र जुनसुकै काम गरेपनि अमेरिका आएपछि त्यसको दम्भ देखाएर काम छैन भन्ने कुरा मैले अमेरिका आइसकेका नेपाली दाजुभाईबाट पटक पटक सुनेको थिऍ  । अमेरिका आएर नेपालमा यस्तो थिऍ र उस्तो थिए भनी घमण्ड गर्नु बेक्कार हो, उनीहरू भन्थे । 

"नेपालमा मैले खेतीपाती गर्थें । तरकारी उत्पादन गर्थें," मैले भनें, "रेस्टुरेन्टको काम र खेतीपातीको काम दुबैको लागि कडा मेहनत गर्नु पर्छ नि होइन?" मैले आफुलाई रेस्टुरेन्टमा काम पाउनका लागि योग्य सावित गर्न खोज्दै थिऍ ।  

त्यसपछि ऊ खुसी देखियो र मलाई भोलिदेखि नै काममा आउन भन्यो । "गुड, भोलिदेखि सेतो कमिज, कालो जुत्ता र कालो पाइण्ट लगाएर काममा आउनु ।" यति भनेर ऊ काउन्टरभित्रै छिर्यो । उसलाई धन्यवाद दिदैं म त्यहाँबाट बाहिरिऍ ।  

मैले साथी अनिललाई फोन गरेँ । उसले मलाई हार्वार्ड याभेन्यु नजिकैको ट्रेन स्टेसननिर कुरिरहेको रहेछ । मैले रेस्टुरेन्टमा काम मिलेको कुरा सुनाऍ । त्यसपछि मैले अनिललाई उसको त्यहाँ काम गर्दाको अनुभव सोधें । "ओहो कुरै नगरम," उसले भन्यो, "काम गर्न गारो भएको बेलामा त कति पटक बाथरुम गऍ गऍ । र ऐना हेर्दै रोऍ ।" उसले 'ऐना हेर्दै रोऍ' भन्दा म बेस्सरी हासें ।  

भोलिपल्ट म काममा हाजिर भऍ  ।  

रेस्टुरेन्टको मालिकले मलाई केहीबेर काउण्टरको छेवैमा उभिएर अरुले कसरी काम गर्छन् त्यो हेर्न भन्यो । उनीहरूले पाहुनाको सत्कार गरेको, खानाको अर्डर लिएको, टेबलमा खाना पुर्याएको, खाइसकेका प्लेटहरू उठाएको र टेबल सफा गरेको सबै ध्यान दिएर हेरें ।    

केहीबेरमा रेस्टुरेन्ट मालिकले मलाई काउण्टरको पछाडी बोलायो, र भन्यो, "तिमीले लगाएको यो छ नि, यो सेतो कमिज भएन । यो त निक्खर सेतो हुनुपर्छ ।" म पश्चात्ताप मानेझैं गरेर उभिरहे, टाउको झुकाउँदै । "अनि यी जुत्ता पनि कालो लगाउनु पर्छ, बुझ्यौ? यसले प्रोफेसनल देखाउँछ," उसले अगाडी थप्यो ।    
ऊ मसंग कुरा गर्दै गर्दा एक वेटरले मलाई एक जोर पुराना जुत्ता ल्याइदियो । "ल तिम्रा जुत्ता फुकाल अनि यी चाहिँ लगाऊ," उसले भन्यो । जुत्ता फेर्दै गर्दा मैले अरुको खुट्टाको जुत्ता लगाउनु हुन्न भन्ने प्रचलित नेपाली विस्वास सम्झिएं ।  

अब म काउण्टरतिरै लागेँ ।  

टेबल सफा गर्ने बेला भएको रहेछ । मभन्दा उमेरले धेरै कान्छो देखिने बंगाली वेटरले मलाई जुठा प्लेट र अन्य भाँडा कसरी ट्रेमा मिलाएर राख्ने भनी सिकायो । केहीबेर म दुई हात पछाडि बाँध्दै चुपचाप् उसले गरेको हेरिरहेँ । त्यसपछि ऊ प्लेट, गिलाँस र कपहरूले भरिएको ट्रे लिएर उभ्भियो र अरु दुई टेबलतिर संकेत गर्दै त्यहाँबाट हिंड्यो ।  

पहिलो टेबलमा एक दुई प्लेट र गिलाँस मात्र थिए ।  

प्लेट र गिलाँसहरू दोस्रो टेबलमा भने अलि बढी नै थिए । मैले झन्नै सानो-तिनो नान्ग्लो आकारको ट्रेलाई आफ्ना हत्केलामा अड्याऍ र सबभन्दा पहिला चारवटा ठुला प्लेटहरूलाई एकमाथी अर्को गरी खप्ट्याऍ  । अनि ती माथी साना प्लेटहरू मिलाएर राखेँ । पानीका तीनवटा खाली गिलाँस प्लेटका वरिपरि राखेँ । एउटा गिलाँसमा आधा पानी थियो । हत्केलाको ट्रे अलिक माथी उठाउँदा थोरै असन्तुलित भयो । जब म त्यहाँबाट हिंड्न थालें, ट्रे पुरै असन्तुलित भयो र मैले मिलाएर राखेका जम्मै प्लेट र गिलाँस गर्ल्यामगुर्लुम भुँईमा खसे, र फुटे ।  

एक्कासी आएको आवाजले छेवैको टेबलमा खाँदै गरेकी महिला झस्किएर चिच्याई । त्यसपछि केहीबेर त्यहाँ सन्नाटा छायो । मैले वरिपरि हेरें । सबैले मैलाई हेरिरहेका थिए । मैले काउण्टरको मालिकलाई हेरें । उसले हँसिलो मुद्रामा सिधै मलाई हेरिरहेको थियो ।  

एक किसिमको अपराधबोधले म रित्तो ट्रे लिएर केहीबेर ठिङ्ग ऊभिरहेँ । मेरो वरिपरि सबै कुरा घुमिरहेजस्तो लाग्यो । केहीबेर त के गर्ने भन्ने मेसो नपाउँदा मैले फुटेका काँचका टुक्रा नाङ्गो हातैले टिप्न थालें । काउन्टरबाट म्यानेजर चाहिँले मलाई हिन्दीमा चिच्यायो । अनि तुरुन्तै काँचका टुक्रा टिप्न बन्द गरें  । केहीबेरमै त्यो बंगाली वेटर ब्रूम र डस्टप्यान लिएर आयो र भुइँ सफा गर्न थाल्यो ।  

तेस्रो दिनमा पनि यस्तै अर्को घटना घट्यो । रेस्टुरेन्ट गेस्टहरूले भरिएको थियो । व्यस्तताले कामदारहरूबीच एक किसिमको भागदौड जस्तै चलेको थियो । काउण्टरको छेऊबाट आउँदै गर्दा मैले लिएको ट्रेले काउण्टरमाथि बलिरहेका बत्तिका झुत्ताहरूलाई  हिर्कायो । बत्तीहरू टर्ल्यांग-टुर्लुङ्ग गर्दै एक अर्कामा ठोक्किए । कस्सो फ़ुटेनन् । यस पटक भने रेस्टुरेन्टको मालिक मेरो काननिरै आयो र भन्यो, "अब पनि यस्तो गल्ती गरिस् भने तँलाई म कामबाट फायर गर्छु । लागेको खर्च तेरो पे चेकबाट कटाउछु, बुझिस?" 

रेस्टुरेन्ट आउने बित्तिकैको मेरो पहिलो काम ढोकाछेउको शिशा र ट्वाइलेटको ऐना सफा गर्ने हुन्न्थ्यो । त्यसपछि न्याप्किनलाई फुलको आकारमा फोल्डिङ्ग गरेर टेबलमा राख्नुपर्थ्यो र अचारका कप भर्नुपर्दथ्यो । ट्वाइलेटको ऐना सफा गर्ने बेलामा भने म अनिललाई सम्झन्थें । ऊ ऐना हेर्दै रोएको सम्झन्थें ।      

त्यो रेस्टुरेन्टमा काम गर्ने एकजना नेपाली पनी थिए जो बेला बेलामा मलाई आफ्ना अमेरिकी अनुभव सुनाउँदथे  । आफुले नेपालमा गरेको वा गर्दै आएको काम  बिर्सन सकियो भने मात्र यहाँको काम रमाएर गर्न सकिन्छ भन्दथे । "हुन त मानिसहरू अमेरिकामा जिवन शून्यबाट सुरु हुञ्छ भन्छन, तर मेरो बिचारमा अमेरिकामा जीवन शून्यबाट होइन, माईनसबाट सुरु हुन्छ," एकपटक उनले भने । म उनीतिर हेर्दै वाल्ल परें । "साँच्चै भनेको, पहिल्यै जानेको-भोगेको कुरा बिर्सुनुपरेपछि लाईफ माइनसबाट सुरु गरेको भएन त?" उनले थपे ।  

त्यसपछि त्यहाँ त्यही बंगाली वेटर थियो जो टुटेफुटेको अंग्रेजीमा कुरा गर्दथ्यो । त्यसो त कतिपय कस्टुमरले मैले बोलेको पनी बुझ्दैनथे । त्यो बंगाली वेटरसंग मेरो दिनहुँजस्तो झगडा परिरहन्थ्यो । कारण ऊ मलाई काउण्टरबाट रेस्टुरेन्ट मालिक र म्यानेजरले सुन्ने गरेर काम गराउँथ्यो हिन्दीमा । "भाईसाब, त्यो टेबल सफा गर र मेरो पछि आइज । तल गएर अचारको बाल्टी ल्याउनु छ," उसले भन्थ्यो । तर कुनै अमेरिकी कस्टुमरले उसंग केही नयाँ कुरा सोध्यो भने ऊ खुसुक्क म छेउ आउंथ्यो र त्यतातिर जान अनुरोध गर्दथ्यो ।    

यसभन्दा बढी त ऊ टेबल सफा गर्ने बेलामा ट्वाइलेटभित्र छिर्दथ्यो र काम फत्ते भएपछी मात्र निस्कन्थ्यो । राती करीब एघार बजेतिर भुँई सफा गर्ने बेलामा भने ऊ खाना खान बस्दथ्यो । "कामचोर," म एक्लै फुस्फुसाउँथें ।   

तै पनि कहिलेकाहीं भने उ मसंग मिजासिलो ब्यवहार गर्दथ्यो । राती एघार बजे कामबाट निस्केपछि सडक पेटीमा हिंड्दै गर्दा कुनै कुनाबाट उसले मलाई बोलाउँथ्यो, "चुरोट खाने?" त्यसपछि उसले रेस्टुरेन्टबाट ल्याएको एउटा फ्रुटी पनी मलाई दिन्थ्यो ।    

एकपटक राति काम सकिएपछि झोला बोकेर निस्कन लाग्दा रेस्टुरेन्टको म्यानेजरले उसलाई रोक्यो । र उसको झोलाबाट एक एक गरी दहीका कप, लालमोहन, कुल्फी, र लेमोनेड निकाल्यो र टेबलमा फिँजायो । त्यो पनि रेस्टुरेन्टमा काम गर्ने सबैले देख्ने गरेर । 

केहीबेरपछी आत्मग्लानी र शरमले हायलकायल भएको त्यो बंगाली वेटरले वरिपरि सबैतिर हेर्यो र डाँको छोडेर रुन थाल्यो । त्यस दिनदेखि भने उसले मलाई कहिल्यै अरुको अगाडी यसो गर उसो गर भनेन ।             

(यो लेख मेरो अप्रकाशित संस्मरणको असम्पादित अंश हो ।)

लेखकका बारेमा: 

रामचन्द्र के.सी.ले पेस युनिभर्सिटी, न्यु-योर्कबाट पुस्तक 'प्रकाशन'मा एम. एस. र त्रिभुवन युनिभर्सिटी, काठमाडौँबाट अंग्रेजी साहित्यमा 'एम. ए.' गरेका छन् । उनका प्रमुख प्रकाशित कृतिहरू फ्रान्ज काफ्काको 'दि मेटामोर्फोसिस'को नेपाली अनुवाद 'रूपान्तरण' र नेपाली द्वन्द्व कथाहरूको अंग्रेजी अनुवाद 'रेबल' रहेका छन् । 

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/ramckhatri/

Twitter: @KcChandraram