धेरैले याद नगरेको हुनसक्छ, ‘भुलुँ भुलुँ लाग्यो मलाई सपनीमा मिठो लाग्दैन विपनी’ गीतका रचनाकार विक्रम गुरुङ हुन् । थोरै तर कालजयी गीत रचना गरेका छन् उनले । हङकङमा बसोबास गर्ने विक्रम अहिले नेपाल आएका छन् पलेंटी श्रृंखलाका लागि । यही मौका बाह्रखरीकर्मी वर्षा महर्जनले गुरुङसँग कुराकानी गरेकी छन् ।
लामो समयपछि जन्मभूमि आउनुको उद्देश्य ?
परिवार यता भएकोले म आइरहन्छु । तर यो पटक भने विशेष गरी पलेंटीकै लागि आएको हुँ । अस्ति शुक्रबारदेखि ‘रिहर्सल’ गर्दैछौं ।
संगीतमा कसरी आवद्ध हुनुभयो ?
सानैदेखि अलिअलि गीतसंगीत मन नपराउने मान्छे त कोही पनि हुँदैन । म देहरादूनमा हुर्किएको । त्यहाँ स्कुलहरुमा म्युजिक सुन्ने अवसर पाएँ । पछि गण्डकी आवासीय विद्यालयमा एकजना शिक्षकले मुनामदन गीति कविता वाचन गरेर सुनाउनु हुन्थ्यो । त्यहाँबाट पनि प्रभाव परेको थियो ।
त्यसपछि मैले अम्बर गुरुङका गीतहरु सुन्न थाले र उँहाको गीतहरु नै मेरो लागि संगीतमा लाग्न ठूलो प्रेरणा बन्यो ।
विस्तारै मेरो अरुण थापासँग भेट भयो । अरुणसँगै उसको भाइ किरण थापासँग पनि भेट भयो । पोखरामा भएका नेपालका केही चर्चित साहित्यकारहरु र साथीहरुलगायत अरुण थापा र हाम मिलेर सस्ंथा खोल्नेक्रममा संगीतको सिर्जना सुरु गरे ।
अहिलेसम्म कतिवटा रचनाहरु सार्वजनिक भएका छन् ?
अहिलेसम्म मेरो ४ वटा रचनामात्रै बाहिर आएको छ । जसमध्ये ३ वटा त अरुण थापाले नै गाएको भयो । जुन रेडियो नेपालमा आएको थियो । अर्को एउटा चाहिँ नेपथ्यले ब्यान्डको सिल्भर जुब्लीमा गाएको थियो ।
संगीत जुनून् हो कि सोख ?
सोख हो मेरो लागि त ।
व्यवसायकै रुपमा अघि बढाउने सोच आएन ?
त्यो समयमा संगीतलाई व्यवसाय बनाएर बाँच्ने अवस्था नै थिएन । यहि कारण होला यसमै लाग्न घरपरिवारबाट पनि प्रोत्साहन मिल्दैन थियो । अहिले पनि पहिलाका गायक तथा संगीतकारहरुलाई सोध्नु भयो भने त्यही उत्तर पाउनु हुन्छ होला । तर पनि उहाँहरु लागिपर्नु भयो । त्यो बेला संगीतलाई ‘हबी’ को रुपमा मात्रै लिइन्थ्यो ।
अरुण थापासँग चिनजान कहिले र कसरी भयो ?
पोखरा भनेको धेरै सानो ठाउँ थियो, सबैले सबैलाई चिन्ने । अहिले पो ठूलो भयो । अरुण पोखरा आउँदा एउटा मिठो गीत गाउने मान्छे आएको छ भन्ने सुनेको । संयोगवश अरुण मेरो दाजु पर्नेकोे साथी र उहाँकै मार्फत् परिचय गर्ने मौका पाँए । मलाई पनि संगीतमै रुची भएका कारण उहाँसँग मेरो भेटघाटको क्रम बढ्दै गयो ।
उहाँ हिन्दि, नेपाली सबैप्रकारको गीतहरु असाध्यै मिठो गाउने । उहाँलाई सुन्नेक्रममा गीतसंगीत पनि विस्तारै श्रृजना गर्न थालेँ । तर विशेष श्रृजना गर्नुपर्छ भन्ने लागेको चाहिँ पोखरेली युवा सांस्कृतिक परिवारको जन्म हुने क्रममा चाहिँ लागेको हो ।
अरुण थापासँगको सहकार्यको दिन कसरी सम्झिनु हुन्छ ?
अरुणसँग काम गर्दा मेरो गीत लेख्ने काम हुन्थ्यो र उहाँले गाउने । तर म्युजिकको थिमको सुरुवात चाहिँ मैले गर्थें अनि अन्त उहाँले गर्नु हुन्थ्यो ।
त्यसरी हाम्रो सँगै बसेर दुईटा गीत बन्यो– कतै टाढा तिमीबाट पुगेँ र आँखाको नीद खोसि लाने । भुलँभुलँ त मैले पछि गरेको काठमाडौं आएर । तर गाउन चाहिँ अरुण थापाले नै गाउनु भएको हो ।
अरुण गीत गाउने भए पनि कम्पोजिसन कहिले गरेको थिएन । तर काम गर्दाखेरि यो शब्दलाई यसरी लैजाउ, यो ट्युनलाई यसरी लैजाउ भनेर एकअर्कालाई सुझाव भने दिन्थ्यौं हामी दुबै ।हङकङ गएपछि पनि संगीतलाई निरन्तरता दिनुभयो ?
सन् १९८९ मा मेरो शिक्षण पेशाकै क्रममा हङकङ गएको थिएँ । त्यहाँ मैले स्कुलमा पढाउनुका साथै स्कुलको कार्यक्रमहरुमा गीत रचना गर्थे र विद्यार्थीहरुले गाउँथे ।
आफ्नो रचनाहरु सबैसाम ल्याउनुपर्छ, रेकर्ड गर्छु भनेर सोच्नु भएन ?
एल्बम निकाल्छु भन्ने कुरा त मनमा लाग्ने नै भयो २–४ वटा गीत पब्लिकमा आइसकेपछि । तर त्यस्तो अवसर मिलेन मलाई । साथीभाइले निकाल्नु पर्छ त भन्थ्यो तर निकालिएन । पछिबाट एउटा ट्रयाकसम्म बनाएको थिएँ मैले अरुण बितेको सालमा । तर त्यो पूरा भएन ।
गीतहरु कसरी कालजयी हुन्छन् होला ?
त्यो त मैले भन्दा पनि श्रोताले भन्ने कुरा हो जस्तो लाग्छ मलाई । श्रष्टाले श्रृजना गर्ने हो । मन पराउने मन नपराउने त श्रोता हो । म पनि श्रोता नै हुँ । एउटा श्रोताको नाताले मलाई के लाग्छ भने, मलाई मनमा लागेको कुरा मैले भन्दा मिठो तरिकाले आर्टिस्टले भनिदिए पछि त्यो मन पराइन्छ । तर बनाउँदाखेरि मैले कालजयी बनाउँछु भनेर बनाइँदैन जस्तो लाग्छ ।
श्रोताको हिसाबले भन्नुपर्दा पछिल्लो समयको आधुनिक गीतहरुमा हल्का शब्दको प्रयोग बढी हुन थालेको हो ?
म पनि श्रोता नै हो । अर्काको गीत त म पनि सुन्छु । मलाई पनि त्यस्तै लाग्छ । शब्दहरुको प्रयोगमा चाहिँ अलिकति गहनता नभएको हो कि । कुरा र विचार गहकिलो हुन सक्छ तर शब्दको चयनमा अलि हल्का रुपको शब्दको चयन भएको छ कि भन्ने लाग्छ । प्रविधि, ग्लोबलाइजेसन आदिको पनि प्भाव होला । गीतसंगीत व्यवसायीकरण भएर पनि हो कि ?
त्यो पनि होला । किनभने त्यो बेला गीत रचना गर्दा बल्लबल्ल एक दुई वटा गीतले मात्रै ठाउँ पाउँथ्यो । रेडियो नेपालमै एउटा कलाकारले एक वर्षमा एउटा या दुईटा गीत मात्रै गाउने मौका पाउँथे ।
पछि एफएम खोलेपछि गीतको संख्या बढ्दै गयो र अहिले त झन् कुरै छोडौं । त्यो भएको हुनाले ‘क्वान्टिटी’ बढेको छ तर ‘क्वालिटी’ मा निश्चित छैन । जोसँग पैसा छ, संगीत रेकर्ड गर्न सक्छ । रोक्ने कुरा पनि भएन, रहरको कुरा हो ।
अब गीतसंगीत साधना रहेन, व्यवसायमात्रै भयो भन्न सकिन्छ ?
म बेसिकली रहर भन्छु । तर रहर धेरै भयो । अहिलेको यो नयाँ कल्चर ट्रान्जिसन फेजमा छ कि जस्तो लाग्छ । यो हुँदै गर्छ । तर एक समय आउँछ । त्यो समयपछि चाहिँ होइन त्यो गीतसंगीत त अलि गहिरिएर गाउनुपर्ने रैछ भनेर उहाँहरुले बुझ्नुहुन्छ होला ।
अरुण थापाको गीतहरु जीवन्त हुनुको कारण के हो जस्तो लाग्छ ?
अरुले पहिलेदेखि नै कार्यक्रमहरुमा या हामी भेला हुँदा पनि हिन्दि होस् या नेपाली मिठो गाउँथ्यो । तर गायकीमै लागेर पछि श्रृजनाहरुमा गाउन थालेपछि गीतको शब्दहरु र अरुणको आफ्नै जीवनको कथाको कारणले उसको गीत जीवन्त भएको हो कि ।
तर अरुण त्योभन्दा अगाडि पनि एकदमै मिठो गाउने मान्छे हो । उसको व्यतिmगत कथा र गीतको शब्दहरुले मात्रै उसको गीतहरुलाई जीवन्त भनाएको भन्ने कुरा मलाई सत्य त लाग्छ । तर ऊ आफंैपनि पहिलेदेखि नै राम्रो गाउने हो । एक साथीको नजरमा अरुण थापा कस्तो हुनुहुन्थ्यो ?
एकदम भद्र, मान्छे । ह्यान्डसम पनि थियो । कहिले पनि अश्लिल शब्दहरु प्रयोग नगर्ने, कहिले पनि नरिसाउने ।
नराम्रो बानीचाहिँ के थियो उहाँको ?
उसले आफ्नो प्रतिभालाई बुझ्न नसकेको मान्छे पनि लाग्छ मलाई । किनभने अन्तिम कालतिर उसले खुब गीत गाउने कोसिस गरेको थियो । सकेसम्म गीत गाउन मन गरेको थियो । तर उसँग समय थिएन । उसको शारीरिक अवस्थाले साथ दिन सकेन । खाली मानसिक रुपमा मैले गाउनु पर्छ भन्ने थियो । तर त्यो सम्भव नै थिएन । अन्तिम कालमा गएर आफ्नो महत्व बुझ्यो । तर, ढिलो भइसकेको थियो ।
गीत हिट भएपनि रचनाकार, संगीतकारहरु छायामा परेका हुन् ?
हो, गीतकारको र संगीतकारको पनि नाम आइदिए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ । तर विदेशतिर पनि त्यस्तै हुँदो रैछ । गायकको मात्रै नाम आउँछ । लेखकको नाम नै आउँदैन । आफ्नो गीत बज्दा खुशी त लाग्छ । तर गायकले रेडियोहरुले गीत बजाउँदा कन्जुस्याइँ नगरी भनिदिए हुन्थ्यो जस्तो लाग्छ ।
पलेंटीमार्फत् आफ्ना पुराना तथा नया रचनाहरुलाई संग्रह गरेर राख्ने मौका पाउनुभएकोमा कस्तो लागिरहेको छ ?
खुशी लागेको छ । आठ वर्ष अगाडि आफ्नो केही कारणले आउन नसकेपनि अहिले त्यो मौका जुरेको छ । पलेंटीले नेपाली आधुनिक गीतहरुलाई संग्रह गर्दै आइरहेकोमा मलाई पनि निम्त्याएकोमा खुशी लागेको छ ।
हामी यो संसारमा नरहे पनि नेपाली आधुनिक गीतमार्फत् हाम्रो रचना सधैं जीवन्त रहनेछन् ।