काठमाडौं । प्रविधिले चलचित्र निर्माणलाई ‘गुरिल्ला’ शैलीमा प्रवेश गराए पनि त्यसको अपेक्षित असर नेपाली चलचित्रमा देखिन सकेको छैन । प्रविधिले चलचित्र निर्माणलाई सहज बाटोमा हिँडाए पनि त्यसको फाइदा अझै पनि नेपाली चलचित्र उद्योगले लिन सकेको छैन ।

२०२० को दशकको जस्तो ठूलो क्यामेरा बोक्नुपर्ने युगको अन्त्य भयो । गीत रेकर्ड गर्न इन्डिया जानु पर्दैन । पोस्ट प्रोडक्सनको काम नेपालमै सुरु भएको दशकौं भइसक्यो । चाहेको खण्डमा भीडभित्र पसेर ‘गुरिल्ला’ शैलीमा चलचित्र खिच्न सकिन्छ । “ट्राफिक जामको फुटेज चाहियो भने अब फिल्मकै लागि भनेर ट्राफिक जाम गरिरहनु पर्दैन । ट्राफिकभित्र एक्टर–एक्ट्रेस पसेर चलचित्र खिच्न सकिन्छ,” चलचित्र निर्देशक नरेश कुमार केसी भन्छन्, “तर प्रविधिले दिएको यो सुविधा नेपाली चलचित्रले अझै पनि उपयोग गर्न सकेको छैन ।”

सेलुलाइड रिलमा चलचित्र काट्नुपर्थ्यो । झोलामा चलचित्रको नाङ्लो जत्रो रिल बोकेर हलहलमा हिँड्नुपर्थ्यो । चलचित्र लिक हुने ठूलो सम्भावना हुन्थ्यो । 

चलचित्र डिजिटलाइज भएपछि सेलुलाइड युगको अन्त्य भयो । सेलुलाइडमा रिलमा चलचित्र काट्नु पर्ने भएकाले जति टेक बढी लियो, त्यति चलचित्रको लगानी बढ्थ्यो । डिजिटल प्रविधिले यो समस्याको अन्त्य गरिदियो । प्रविधिको छेकबार रहेन । 

“प्रविधिका हिसाबले हामी जति सहज अवस्थामा पुग्यौं, त्यही अनुपातमा स्टोरी टेलिङमा विविधता आउन सकेको छैन,” केसी भन्छन्,  “हरर, थ्रिलर, हार्डकोर लभस्टोरी पनि छैन । अहिले बनिरहेको भनेको कमेडीमात्रै हो । हामीसँग अथाह स्टोरी छन् । तर त्यसलाई उठान गर्नै सकेका छैनौं ।”

कथा भन्ने माध्यम धेरै आए पनि भन्ने तरिकामा प्रगति हुन नसकेको उनी बताउँछन् । कथा भन्ने माध्यम युट्युबदेखि आईफ्लिक्स, नेटफ्लिक्ससम्म आइसकेका छन् । तर, नेपालले ‘स्टोरी टेलिङ’मा फड्को मार्न सकेको छैन । 

चलचित्र विकास बोर्ड र तत्कालीन शाही नेपाल चलचित्र संस्थानका संस्थापक अध्यक्ष यादव खरेल पनि प्रविधिको विकासको तुलनामा चलचित्रको अन्य पक्षमा विकास हुन नसकेको बताउँछन् । नेपाली कला, संस्कृति र साहित्य उजागर गर्ने चलचित्रलाई सरकारले अनुदान नदिएसम्म नेपाली चलचित्रमा विविधता आउन कठिन हुने उनको भनाइ छ । “सुरुका वर्षको तुलनामा पक्कै पनि केही विविधता आएको छ । तर जति आउनुपर्ने हो, त्यो नआएको पक्कै हो,” खरेलले बाह्रखरीसँग भने, “राष्ट्रिय चलचित्र नीतिमा नेपाली मौलिक कथा समेट्ने चलचित्रलाई सरकारले अनुदान गर्नुपर्ने कुरा समेटिएको छ । त्यही अनुसारको कानुन बन्यो भने पक्कै पनि विभिन्न विषयमा चलचित्र निर्माण सुरु हुनेछ ।” 

नयाँ विषय उठान गर्दा लगानी गुम्ने डरले निर्माताहरुले त्यतातर्फ ध्यान दिन नसकेको उनको भनाइ छ । “मैले जाखिम मोलेर त्यो बेला मिथोलोजीमा आधारित चलचित्र ‘श्री स्वस्थानी’ बनाएँ । बायोपिक बनेका थिएनन्, मैले ‘आदिकवि भानुभक्त’ बनाएँ । ऐतिहासिक विषयमा चलचित्र थिएनन्, ‘प्रेमपिण्ड’ बनाएँ । कमेडी चलचित्र थिएनन्, ‘लोभी पापी’ बनाएँ,” खरेल भन्छन्, “तर चलचित्रमा ठूलो लगानी हुने भएकाले लगानीकर्ताले जोखिम मोल्न चाहँदैनन् । बक्स अफिसमा जसको ट्रेन्ड राम्रो छ, त्यस्तै चलचित्रमा लगानी हुन्छ । ‘छक्का पञ्जा’ चलेपछि अहिले कमेडी चलचित्रमा लगानी गर्नेहरु धेरै छन् ।” खरेल अन्य क्षेत्रमा जस्तै राजनीतिक अस्थिरताको प्रभाव चलचित्र क्षेत्रमा पनि परेको बताउँछन् ।