बुबा  !

बिहान झिसमिसेमै तपाईँ उठिसक्नुहुन्छ । खाक्कखुक्क खोकेको, कुकुरलाई डुलाएर ल्याउनुभएको, आफ्नो पूजा र जपका सामान सफा गरेको, ट्याङ्कीमा पानी भरेको, कौसीमा सर्‍याकसुरूक गरेको सबै सबै म सुनिरहेकी हुन्छु र सुन्दै ओच्छ्यान छाड्न नसकी तन्द्रामै पल्टिरहेकी हुन्छु । म उठिसक्दा तपाईँले घरको कौसीमा आफैँले बनाउनुभएको चुल्होमा ठूलो तामाको फोसीभर पानी उमालिसक्नुभएको हुन्छ । नुहाइधुवाइ गरेर जपपाठ सिद्धाइसक्नुभएको हुन्छ र तपाईँले मान्दै पूज्दै आउनुभएको देवताको स्थान सफा गरेर आमालाई पूजा गर्न सघाइरहनुभएको हुन्छ । साथमा रेडियो नेपालले बिहानैदेखि भक्तिसंगीत, स्वदेश गान र समाचारहरूबाट तपाईँलाई साथ दिइरहेको हुन्छ । म बल्ल उठेर यसो जिउ तन्काउन खोज्छु, दैनिक योगाभ्यास पनि अरूकै लागि गर्नु परेजस्तो अल्छी गर्छु । अनुलोमविलोम गर्दा तपाईँले माथिल्लो तल्लामा ठूलो आवाजमा बजाइरहनुभएको रेडियोमा ताल मिलाई मिलाई गर्छु । त्यसैमा ताल मिलाएर सूक्ष्म व्यायाम गर्छु । केटाकेटीले रेडियो सुन्दैनन् भनेर आफ्नो पूजा स्थानमा र सुत्ने कोठामै राख्ने गर्नुभएको छ त्यो रेडियो । तपाईँ अस्तिनै केही महिना (बहिनीले घुम्न बोलाएकोले) विदेश जानुहुँदा र बिरामी भएर अस्पताल बस्नुहुँदा म त्यो रेडियोलाई निकै मायाले हेर्थें र बिचरा त्यो रेडियोको एक्लिएको निस्सार अनुहार देखेर खुबै मन दुखाउँथे । यसो बजाउन खोजेको एकदिन, त्यसको झ्यार्रर आवाजले धन्नै तर्सिएको । झन् स्टेसन बिग्रेर मिलाउनै आएन । तपाईँ नहुँदा कति टिठलाग्दो देखिएको त्यो रेडियो ! 

बुबा, म सँधै हतारिँदै बिहान अफिसका लागि निस्कँदा ठूलो आवाजले गएँ है आमा भनेर चिच्याउँदै भन्छु । पँधेरा र तुलसा, पारिजात भएतिर वा करेसा बारी, आँगन पेटीमा आफ्नै धुनको काममा सुमसुम गरिरहनुभएका आमा र घरको सबैभन्दा माथि रहनुभएका तपाईँ दुवैले सुन्न सक्नुहोस् भनेर । खै किन हो, आएँ गएँ भन्ने आदत चाहिँ आमासँगै पर्दोरहेछ र पहिलो उच्चारण आमा नै आउँदोरहेछ । यसमा तपाईँको कहिल्यै न दुःखेसो न गुनासो रह्यो बुबा । त्यसो त छोरी छोरीमात्र जन्मे भनेर तपाईँलाई घरतिर र ससुरालीतिरका नातागोताले दोस्रो बिहे गर्न उक्साइरहँदा र आमालाई आफ्नै माइतीतिर बाटै पनि हेलाहोचो हुँदा पनि तपाईँले गर्वका साथ आमाको साथ छाड्नुभएन । हाम्रो गाथ छाड्नुभएन । आज पर्यन्त तपाईँ दम्पतीको त्यो प्रणय पलको सुखद आनन्द हाम्रो लागि कम गौरवमय छ र ? यस्तो अनन्य गौरव अनुभव कहाँ सबैले गर्न पाउँछन् र ? कहाँ सँधै यो अवस्था भइरहन्छ र समयसँग ? त्यसैले प्रकृतिको तीतो शाश्वत सत्य नियमविरुद्ध जान परे पनि परोस् बुबा तर यी हृदयले कहिल्यै कहिल्यै हामीबाट यो बात्सल्य नलुटोस्, नखोसियोस् भन्ने कामना छ समयसँग ।

जब तपाईँ मलाई सोध्नुहुन्छ नि – ‘तिमीले के खायौ त हिँड्न लागिछौ ?’ मलाई ढिलो भैसक्छ क्या, कहीँ नभएको ढिलो, अफिसमा हाजिर गर्न ढिलो, हाजिर हुन ढिलो । कहिलेकाहीँ बिदामै पनि परिणाम नआउने अन्य कामका लागि व्यर्थैको ढिलो । तब मलाई तपाईँलाई जबाफ दिइरहने फुर्सद नै कहाँ हुन्छ र ? बिदा हुँदा झन् बेजोडको काम हुन्छ बुबा, स्वतन्त्र काम । त्यसैले त म केही खान्न, अथवा खाना बोकेकी छु अथवा उतैतिर खान्छु बुबा भनिरहँदा म घरबाहिर पिँढीमा जुत्ता लगाउँदै हुन्छु । तपाईँ आमालाई ‘यसो खानेकुराको मेलोमेसो गरिदिएको भने हुने नि, बच्चाले केही नखाई गयो, कामै नभए नि फुर्सद नभा'की बूढी ।’ भन्दै आमालाई गुनासो गरिरहनुहुँदा तपाईँको धिमा आवाज प्रष्टै बुझ्छु म तर घरको मूल ढोका बाहिरै पुगिसकेकी हुन्छु ।  कहिलेकाहीँ तपाईँ म हिँड्न लागेको आफैँ चाल पाउनुहुन्छ र पच्छ्याउँदै आउनुहुन्छ, कम्ता हृदय निथोर्छ र बुबा ! जब तपाईँले थोरै पैसाको अपेक्षा गर्नुहुन्छ कारणसहित । जस्तो बारीका तरकारीका लागि मल खरिद, बीउबिजन खरिद, तपाईँको त्यो बूढो साइकल मर्मत वा बिजुलीपानीको बील तिर्न आदि यस्तै खत्र्याकखुत्रुक खर्चका लागि । स्कर्ट लगाएकी मेरो त्यो स्कूले समय, जतिबेला म तपाईँसँग मेरो आवश्यकताका लागि गोडा बजार्दै पैसा माग्थेँ । आज कस्तो काँचुली फेरिँएछ समयको, मैले बुबाको हातमा सकेको खर्च दिनपाउने र दिनसक्ने दुवै परिस्थिति जुटाइदिएको छ । धन्य छ, मेरो आकाश ! म यो पल एक एक गर्दै तपाईँका हरेक आवश्यकता र सेवामा दुरूस्त रहन सकूँ । विसं २०५० सालमै सेकेन्ड ह्यानड किनेको तपाईँको त्यो बूढो साइकल आजसम्म पनि बारीका लागि मलखाद खरिद बिजुली पानीको बील र अन्य आवश्यकतामा गुडिरहन्छ । साइकलको पाइडलसँगै समयले आज तपाईँलाई ६९ बसन्त पार गराउँदै गर्दा सँगसँगै मैले पनि आफ्नो समयको पाइडल घुमाइनैरहेकी छु बुबा । झिनामसिना कुरा पनि लेख्छ्यौ तिमी भन्नुहुन्छ मलाई, तर यिनै झिना र पिलन्धरे कुराले नै त सम्बन्धलाई दरिलो र खुकुलो दुवै बनाउँछ । म तपाईँकै सामु त्यो दुर्बल परिवारकी छोरी भनेर कसरी तपाईँ र आफ्नै अपमान बढाउन सक्छु बुबा ? त्यसमाथि मेरो हृदय जोडिएको दुनियाँमा त्यही एउटै पुरूष तपाईँ त हो बुबा । हामी भन्दैगइरहेका छौँ र त्यसैलाई मान्दै अनि त्यही मानिआएको मान्यतालाई स्थापित गर्दैगइरहेका छौं - हाम्रो समाज पितृप्रधान समाज हो । तर यसो भनिरहँदा मलाई कहिलेकाहीँ बेस्सरी छाती दुःख्छ । किनभने यही समाजभित्र पितृदासताले गर्दा भएको असमानता, अन्धविश्वास र अन्यायविरुद्ध म आफू स्वयं उभिरहँदा, लडिरहँदा तपाईँका सामु भने त्यसैगरी लड्नै सक्दिन, भन्नै सक्दिन । त्यो पितृदासता र सत्ता तपाईँसँग खै कहाँ छ ? कहिलेकाहीँ आमालाई गाली गर्दा प्रकट हुने स्वभाव सिवाय मेसै पाउँदिन । तर किन अरू घरका बुबा यस्तो हुनसक्दैनन् ? के तपाईँजस्तो हुन कठिन भएर हो ? तपाईँले आमालाई गाउँको अभाव जिन्दगीबाट र हामी छोरीहरूलाई पूर्ण शिक्षाबाट वञ्चित नगराउन आजभन्दा ४५-४६ वर्ष पहिले नै आफ्नो सर्वश्व त्याग गर्नुभयो । सम्पत्तिका नाममा जन्मस्थानको माटोको मायामात्र बोक्नुभयो । उचित उमेरभित्रै हामी सबै छोरीको शिक्षादिक्षा पूरा गरिदिनुभयो । काठमाडौंको कुनै गल्ली बाँकी रहेनन् डेरा सर्दा सर्दा । आमाको बिहेको तिल्हरी र हजुरआमाको चाँदीको बालासमेत बेचेर मट्टितेल र आलु, दाल किनेर नाइलनको झोलाभर ल्याउनुभएको हिजो जस्तै लागिरहन्छ । अनि मलाई थाहा छ, सानो जागिरको मासिक तलब कहिल्यै पूर्ण बुझ्न पाउनुभएन । पेस्की लिँदालिँदा फर्छ्यौट हुनै सकिँदैन थियो महिना कट्दा । खोई तपाईँको पूर्णकालीन सत्तामा मलाई त कहिल्यै दासता लागेन बुबा । तर समाज तपाईँजस्तै पिताजी र पुत्रहरूको दासतापूर्ण व्यवहारले किन हाम्रो परिवारभन्दा फरक छ ? किन पितृप्रधान समाज भन्दा हामी गर्विलो हुने अवस्था बनाइरहेका छैनौं बुबा ?

जब हामी सपरिवार  खान बस्छौं तपाईँ अधिकांश यो वाक्य भनिहाल्नुहुन्छ – हो, यस्तरी सबै जना बसेर खाएको मलाई कम्ती आनन्द आउँदैन । घरको मीठोमसिनो खाना सबैको पेटमा पुग्छ । आँत कति रसिलो देखिन्छ बुबा तपाईँले यसो भनिरहनुहुँदा । यो तपाईँको आनन्दीपन सँधै सँधै दिने कोसिस गर्छु बुबा । आजकल त घर भनेको चाउचाउ, चिया र मोबाइल बन्ने गर्छ रे बुबा । म पनि बुबा र आमा नहुँदा झन्डै त्यस्तै भैसकेकी थिएँ । घरको चुल्हो बल्न कैयौं दिन लाग्थ्यो । घरभित्रै पनि एक्लाएक्लै, परिवारभित्रै पनि एक्लाएक्लै । उसका सम्पूर्ण साथी मोबाइल र चाउचाउ अनि चाउचाउजस्तै फास्टफुड । हुन पनि संसार त्यहीँ नै आउँछ त बुबा । हातभरिको मोबाइल अलिकति शरीरलाई कष्ट भनेको गर्धन घोप्टो पर्नुपर्छ, औंलो सक्रिय हुनुपर्छ बस् । समयको पाइडल तपाईँको साइकलभन्दा पनि बेजोडले कुद्छ । बिहान घरमा छोडेर हिँडेपछि तपाईँले के खानुभयो, कसरी दिन बिताउनुभयो ? औषधि समयमा लिनुभयो कि भएन ? तपाईँलाई भनेर छुट्टै बनाएको नपिरो अचार र तरकारीको सट्टा अर्को तरकारी खान झुक्किनु पो भयो कि ? ढिँडो र साग आफैँ पकाउँछु भन्नुभएथ्यो खानुभयो त होला नि भन्दै मनमा तर्कना आउँछ बुबा । सम्झेर फोन पनि त गर्छु बेला बेला । साँझ जब खाना खाइसकेपछि तपाईँसँग गफिने अवसर लिन मनलाग्छ केही छिन तपाईँ र आमासित टीभी हेर्ने अवसर छुटाउन मनलाग्दैन । त्यतिखेर तपाईँ झुल्नुभएको हेरिरहन्छु र मेरो त्यो अबोध बालापन नुनु आएर तपाईँको कोखिलामा झुलिरहेको कल्पना गर्छु । तपाईँले रूचाउनुभएको टीभी कार्यक्रम छुट्छ भनेर बिस्तारै बोलाउँदै उठाउँछु । तर फेरि तपाईँ झुलिसक्नुभएको हुन्छ, खानका लागि ठिक्क पारेको सातथरिका औषधिका ट्याब्लेटहरू हत्केलाबाट काखभरि पोखिइसकेको हुन्छ । हाँस्दै ती ट्याब्लेट टिप्न पनि आनन्दै लाग्छ । किनभने एकपटक फेरि म लगाइसकेको स्कुलको ट्युनिकभरि खाना खाँदा पोखेको दाल, तरकारी सम्झेर रुमानी यादले आल्हादित बनिसक्छु । 

त्यो र यो समय आज कस्तो कायापलट ? हे विशाल गगन ! यो साथ र सामर्थ्य दिइरहू है सँधै । 

बुबा ! आज बुबाको मुख हेर्ने दिन हो । नेपाली समाजमा सबै धर्म, जाति र वर्गका परिवारले बुबाको मुख हेर्ने दिनलाई समानरूपमा महत्वका साथ मनाउने गर्छन् । असाध्यै असाध्यै मनपर्छ मलाई बुबा र आमाको मुख हेर्ने दिन । तर सबैले मान्ने यो पवित्र दिनमा किन सार्वजनिक बिदा नगरेको होला सरकारले ? जब कुनै जाति र धर्म विशेषका चाडपर्वमा सार्वजनिक छुट्टी दिने गरिएको छ भने सबै जाति, धर्म, वर्गका छोराछोरीले बुबा र आमाको मुख हेर्ने एउटा साझा र महत्वपूर्ण पर्वमा किन छुट्टी नदिइएको होला ? मेरो मनमा यो प्रश्न कक्षा ७ मा पढेदेखिकै हो र आज पनि उस्तै छ । बुबाप्रति सम्मान, आदरभाव र घरका ज्येष्ठ अभिभावकसँगको सम्बन्ध न्यानो, ओझपूर्ण र सद्भावपूर्ण बनाइराख्न सकियोस् भन्ने प्रमुख सन्देश र सचेतता पनि हो यो पर्वको महत्त्व । हामी सबै छोरीहरू र बुबाआमाबीच पवित्र र अविचलित गठबन्धनलाई थप न्यानो र गहिराइपूर्ण बनाउन सकौँ । बुबा!  यस अवसरमा समयसँग यही कामना गर्छु । तपाईँको सुस्वास्थ्य, दीर्घ जीवन, स्नेही र स्निग्ध अनुहार सँधै हाम्रो लागि शक्ति बनिरहोस् । शुभकामना !