काठमाडौं । युद्धको शंका–उपशंकाबीच अन्ततः रुसले युक्रेनमाथि पूर्ण मात्राको आक्रमण गरेको छ । रुसी आक्रमणमा सैयौँ मानिसको मृत्यु भएको छ, कयौँ मानिस घाइते भएका छन् । दशौँ हजार मानिस विस्थापित भएका छन् ।

सोभियत संघबाट स्वतन्त्र भएपछि...
सन् १९९१ अगस्ट २४ । सोभियत संघ (युनियन अफ सोभियट सोसलिस्ट रिपब्लिक्स–यूएसएसआर)बाट युक्रेन स्वतन्त्र भएको दिन । डिसेम्बर २६ मा सोभियत संघको विधिवत् अन्त्य हुनु चार महिनाअघि नै जनमतसंग्रहबाट युक्रेन स्वतन्त्र भएको थियो ।

सन् १९९१ मा युक्रेनियन सोसलिस्ट सोभियट रिपब्लिकका नेता लियोनिद क्रभचुकले युक्रेनलाई मस्कोबाट स्वतन्त्र घोषणा गरे र पहिलो राष्ट्रपतिका रूपमा निर्वाचित भए । पर्यवेक्षकहरूले धेरै हदसम्म स्वतन्त्र र निष्पक्ष मानेका १९९४ मा भएको राष्ट्रपतीय चुनावमा उनी पूर्वकम्युनिस्ट नेता लियोनिद कुचमासँग पराजित भए । १९९९ मा भएको मतदानमा कुचमा पुनः निर्वाचित भए । तर, त्यो निर्वाचन अनियमिततापूर्ण थियो ।

सन् २००४ मा रुस समर्थक उमेदवार भिक्टर यानुकोभिचलाई राष्ट्रपति घोषित गरियो । तर, मतदानमा धाँधली गरेको आरोप लागेपछि ‘ओरेन्ज रिभोलुसन’ भयो र यसले पुनः मतदान गर्न बाध्य तुल्यायो । त्यसपछि पश्चिमा समर्थक पूर्वप्रधानमन्त्री भिक्टर युस्चेन्को राष्ट्रपतिमा निर्वाचित भए ।

सन् २००५ मा युस्चेन्कोले युक्रेनलाई क्रेमलिनको घेरा (कक्ष)बाट बाहिर नेटो र युरोपेली संघतर्फ लैजाने वाचासहित सत्ता हातमा लिए । उनले पूर्वऊर्जा कम्पनीका प्रमुख युलिया टिमोसेन्कोलाई प्रधानमन्त्री नियुक्त गरे । तर, युक्रेनको पश्चिमा समर्थक क्याम्पमा झगडा भएपछि उनलाई बर्खास्त गरियो ।

२००८ मा नेटोले युक्रेनलाई एक दिन गठबन्धनमा सामेल गर्ने वाचा गर्‍यो ।

२०१० मा यानुकोभिचले राष्ट्रपतीय निर्वाचनमा टिमोसेन्कोलाई पराजित गरे । रुस र युक्रेनले ब्ल्याक सी बन्दरगाहमा रुसी नौसेनाका लागि लिज (पट्टा) विस्तारको बदलामा ग्यास मूल्य निर्धारण सम्झौता गर्न सफल भए ।

सन् २०१३ मा यानुकोभिचको सरकारले नोभेम्बरमा ईयूसँगको व्यापार र एसोसिएसन वार्ता निलम्बन गर्‍यो र मस्कोसँगको आर्थिक सम्बन्धलाई पुनर्जीवित गर्ने निर्णय गर्‍यो । यसले किभमा महिनौँ लामो जनप्रदर्शन उत्पन्न गर्‍यो ।

२०१४ मा किभको मेडन स्वायरकेन्द्रित विरोधहरू हिंसात्मक बन्यो । दर्जनौँ प्रदर्शनकारी मारिए ।

फेब्रुअरीमा यानुकोभिचलाई हटाउन मतदान गरियो । केही दिनभित्रै हतियारधारीहरूले युक्रेनको क्रिमियाको संसद् कब्जा गरे र रुसी झन्डा फहराए ।

मार्च १६ मा भएको जनमतसंग्रहपछि मस्कोले क्रिमियालाई रुसी संघमा गाभ्यो । त्यति बेलाको जनमतसंग्रहमा रुसी संघमा गाभिने पक्षमा अत्यधिक समर्थन व्यक्त भएको थियो ।

अप्रिलमा डोनबासको पूर्वी क्षेत्रमा रुस समर्थक पृथकतावादीहरूले स्वतन्त्रताको घोषणा गरे । मेमा व्यापारी पेट्रो पोरोसेन्कोले पश्चिमा समर्थक एजेन्डाका साथ राष्ट्रपतिको चुनाव जिते ।

जुलाईमा एम्स्टर्डमबाट क्वालालम्पुर जाँदै गरेको यात्रुवाहक विमान एमएच १७ लाई क्षेप्यास्त्रले खसाल्यो, जसमा सवार सबै २९८ जनाको मृत्यु भयो । यसमा प्रयोग भएको हतियार अनुसन्धानकर्ताहरूले रुसमा फेलापारेका छन् । तर, रुसले आफ्नो संलग्नतालाई अस्वीकार गर्छ ।

२०१७ मा युक्रेन र ईयूबीचको एसोसिएसन सम्झौता पारित भयो । सम्झौताअनुसार सामान र सेवाहरूको स्वतन्त्र व्यापारका लागि बजार खोल्न र युक्रेनीहरू ईयूमा भिसामुक्त यात्रा गर्न सक्छन् ।

२०१९ मा एउटा नयाँ युक्रेनी अर्थोडक्स चर्चले औपचारिक मान्यता पायो । यसले क्रेमलिनलाई आक्रोशित बनायो ।

पूर्वअभिनेता एवं हास्यकलाकार भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले भ्रष्टाचारको सामना गर्ने र पूर्वी युक्रेनमा चर्किरहेको द्वन्द्व अन्त्य गर्ने वाचा गर्दै अप्रिलको राष्ट्रपति चुनावमा पोरोसेन्कोलाई पराजित गरे । उनको सर्भेन्ट अफ द पिपल पार्टीले संसदीय चुनाव पनि जित्यो ।

तत्कालीन अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले जुलाईमा राष्ट्रपतिको दौडमा उनका प्रतिद्वन्द्वी जो बाइडेन र उनका छोरा हन्टर बाइडेनलाई युक्रेनमा सम्भावित व्यापारिक कारोबारमा अनुसन्धान गर्न आग्रह गरे । यसले अन्ततः ट्रम्पलाई महाअभियोग लगाउने असफल प्रयासमा पुर्‍यायो ।

सन् २०२० को मार्चमा युक्रेन कोभिड–१९ नियन्त्रण गर्न पहिलो लकडाउनमा गयो ।

जुनमा अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ)ले युक्रेनलाई महामारी–प्रेरित मन्दीको समयमा ‘डिफल्ट’ रोक्न पाँच अर्ब लाइफलाइन अनुमोदन गर्‍यो ।

२०२१ को जनवरीमा युक्रेनी राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले अमेरिकी राष्ट्रपति बाइडेनलाई युक्रेनलाई नेटोमा सामेल गर्न अपिल गरे । फेब्रुअरीमा जेलेन्स्कीको सरकारले विपक्षी नेता एवं युक्रेनमा क्रेमलिनको मुख्य सहयोगी भिक्टर मेदभेदचुकमाथि प्रतिबन्ध लगायो ।

२०२१ को स्प्रिङ (वसन्त)मा रुसले युक्रेनी सिमानानजिकै सेनाहरू तैनाथ गर्‍यो । सैन्य अभ्यासपछि आंशिक रूपमा तितरबितर गर्‍यो ।

अक्टोबरमा युक्रेनले टर्किस बायराक्तार टीबी २ ड्रोन प्रयोग गर्‍यो । यसले रुसलाई आक्रोशित बनायो । अटम (सरद) याममा रुसले युक्रेननजिकै फेरि सैनिक तैथान गर्‍यो ।

२०२१ डिसेम्बर ७ मा अमेरिकी राष्ट्रपति बाइडेनले युक्रेनमाथि आक्रमण गरे रुसलाई आर्थिक प्रतिबन्ध लगाउने चेतावनी दिए ।

डिसेम्बर १७ मा रुसले पूर्वी युरोप र युक्रेनमा नेटोले कुनै पनि सैन्य गतिविधि त्याग्न सक्ने कानुनी रूपमा बाध्यकारी ग्यारेन्टीसहित विस्तृत सुरक्षा मागहरू प्रस्तुत गर्‍यो ।

२०२२ : युक्रेनमाथि रुसी आक्रमणको वर्ष
२०२२ जनवरी १० । अमेरिकी र रुसी कूटनीतिज्ञहरू मतभेद कम गर्न असफल भए र त्यसपछिका वार्ताले पनि कुनै ठूलो सफलता प्राप्त गर्न सकेन ।

फेब्रुअरी १० मा रुसले बेलारुस र ‘ब्ल्याक सी’मा सैन्य अभ्यास गर्‍यो ।

फेब्रुअरी १४ मा युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले नेटोमा सामेल हुन निरन्तर प्रयास गर्ने बताए ।

फेब्रुअरी २१ मा युक्रेनबाट छुट्टिएका दोनेत्स्क र लुहान्स्क गणराज्यलाई रुसले मान्यता दियो ।

फेब्रुअरी २१ मै रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले युक्रेनको दोनेत्स्क र लुहान्स्कमा रुसी फौज परिचालनको आदेश दिए ।

फेब्रुअरी २२ मा जर्मनीले नर्ड स्ट्रिम २ ग्यास परियोजना स्थगित गर्‍यो । अमेरिका र ईयूले पहिलो चरणको प्रतिबन्धहरू घोषणा गरे ।

फेब्रुअरी २३ मा युक्रेनको पृथकतावादीले रुसी सहयोग मागे र युक्रेनको संसद्ले संकटकाल घोषणालाई अनुमोदन गर्‍यो ।

अन्ततः फेब्रअरी २४ मा रुसले युक्रेनमाथि पूर्ण मात्राको आक्रमण गर्‍यो । एजेन्सीको सहयोगमा ।