दिन र रातको दोसाँध, गोधूलि साँझ । सरकारी निवास फर्कँदै थिएँ म । एक हुल मान्छेले घेरे चारैतिरबाट । एउटा गाडी बत्तिएर आयो । निल्यो मलाई । क्रमशः उनीहरूलाई समेत निल्यो । बत्तियो फेरि ।

“तिमीहरू को हौ ? मलाई कहाँ लान लागेका ?”
“तपाईं हाम्रो कब्जामा हुनुहुन्छ ।” एउटाले बोल्यो ।

लगत्तै, कमिलाले टोकेजस्तो केही भयो मलाई, चिसिक्क । आँखाहरू लोलाउन थाले । चेतनाशून्य हुँदै गएँ म, क्रमशः । होस खुल्दा सेता गाउनधारीहरूद्वारा पुरिएको थिएँ ।

मेरा हातखुट्टा, नाडी, छाती तथा टाउकाको चारैतिर इलेक्ट्रोड जडान गरिएका थिए । इलेक्ट्रोडहरू फुस्काउन खोज्छुम । विडम्बना, हातखुट्टा बेडमा बाँधिएका रहेछन् ।

“मलाई कहाँ ल्याएका ? अनि के गर्न लागेका ?” मभित्रका आक्रोश उम्लिए ।
“तपाईं हाम्रो प्रयोगशालामा हुनुहुन्छ । तपाईंमाथि प्रयोग हुँदै छ ।” सेता गाउनधारीमध्येको एउटा बोल्यो । जसका नजरहरू भित्तामा झुन्ड्याइएको मोनिटरमा दौडँदै गरेका इन्डिकेटरहरूमा टाँसिएकै थिए ।
विद्युतीय झट्का दिइयो मलाई । 
०००
स्मृतिका पर्दा उघारिए । घटना, परिघटनाहरू एकपछि अर्को गर्दै तरंगिए स्नायुहरूमा ।

‘मानिस–मानिसबीच विद्यमान असमानताको खाडल, झन्–झन् गहिरिँदो । अभावग्रस्त जीवन । हर पाइलामा लाग्ने विभेदको ठेस । दिनभरि हाडछाला घोटेर पनि बिहान–बेलुकी खान–लाउनको धौ धौ । आधा पेट खाएर साहुको जमिन जोत्नु, उसैकोमा पर्म गर्नु, भिखारीका रूपमा श्रमको अपुरो ज्याला थाप्नु । हाम्रो परिवारको नियति ।’

‘बाको सारा जीवन अभावमैँ बित्यो,’ साहुको जमिन जोत्दा–जोत्दै ढलेका उसका बा, जो पछि कहिल्यै उठेनन्, सम्झनामा आए ।

एउटा सिटामोलको अभावमा मृत्युले निलिसकेकी उसकी आमाले चिमोटिन् स्मृतिहरूमा, फेरि ।

०००
“यो विभेद कहिलेसम्म सहेर बस्नु हुन्छ ? खै मान्छेले मान्छे भएर बाँच्न पाउने अधिकार ? खै स्वास्थ्य, शिक्षा, रोजगारीमा सबैको समान पहुँच ? खै राष्ट्रिय ढुकुटीमा सबैको समान हक ? यो लडाइँ तपाईं–हामीजस्तै शोषित उत्पीडित वर्गको शासन प्रणाली स्थापनाकै लागि हो । आउनुहोस्, हाम्रो अभियानलाई साथ दिनुहोस् ।” आशाका किरण पोख्दै आयो एउटा राजनीतिक समूह मेरो दैलोमा ।

चरम अभावसँगै विभेदको भुंग्रोमा पिल्सिएको मैले उनीहरूका आश्वासनभित्र आफू एवम् आफ्ना भावी सन्ततिका सुन्दर भविष्य खोज्न थालेँ । देख्न थालेँ । जनयुद्घलाई समाज रूपान्तरणको एउटा अवसर ठानेँ । न्याय, समानता अनि परिवर्तनका निम्ति जीवनको आहुति दिन तयार भएँ । जीवनमोह बिर्सिएँ । समाजमा विद्यमान सबै खाले विभेदका घेरा तोड्ने दृढताका साथ घर छोडेँ मैँले । पूर्णकालीन छापामार बनेँ ।
०००
जनताको शासन प्रणाली स्थापनाका खातिर क्रान्तिमा होमिएको मेरो शब्दकोशमा पराजय र आत्मसमर्पण थिएन । जीवनलाई क्रान्तिको वेदीमा चढाएको म हर युद्घमा या त विजयी हुन्छु या त वीरगति प्राप्त गर्छु भन्ने दृढताका साथ लडिरहेँ । युद्घ मोर्चाको नेतृत्व गर्न पाउनुलाई सधैँ अवसर ठानेँ, अग्रपंक्तिमा उभिएँ ।

“मेरो लागि सधैँं एउटा गोली बचाएर राख्नु । क्रान्तिको दौरानमा कहीँ कतै मबाट धोखा हुन गयो भने त्यो गोली मेरो छातीमा दागिदिनु ।” क्रान्तिप्रतिको आफ्नो प्रतिबद्वता दोहोर्याउँथेँ म, सहकर्मी योद्घाहरूमाझ ।

मेरो नेतृत्वको समूह फायरिङ गर्दै ब्यारेकतिर गइरहेथ्यो । जवाफी फायरिङसँगै ब्यारेकबाट बर्सिएका बम विस्फोटनका कारण घाइते भएका साथीहरू ऐया–आत्थु गरिरहेथे । करुण क्रन्दन छोडिरहेथे । सहकर्मीहरूका क्षतविक्षत लासका बिस्कुन टेकेर अगाडि बढिरहेँ म ।

देखेँ, एउटा घाइतेले आफै मृत्युवरण गर्यो । पलपल मर्नुभन्दा एकैपटक मृत्युवरण उचित ठान्यो, सायद । आप्mनै छाती चिसो लाग्यो मलाई । छाम्छु, छातीबाट रगत बगिरहेको । घेराबन्दीमा परिसकेको रहेछु म । मेरा आँखामा पट्टी बाँधियो । हिँडाइएँ निरन्तर ।

आँखाका पट्टी फुकाइँदा प्रहरी ब्यारेकमा थिएँ म । शरीरका कपडाहरू उतारिए । नांगो शरीरमाथि सिस्नपानीसँगै लाठी, बुट बर्सिन थाले । 
‘यातनाको चरम पराकाष्टा यस्तै हुन्छ ?’ कल्पिएँ म ।
“तेरो आफन्त को छ ? बोला ।” एसपी जंगिए । 
“कोही छैन ।” परलोक भइसकेका बा–आमासँगै जनयुद्घमा सहादत प्राप्त भाइ आयो, सम्झनामा ।

“यो युवा उमेर, कतिन्जेल जेलको छिँडीमा बिताउँछस् ? यो कागजमा हस्ताक्षर गर् । हामी तँलाई रिहा गरिदिन्छौँ ।” आत्मसमर्पण गर्ने सल्लाह दिए एसपीले एक दिन ।

“कतिलाई आत्मसमर्पण गराउनुहुन्छ एसपी साब ? अन्याय, अत्याचार र विभेद्का विरुद्व उम्लिएको यो ज्वालामुखीलाई कतिन्जेल दबाउन खोज्नु हुन्छ ?” परिवर्तनको महान् उद्देश्य बोकेर युद्घमा होमिएको म किन गल्थेँ र ?

यातनाका शृंखला दोहोरिन्थे फेरि । कहिले लोभलालच देखाउँथे । आप्mनो सिद्धान्तबाट कदापि स्खलित भइनँ म ! मातृभूमिप्रति गद्दारी गरिनँ ।
०००
“तपाईंलाई एसपी साबले बोलाउनुभा’छ ।”खबर ल्याए हवल्दार साबले ।
‘फेरि के जाल बुन्न लागिरहेछ यो एसपी ?’ तर्कना उठे मनमा ।
एसपीको कार्यकक्षतिर बढेँ म । उनी मलाई नै कुरिरहेका थिए ।
“बस्नुस् ।”
आश्चर्य ! पहिलोपटक तपाईं शब्दले सम्बोधन गर्दै थिए उनी मलाई । 
“आज हामी तपाईंलाई रिहा गर्दै छौँ ।” बोले उनी ।
मेरा नजरहरू अविश्वासपूर्वक उनीतर्फ हुत्तिए ।

“हो, तपाईंका कमान्डर र राज्य पक्षबीच शान्ति सम्झौता भएको छ । आस्थाका बन्दीहरूलाई रिहा गर्नु भन्ने आदेशबमोजिम तपाईंको रिहाइ हुँदै छ आज । यहाँ रहँदा–बस्दाका समयलाई व्यक्तिगत रूपमा नबुझिदिनुहोला । मैले पनि आप्mनो कर्तव्य पालना गरेको हुँ । म व्यक्तिगत रूपमा तपाईंको उज्ज्वल भविष्यको कामना गर्दछु ।” बिदाइका हात तेर्स्याए उनले ।
गेटमा सहयोद्वा कमरेडहरू पर्खँदै रहेछन् । अबिरजात्रासहित नगर परिक्रमा गराए मलाई ।
०००
“पार्टीको तर्फबाट कमरेड विद्रोहलाई सरकारमा पठाउने निर्णय गरिएको छ ।” केन्द्रीय कमिटीको निर्णय आयो एक दिन ।
मन्त्री पदको शपथसँगै सिंहदबार छिरेँ म । भेटघाटका लागि मान्छेको ओइरो लाग्ने । स्वार्थी समूहहरू त्यत्तिकै सक्रिय ! विभिन्न प्रलोभन लिएर आउने त्यतिकै !

“मृत्यु स्वीकार्य छ मलाई, तर आफ्नै आत्माको लिलामी स्वीकार्य छैन ।” संघर्षका कठिनभन्दा कठिन घडीहरूमा समेत विचलित नभएको, व्यक्तिगत लोभलालच र स्वार्थभन्दा धेरै उँचो यो स्वाभिमान किन स्खलित हुन्थ्यो र ?

सरकारी निवास फर्कँदै थिएँ म । एक हुल मानिसद्वारा अपहरित भएँ । स्मृतिको अन्तिमपृष्ठ पल्टियो ।
०००
सेता गाउनधारीका नजरहरू भित्तामा टाँगिएको स्क्रिनमैँ स्थिर थिए । मभित्र घटित हर गतिविधि सूक्ष्म रूपमा नियालिरहेका थिए ।
विद्युत्को दोस्रो झट्का दिइयो मलाई । 
आँखाअगाडिका दृश्यहरू क्रमशः धमिला हुँदै गए ।

‘खै मभित्रका स्मृतिहरू ? रङहरू ? मस्तिष्क कस्तो खालीखाली लागेको ? रित्तो ! न्युरोनहरूको गुजुल्टो मात्र बाँकी ? यो कस्तो स्मृतिविहीनता, रङविहीनता ? खै मेरो अतीत ? खै मेरो पहिचान ? म को हुँ ?’ आफ्नै वर्तमानले नराम्ररी चिमोट्यो मलाई ।

भित्तामा टाँगिएको स्क्रिनमा दौडँदै गरेका इन्डिकेटरहरूमार्फत मभित्रका हर परिवर्तन नियालिरहेका सेता गाउनधारीहरूका आँखा एकाएक चम्किला देखिए । एकार्कालाई हेरे उनीहरूले अनि मुस्कुराए । विजयका भाव दौडिए उनीहरूका आँखाहरूमा, अनुहारमा ।

०००
विद्युत्को हल्का झट्का दिइयो मलाई, तेस्रोपटक । 
न्युरोनहरू क्रमशः सक्रिय भए मस्तिष्कभित्र फेरि । न्युरोनहरूमा केही इञ्जेक्ट गरिएजस्तो अनुभूत ग¥यो मस्तिष्कले । म यो देशको मन्त्री हुँ भन्ने यथार्थ सूचना सञ्चार भयो मभित्र ।
एउटा सामूहिक तस्बरि देखाइयो मलाई ।

“यो तपाईंको परिवार हो ।” सेता वस्त्रधारीमध्येको एउटा बोल्यो । देखेँ, तस्बिरको माझमा म आफै पनि रहेछु ।
इलेक्ट्रोडहरू निकालिए । 
“ल अब उठ्नुस् । बेडबाट ओर्लनुस् ।” एउटा बोल्यो । 
“उठ्नुस् त... बस्नुस त ।” अर्को बोल्यो ।
उनीहरूको आदेश–निर्देश पालना गर्दै गएँ मैँले, आज्ञाकारी बालकजस्तै । 
“अब तपार्इं घर जान सक्नुहुन्छ ।”
केवल दुईवटा स्मृति लिएर फर्किएँ म, प्रयोगशालाबाट !
०००
आफ्नै कार्यकक्षमा छु म आज । भेटघाटका लागि आउनेहरूको ओइरो थामिनसक्नु छ ।
फाइलहरू पेस हुँदै छन् । सदर पनि हुँदै छन् । हरेक काम द्रुत गतिमा अगाडि बढिरहेछन् ।

“मन्त्रीज्यू, आफैले रोकेको यो फाइल आज कसरी सदर गर्नुभयो ? यो फाइल कुनै हालतमा सदर हुँदैन भन्नुहुन्थ्यो पहिला त !” केही विभागीय प्रमुखहरूको खासखुस ठोक्कियो मेरो कानमा ।

“मन्त्रीज्यूलाई कसले गुमराहमा पारिरहेछ ? हुनु नहुनु काम भइरहेछन् । मन्त्रालयमा ठूलै अनिष्ट निम्तिन लागेजस्तो छ ।” विभागीय प्रमुखहरूको स्वर काँपेको थियो ।
‘... ...?’ सम्झन खोज्छु, कुनै पनि फाइलका बारेमा त्यस्तो टिप्पणी गरेको याद छैन मलाई । कामहरू नियमसंगत रूपमैँ अगाडि बढिरहेजस्तो लाग्छ ।  
०००
“अबको भेटघाट एउटा राजनीतिक समूहसँग छ ।” पीएले सुनाए ।

केही मानिसहरू कार्यकक्षभित्र छिरे ।
“गाउँमा अभाव, गरिबी उस्तै छ । विभेद, बेरोजगारी उस्तै छ । यत्रो राजनीतिक परिवर्तनपछि पनि धनी र गरिबबीचको खाडल पुरिनुको सट्टा किन झन्–झन् गहिरिँदै गइरहेको ? दिनभरि हाडछाला घोटेर पनि बिहान–बेलुका के खाऊँ, के लाऊँ भन्नेहरूको जीवनस्तरमा खै तात्विक अन्तर आएको ?”

“खै सेवा–सुविधा अनि न्यायको समान वितरण ? खै आर्थिक–सामाजिक समानता ? खै जातीय, वर्गीय समानता ? के हजारौँको बलिदानी एकाध नेताको जीवन समृद्व पार्नकै लागि मात्र थियो ?”

“नेतृत्व वर्ग किन यति विलासी बन्दै गइरहेको ? जोमाथि सबैभन्दा बढी आशा, भरोसा थियो, उसैको आचरण किन यति भ्रष्ट बन्दै गइरहेको ? खै राजनीतिक शुद्घीकरण ? लाखौँलाख मानिसहरूको त्याग र बलिदानलाई कुल्चेर तिमीहरू यो देश अनि जनतामाथि कहिलेसम्म गद्दारी गरिरहन्छौ ?”

“के तिमीहरूले समाजमा विद्यमान अशिक्षा, गरिबी, बेरोजगारीलाई आफ्ना स्वार्थपूर्तिका माध्यम मात्र बनाएका थियौ ? जात, जाति, वर्ग, समुदायलाई मोहरा मात्र बनाएका थियौ ? राजनीतिको आवरणमा निमुखा जनताको रगत्–पसिना कहिलेसम्म चुसिरहन्छौ ?”

“युद्घकालका तिम्रै सहयात्री हामीलाई दैनिक गुजारा चलाउनै मुस्किल छ । सहरमा रातारात तिमीहरूका महल ठडिए । हामीले आफ्नो सारा जीवन स्वतन्त्रताका खातिर आहुती दियौँ । हाम्रा सन्ततिले दुई छाक खान र आङ छोप्ने एक सरोको लागि पुनः साहुकै जमिन जोत्नुपर्ने ? उसैकोमा पर्म गर्नुपर्ने ? भिखारीका रूपमा श्रमको अपुरो ज्याला थाप्नुपर्ने ?”

“खै क्रान्तिको प्रतिफल आम नागरिकसम्म पुगेको ?”
“शरीरमा रोपिएका बम, गोलीका छर्रा बोकेर हामी कहिलेसम्म पीडादायी जीवन बाँचिरहने ? हाम्रो औषधि उपचार गर्नु राज्यको दायित्व हैन ?”

“गणतन्त्रको बुई चढेर तिमीहरू काठमाडौ छिर्यौ, हामी गाऊँ–ठाउँमै छोडियौँ । हाम्रो जीवनचर्या, जीवनपद्धति पुरानै लयमा फर्कन विवश भयो ।”

“हामी अन्तिम चेतावनी दिँदै छौँ, अझै पनि सुध्रेनौ भने तिमीहरूको अस्तित्व सकिन्छ ।” आरोपमाथि आरोप थोपरेर हिँडे उनीहरू !
०००
“उनीहरूले भनेजस्तै के म कुनै समयमा छापामार नै थिएँ त ? उनीहरूको सहयात्री थिएँ त ?” सम्झने हरसम्भव प्रयत्न गर्छु । अहँ ! आफू छापामार भएको कुनै आधार भेट्न सक्दिनँ म । लाग्छ, उनीहरू मलाई मिथ्या आरोप मात्र लगाइरहेका छन् । उनीहरूसँग कहीँ कतै सहयात्रा गरेको कुनै सम्झना छैन मलाई ।

सत्ते धरोधर्म, म आत्मा साक्षी राखी भगवत् गीताको कसम खाएर भन्न सक्छु, मैले उनीहरूलाई चिनेकै छैन । 

(लेखकको अनुरोधमा छद्म नाम प्रयोग गरिएको ।)