काठमाडौं । पछिल्लो समय बजारमा आउने गीतको भिडियो निकै लामो हुने गरेको स्वयं संगीतकर्मीहरूले नै गुनासो गरेका छन् । संगीतकर्मीहरूकै शब्दमा ‘अनावश्यक’ लामा भिडियोहरू युट्युबमा अपलोड भइरहेका छन् । तीन मिनेटको गीतको भिडयो १० मिनेटभन्दा लामा हुने गरेको संगीतकर्मीहरू बताउँछन् ।

निर्देशक विशाल भण्डारी यसप्रति टिप्पणी गर्छन्– गीत हो कि सिनेमा ? खुट्याउनै कठिन हुन थाल्यो । भिडियो लामो हुने मात्रै होइन त्यसमा संवादसमेत समावेश हुँदै आएका छन् । यो ‘ट्रेन्ड’कै रूपमा अगाडि बढिरहेको छ ।

सर्ट मुभीभन्दा पनि लामा गीतको भिडियो आउनु गायक/गायिका र भिडियो निर्देशक दुवैको कमजोरी भएको विशाल बताउँछन् । गीतको भिडियो बनाउने क्रममा कहिलेकाहीँ त्यसले संवाद पनि खोज्छ भन्ने भ्रम रहेको उनी बताउँछन् ।
 
“संवाद राखेर बनाएका केही भिडियो चलेको जस्तो लागेपछि यसो गरेपछि भिडियो चल्दो रहेछ भनेर साथीहरूले संवाद राखेर सिनेमा जस्तो भिडियो बनाइरहनुभएको छ,” निर्देशक भण्डारी भन्छन्, “तर म यस्ता म्युजिक भिडियोलाई सफल मान्दिनँ । गीतको शब्दलाई न्याय गर्नेगरी विनासंवाद दृश्यहरू बगाउन सक्छ भने त्यो मात्रै सफल भिडियो हो र त्यो भिडियो निर्देशन गर्ने निर्देशक मात्रै सफल निर्देशक हो ।” 

गीत सुन्ने माध्यम हो । र, त्यस्ता संवादहरू र कथाले गीत सुन्ने व्यक्तिको एकाग्रता भङ्ग गर्ने उनको भनाइ छ । अहिलेका भिडियोले गीत सुन्न होइन हेर्न मात्रै बाध्य बनाइरहेको उनको दाबी छ । “भिडियोको उद्देश्य त्यसले गीतलाई प्रोमोसन गर्नु हो । गीतलाई झन् सुनौं–सुनौं लाग्ने बनाउने हो । भिडियोले गीतलाई पुनः दोहोर्याएर सुन्न अभिप्रेरित गराउने उद्देश्य राख्नुपर्छ,” चार सय गीतको भिडियो निर्देशन गरिसकेका विशाल भन्छन्, “तर, पछिल्लो समय निर्माण भइरहेका भिडियोले भिडियो याद हुन्छ तर गीत याद हुँदैन । यसले गीतको श्रवणीय पक्षलाई ओझेलमा पार्ने काम गरिरहेको छ ।”

कुनै निर्देशकले गीतको भिडियो सफल बनाउन संवादको सहारा लिन्छ र उसले १०औं मिनेट लामो बनाउँछ भने त्यस्ता निर्देशकलाई विशाल असफल निर्देशक मान्छन् । दृश्यमार्फत कथा भन्न नसक्ने निर्देशकले मात्रै संवाद र लामो भिडियोको सहारा लिइरहेको उनको तर्क छ । यसलाई उनी निर्देशकीय ‘असक्षमता’ भन्छन् ।

आफ्नो गीतको भिडियोमा संवाद राख्नुको कारण गायक/गायिकालाई आफ्नो कृतिप्रति नै विश्वास नहुनु भएको उनको दाबी छ । आफ्नो गीतप्रति विश्वास हुने कलाकारले १४ मिनटेको भिडियो र संवाद प्रयोग गर्न नदिने उनको भनाइ छ । “भिडियोका नाममा निर्देशकहरूले सर्टमुभीजस्तो म्युजिक भिडियो बनाइरहेका छन् । ठूलो बजेटमा बनाइएका सर्टमुभीजस्ता कमजोर भिडियोले गीतलाई सहयोग गर्दैन,” उनी भन्छन्, “यस्ता भिडियो बनाउन निर्देशकलाई प्रेरित गराउने गायक/गायिकामा आफ्नो कृतिप्रति विश्वास नहुनु नै मुख्य कारण हो ।” 

‘लम्बेतान’ भिडियोलाई दर्शक स्रोताले युट्युबमा रिपिट मोडमा नराख्ने उनको दाबी छ । यसको घाटा अन्ततः गायक÷गायिकाले नै बेहोर्नुपर्छ । “वास्तविक संगीतप्रेमीलाई भिडियोभित्र आउने १०/१२ वटा संवादले डिस्टर्ब गर्छ,” विशाल भन्छन्, “बजारमा राम्रो चलेका गायक/गायिका वास्तवमा ठूलो स्टारडम भएका मोडललाई लिएर भिडियो बनाउँछन् । यसको अर्थ उनीहरूलाई आफ्नै क्रिएसनमा विश्वास छैन । कुनै गायक/गायिकाले मेरो गीत राम्रो छ । म नयाँ फेसलाई मेरो गीतको भिडियोमार्फत चलाउँछु भनेको तपाईंले सुन्नुभएको छ ?”

नारायण गोपाल, गोपाल योञ्जन, तारादेवी, अरुणा लामा, प्रेमध्वज प्रधान, अरुण थापालगायत गीतको भिडियो बनेका भए पनि त्यसको भिडियो याद नहुने गीत नै दिमागमा आउने गरेको उनको भनाइ छ । 

गायक प्रमोद खरेल भिडियो अनावश्यक रूपमा लामा आउन थालेको बताउँछन् । गीतलाई न्याय गर्नेभन्दा पनि आफ्नै तवरले भिडियो आउने गरेको उनको भनाइ छ । गीतले भन्दा भिडियोले प्राथमिकता पाउँदा गीत ओझेलमा परेको प्रमोदको भनाइ छ ।

“भिडियो र त्यसमा रहेका कलाकार याद हुन्छन् । तर, गीत कसले गाएको हो भन्ने स्रोतालाई थाहै हुँदैन,” प्रमोद भन्छन्, “युट्युबमा दुई करोड/तीन करोड भ्युज गएको हुन्छ । तर, त्यो गीत कसको हो, कसले गाएको हो भन्ने थाहै हुँदैन । यसले गीतको वास्तविक मर्ममाथि नै प्रहार भइरहेको छ ।” 

गीतको भिडियो निर्माण गर्दा त्यसमा सचेत हुनुपर्ने समय आइसकेको भन्दै उनी अडियो नै बलियो हुनुपर्ने बताउँछन् । अडियो बलियो भए भिडियोमा अनावश्यक खर्च गर्न नपर्ने उनको भनाइ छ । 

आधुनिक गीतको भिडियोमा संवाद राख्नु खिर पकाएर त्यसमा मासु पस्किएजस्तै भएको गीतकार राजेन्द्र थापाको टिप्पणी छ । लोकगीतमा संवाद प्रयोग गर्नु सामान्य भए पनि आधुनिक गीतमा यसको प्रयोग अक्षम्य भएको उनको भनाइ छ । आधुनिक गीत हेर्न नभएर सुन्ने भएको र यही सत्यलाई भुल्नेहरूले संवाद र लामो भिडियो बनाइरहेको उनी बताउँछन् । 

जुन गीतमा संवाद प्रयोग गरिन्छ त्यसले गीतकार कमजोर छ भन्ने पुष्टि गर्ने गीतकार राजेन्द्र बताउँछन् । “गीतको शब्दले नै कथा भन्नुपर्छ । अडियन्सले गीतको शब्दबाटै भन्न खोजेको कथा बुझ्नुपर्छ,” उनी भन्छन्, “गीतको शब्दमा तागत नभएपछि उसले भिडियो कथा बनाउँछ । यसले गीत सशक्त छैन भन्ने पुष्टि गरिदिन्छ । मेरो गीत पोहोर साल खुसी फाट्यो...’को भिडियो बनाएको भए अहिले खुम्चिएर दुई/चारजनामा सीमित हुने थियो । भिडियो बनेन त्यसैले सबैतिर फैलियो । फैलिरहेकै छ ।”

सभ्य संसारमा कतै पनि गीतको भिडियोमा संवाद प्रयोग नहुने गरेको उनको दाबी छ ।
 
गीत हेर्ने हो भन्नेहरू मूर्ख हुन् भन्न उनको जिब्रो लकपकाउँदैन । “गीत हर्ने माध्यम हो भन्नेहरू मूर्ख हुन् । गीत हेर्ने हो भने के तिनीहरूले कानमा रुवा कोचोर गीतको भिडियो हेर्छन्,” उनी भन्छन्, “भिडियो हेरेर कोही नाच्दैन । गीत सुनेरै नाच्ने हो ।”

गीत राम्रो नराम्रो भन्ने नै नहुने भन्दै उनी भन्छन्, “गीतको दुईटा मात्रै क्याटागोरी हुन्छ, कि यसले छुन्छ अथवा छुँदैन । गीतले छोएन भने त्यो कालजयी हुँदैन । त्यसैले अडियो नै बलियो हुनुपर्छ ।” 

लेख्न र गाउने क्षमता कम भएकाहरूले आफ्नो कमजोरी लुकाउन संवादको प्रयोग गरिरहेको गीतकार राजेन्द्रको तर्क छ । “यसले पालिस गर्ने मात्रै हो । तत्कालका लागि फाइदा गरे पनि यसले शब्द र गायनलाई कमजोर बनाउँछ ।”

लोकदोहोरीको कल्चर आधुनिक गीतमा नल्याउन उनको सुझाव छ ।