नेपालको प्रजातान्त्रिक आन्दोलनका धरोहरका रुपमा लिइने नेपाली कांग्रेसका संस्थापक नेता स्वर्गीय बीपी कोइरालाको आज ३७ औं स्मृति दिवस हो ।  उनको मूलभूत मान्यता राष्ट्रियता, प्रजातन्त्र र समाजवादको औचित्यता अहिलेको अवस्थामा अझै बढेर गएको मुलुकमा चर्चा भइरहेको छ । तर, प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेस स्वयम् भने उनको विचारबाट अलि पर जान थालेको हो कि भन्ने आशंका पनि उब्जिरहेको छ । 

यो विषय र अन्य समसामयिक विषयलाई लिएर कोइराला परिवारकै सदस्य कांग्रेस नेता डा. शेखर कोइरालासँग हामीले आज बिहान कुराकानी गरेका छौं । प्रस्तुत छ, डा. कोइरालासँग बाह्रखरीले गरेको कुराकानीका मुख्य अंशहरुः

बीपी स्मृति दिवसलाई नेपाली कांग्रेसले कसरी लिएको छ ?

बीपी कोइरालाको आज ३७ औं स्मृति दिवस हो । मुलुकको अहिलेको अवस्थालाई विचार गर्दा उहाँको सान्दर्भिकता अझ बढेर गएको देखिन्छ । उहाँले राष्ट्रियता, प्रजातन्त्र र समाजवादको कुरा अघि सार्नु भएको थियो । उहाँले राष्ट्रियता र प्रजातन्त्र सँगसँगै जाने कुरा गर्नु भएको थियो ।  सबै प्रजातान्त्रिक शक्तिलाई एक ठाउँमा उभ्याउनुपर्छ भन्ने नीति उहाँको थियो । यही मान्यता अन्तर्गत नै उहाँले राष्ट्रिय मेलमिलापको नीति लिनुभएको थियो । 

अहिले राष्ट्रियता कमजोर भएको छ । प्रजातन्त्र (लोकतन्त्र)पनि कमजोर बनाइएको छ । राष्ट्रियताको स्थान खोक्रो राष्ट्रवादले लिएको छ । लोकतन्त्र रहन्छ कि रहँदैन भन्ने प्रश्न उब्जेको छ । 

लोकतन्त्र नै संकटमा भन्ने कुरा  कसरी आयो ?

सरकारका कतिपय गतिविधिले गर्दा लोकतन्त्र रहन्छ कि रहन्न भन्ने प्रश्न उब्जेको छ । जस्तो  सरकारले ल्याएको मिडिया काउन्सिल विधेयक, सुरक्षा परिषद् सम्बन्धी विधेयक, चिकित्सा शिक्षा सम्बन्धी विधेयक, मानवअधिकार आयोग सम्बन्धी विधेयक, सूचना प्रविधि सम्बन्धी विधेयक, गुठी विधेयक लगायतले यो संकेत गरिसकेको छ । 
प्रधानमन्त्रीले सेनाको परिचालन आफू मातहतमा ल्याउन खोज्नुभएको छ । यी अवस्थाले गर्दा लोकतन्त्र खतरामा परेको आभास भएको हो  । 

कांग्रेस कति संवेदनशील छ त ?

नेपाली कांग्रेस अहिले केही कमजोर भएको छ । कांग्रेस कमजोर भएको बेलामा लोकतन्त्र खतरामा पर्ने गरेको छ । लोकतन्त्रलाई जोगाउनका लागि पनि अब लोकतन्त्रमाथि आस्था राख्ने कांग्रेस छोडेर जानुभएका साथीहरुपनि फर्केर आउनु जरुरी छ । त्यसैगरी लोकतान्त्रिक विचार राख्ने अन्य दलहरुपनि एकीकृत भएर अघि बढ्नु अहिले जरुरी देखिएको छ । अहिले कांग्रेसलाई बलियो बनाइएमा नै लोकतन्त्र बलियो भएर जान्छ । त्यसैमा हामी लागिरहेका छौं ।

कांग्रेस स्वयंले चाहिँ बीपीको विचार पछ्याएको छ त ? 

हामी जब सरकारमा पुग्छौं र अलि तागत बढ्छ त्यतिबेला बीपीलाई बिर्सेको हो कि भन्ने भान पर्ने गरेको छ । तर, कमजोर भएपछि हामीले बीपीलाई सम्झने गरेका छौं । अहिले कमजोर भएको बेलामा हामीलाई बीपीको विचारको सान्दर्भिकता अझै बढेर गएको छ । हामी उहाँको विचारबाट टाढा जानुहुन्न भन्ने महसुस गरिरहेका छौं । देशले नै त्यो महसुस गर्न थालेको छ । 

यहाँले राष्ट्रियता कमजोर भयो, खोक्रो राष्ट्रवाद भयो भन्नुभयो । के कुरालाई संकेत गर्न खोज्नुभएको ?

यसका लागि शुरुको कुरामा जानुस् । जब नेकपा एमाले र माओवादी मिलेर दुई तिहाइ नजिकको बहुमत ल्याए । त्यतिबेला प्रधानमन्त्री भइनसक्दै केपी शर्मा ओली रसुवागढी गएर ‘ऊ त्यहाँबाट रेल ल्याउने’ भनेर औंल्याउनुभएको थियो । त्यो किन गर्नुभयो भने उहाँले कसैलाई देखाउन खोज्नुभएको थियो । पछि व्यवहारमा के भयो सबैलाई जानकारी नै छ । अनि नेपाल अहिले दक्षिण एशियाली क्षेत्रीय सहयोग संगठन(सार्क)को अध्यक्ष राष्ट्र हो । 

सुशील कोइरालाले सन् २०१४मा सार्कको शिखर सम्मेलन काठमाडौंमा गराउनुभएको थियो । तर, नेपाल अध्यक्ष भएको बेलामा अहिले सार्क सम्मेलन नै हुन सकेको छैन । त्यतिबेला पाकिस्तान र भारतका प्रधानमन्त्रीलाई नेपालमा ल्याएर नै शिखर सम्मेलन गरिएको हो । 

तर, अहिले नेपाल अध्यक्ष छ तर शिखर सम्मेलन रोकिएको रोकियै छ । बिमस्टेकमा पनि नेपाल घिस्रिँदै हिँडिरहेको छ । बिमस्टेकको सैन्य अभ्यासमा नेपाल जाने भनेर प्रधानमन्त्री, रक्षामन्त्री, परराष्ट्रमन्त्री सम्मले त्यतिबेला संसदमा र बाहिर बोल्नुभएको थियो । तर अन्तिममा कताबाट आकाशवाणी आयो उहाँहरुले नजाने भन्नुभयो । कहाँबाट आकाशवाणी आयो तपाई पत्रकारहरुले नै खोज्नुस् । यसलाई खोक्रो राष्ट्रवाद नभनेर के भन्ने ?
अनि भेनेजुएलाको प्रकरणमा सत्तारुढ पार्टीका तर्फबाट अमेरिकालाई साम्राज्यवादी भनेर तीतो पोख्ने काम गरियो । प्रचण्डजीले वक्तव्य जारी गर्नुभयो ।  साम्राज्यवादीको पदवी नै लगाइदिनुभयो । अहिले भेनेजुएलाका राष्ट्रपतिका छोराको नेपाल भ्रमण संयोग मात्रै होइन । यसको अर्थ छ । नेपाललाई त्यसले कमजोर बनाउने काम गरेको छ । हाम्रो विदेशनीतिको आधारभूत मान्यता भनेको असंलग्नता हो । तर त्यसलाई कमजोर पार्ने काम अहिले भइरहेको  छ । त्यतिमात्रै होइन धर्मको हिसाबले पनि नेपाललाई अहिले गम्भीर अवस्था सिर्जना गर्न खोजिएको छ । 

प्रलोभनमा पारेर अहिले व्यापक रुपमा धर्म परिवर्तन गराइएको छ । स्वेच्छाले कसैले गर्छ भने अन्यथा नहोला तर जबर्जस्ती धर्म परिवर्तन गराउने काम भइरहेको छ ।  प्रधानमन्त्री नै युनिफिकेसन चर्चको विवादास्पद कार्यक्रममा सामेल हुनुभयो । उहाँले होली वाइन खानुभयो । त्यसैले धर्मको हिसाबले देशलाई विवादमा तान्ने काम भइरहेको छ । 

अनि अमेरिकाको इण्डो प्यासिफिक नीतिमा अमेरिकी डकुमेन्टले नेपाल सोही समूहमा रहेको बताइरहेको छ । तर, नेपालले भने होइन भनिरहेको छ ।  अमेरिकाले तिब्बतीलाई चीन फिर्ता नपठाउ भनेको छ , उत्तर कोरियासँग सम्बन्ध नबढाउ भनेको छ । याबत् कुराहरुले गर्दा मुलुकमा खोक्रो राष्ट्रवाद कायम छ भन्ने देखाइरहेको छ । आन्तरिक रुपमा विप्लब समूहलाई वार्तामा ल्याउनुपर्नेमा त्यसो हुन नसक्दा समश्या झन् अप्ठेरोमा पर्दै गएको छ । 

विप्लबको कुरा गर्दा वार्तामा बोलाउँदा नआएकोले हिंसा मच्चाउन नदिन सरकार क्रियाशील रहेको भन्ने सरकारी तर्क छ नि ?
वार्ताको लागि खोइ पहल भएको ? एक दुईपटक नआउने भन्लान् । पहिला माओवादीले पनि कहाँ वार्तामा आउँछु भनेको थियो र ? तर, गिरिजाबाबुले घिसारेर ल्याउनुभयो । त्यसैले वार्ताबाट नै समश्याको समाधान गर्ने हो । तर, सरकारले चाहे जस्ता देखिएको छैन ।

विप्लबप्रतिको कांग्रेसको मोह अलि बढी नै भयो भन्छन् नि ?
होइन, यसमा कांग्रेसको मान्यता भनेको वार्ताबाट समश्याको समाधान हुनुपर्छ भन्ने हो ।

पृथकतावादलाई चाहिँ सरकारले अन्त्य गर्ने सफलता पाएको हो ?
यो पनि बाहिर देखिएजस्तो होइन । तपाईँहरुले बाहिरबाट त राम्रै देखिरहनुभएको छ । 
तर जबसम्म डा. सीके राउतजी अनरिप्रेजेन्टेड नेसन्स एण्ड पिपुल्स अर्गनाइजेसन(युएनपीओ)बाट बाहिरिनु हुन्न त्यतिबेला सम्म पृथकतावादको खतरा कायम रहन्छ । 
त्यसैले माथि भनिएका सबै खाले समश्याको समाधानको लागि अहिले पनि बीपीको विचार सान्दर्भिक रहेको छ ।