काठमाडौं । पछिल्लो समय नेपालको जलविद्युत्मा चिनियाँ लगानी बढ्दै गएको पाइएको छ । चिनियाँ लगानीमा ७५ मेगावाट क्षमताका २ आयोजना सम्पन्न हुने अवस्थामा छन् भने केही अध्ययनको क्रममा छन् । 

सिनो हाइड्रो कर्पोरेसनले नेपालीसँगको साझेदारीमा ५० मेगावाटको माथिल्लो मस्र्याङ्दी ए जलविद्युत् आयोजना निर्माण गरिरहेको छ । यो आयोजनामा चितवन कोई समूहको १० र बाँकी ९० प्रतिशत लगानी सिनोको छ । त्यस्तै, चाइना थ्री गर्जेज कर्पोरेसनको सहायक कम्पनी चाइना वाटर एन्ड इलेक्ट्रिक कर्पोरेशन (सीडब्ल्यूई)ले २५ मेगावाटको मादी १ आयोजना निर्माण गरिरहेको छ । मादीमा सीडब्ल्यूईको ८० र नेपालको गोरखा कन्ट्रक्सन कम्पनीको २० प्रतिशत लगानी छ । यो आयोजना पनि आगामी मंसिरसम्ममा सम्पन्न हुनेछ । दुई आयोजना बनाउन करिव २० अर्ब रुपैयाँ लगानी भएको छ । 

सिनो र सीडब्ल्यूई दुवै ठेकेदार कम्पनी हुन् । सिनोले माथिल्लो तामाकोसी र कुलेखानी तेस्रोको सिभिल निर्माण गरिरहेको छ । चीनको अर्को कम्पनी सीडब्ल्यूईले मध्यमस्र्याङ्दी सम्पन्न गरी हाल रसुवागढी आयोजनाको सिभिल निर्माण गरिरहेको छ । 

चाइना थ्री गर्जेज इन्टरनेसनल कर्पोरसनले ७ सय ५० मेगावाटको जलासशयुक्त पश्चिमसेती आयोजना बनाउने तयारी गरेको छ । थ्री गर्जेजले हाल पश्चिमसेतीको ड्रिलिङको काम सकेको छ । विस्तृत अध्ययनको तयारीमा थ्री गर्जेज लागेको छ । लगानी बोर्डले १ खर्ब ६० अर्ब रुपैयाँ वैदेशिक लगानी ल्याउन थ्री गर्जेजलाई अनुमति दिइसकेको छ । नेपाल विद्युत् प्राधिकरण र थ्री गर्जेजबीच संयुक्त आयोजना विकास सम्झौता (जेडीए) का लागि काम भइरहेको बोर्डले जनाएको छ । 

चीन सरकारको स्वामित्वमा रहेको हाइड्रो चाइना कर्पोरेसनले १ सय २ मेगावाट क्षमताको माथिल्लो त्रिशूली २ आयोजना अघि बढाउने तयारी गरेको छ । आयोजना निर्माणका लागि उसले विद्युत् विकास विभागमा विद्युत् उत्पादन अनुमतिपत्र (लाइसेन्स) का लागि आवेदन दिएको छ । वैदेशिक लगानी ल्याउन उसले उद्योग विभागमा पनि आवेदन दिएको छ । हाइड्रो चाइना चीनको ठूलो प्रवद्र्धक हो । हाइड्रो चाइनाले जलविद्युत्मा वैदेशिक लगानी ल्याउन उद्योग विभागमा आवेदन दिएको छ । 

त्यस्तै, चमेलिया र त्रिशूली थ्री ए आयोजना निर्माण गरिरहेको चाइना गेजुवा वाटर एन्ड पावर ग्रुप कम्पनी लिमिटेड (सीजीजीसी) ले १ हजार २ सय मेगावाटको बूढीगण्डकी जलाशययुक्त आयोजनाको विस्तृत डिजाइन, निर्माण र लगानीसमेत गर्नेगरी (ईपीसीएफ) प्रारूपमा बनाउन ऊर्जा मन्त्रालयमा आशयपत्र पेस गरेको छ । गत वर्ष १ सय ८० मेगावाट क्षमताको स्याङ्जामा रहेको आँधिखोला जलाशययुक्त आयोजना अघि बढाउन विद्युत् प्राधिकरण सञ्चालक समितिले प्रस्ताव पास गरे पनि आयोजनाको काम अघि बढ्न सकेको छैन । 

चिनियाँले जलविद्युत्का अतिरित्त सिमेन्ट तथा खानी उत्खनन्मा लगानी ल्याइसकेका छन् भने केहीले ल्याउने तयारी गरिरहेका छन् । लगानी बोर्ड र उद्योग विभागका अनुसार हालसम्म चिनियाँले विभिन्न क्षेत्रमा २ खर्ब ९० अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी लगानी ल्याउने प्रतिबद्धता जनाउनुका साथै धेरैले लगानी ल्याउन स्वीकृतिसमेत पाइसकेका छन् । होङ्सी सिमेन्ट उद्योगले ३५ अर्ब र हुवाजिन सिमेन्ट उद्योगले १४ अर्ब रुपैयाँ लगानी ल्याउन स्वीकृति पाएका छन् । 

हालसम्म चीनका ३ वटा कम्पनीले जलविद्युत्, २ वटाले सिमेन्ट र एउटा कम्पनीले खानी उत्खनन्का लागि प्रस्ताव गरेका छन् ।