समय र मानवसँगै विज्ञान र प्रविधिको पनि विकास हुँदैआएको छ । एकतर्फ विज्ञान र प्रविधिमा भएका विकासले उचाइ छुँदैछ भने अर्कोतर्फ मानवीय क्षमताको सीमितता पनि छर्लङ्ग हुँदैगएको छ । मानिससँगै  जोडिएर आउने बौद्धिकता र सीप अब यन्त्रको पहिचान बनेको छ । एकाईसौं शताब्दीमा वैज्ञानिक विकास, खोज र अनुसन्धान निकै अगाडि बढिसकेको छ । 

सन् २०२४  सँगै उदाउँदा प्रमुख १० प्रविधि

एआई : एआई अर्थात् 'आर्टिफिसियल ईन्टेलिजेन्स' (कृत्रिम बौद्धिकता) कम्प्युटर विज्ञानको विकासले ल्याएको उपहार हो । यसबाट मानिसले असीमित सेवा लिन सक्छन् । अहिलेसम्म यस प्रविधिबाट च्याट जीपीटी, मेटा एआईजस्ता सेवा प्रयोगमा छन्  । साथै विभिन्न क्षेत्रमा एआईको प्रयोग कसरी गर्न सकिन्छ भन्नेबारे अध्ययन, खोज र आविष्कार भइरहेको छ ।

उन्नत रोबोट : रोबोट अर्थात स्वचालित यन्त्र जसले सामान्य र जटिल काम गर्न सक्छ । 
विगत केही दशकदेखि मात्रै रोबोट प्रविधिको अध्ययन र विकास हुँदैआएको हो । सामान्य रोबोट निर्माण भइरहे पनि अब भने उन्नत रोबोटको विकास हुनेबेला भएको छ । उन्नत रोबोटले मानवीय क्षमताभन्दा अधिक र जटिल काम गर्न सक्छ । उत्पादन उद्योग र स्वास्थ्य क्षेत्रमा उन्नत रोबोटको उपयोगिता बढ्दै गइरहेको छ । शल्यक्रियामा समेत प्रयोगमा आइसकेको उन्नत रोबोटले मानवीय जीवनयापनमा पनि निकै प्रभाव पार्नेछ । 

हरित ऊर्जा प्रविधि : पर्यावरणको संरक्षण गर्दै नवीकरणीय ऊर्जा जस्तै सौर्य, वायु, जलविद्युत आदि ऊर्जाको अधिकतम प्रयोग गर्दै यसको प्रभावकारिता र आर्थिक लगानी घटाउने प्रविधि हरित ऊर्जा प्रविधि हो । जैविक ऊर्जाको प्रयोग यसका उदाहरण हुन् । कार्बनको मात्रा घटाउनुका साथै दिगो विकासका लक्ष्य हासिल गर्न यस प्रविधिको प्रयोग महत्त्वपूर्ण हुन्छ ।  

फाइभजी (5G) नेटवर्क विस्तार : दूरसञ्चारको पाचौं संस्करणका रूपमा रहेको फाइभजी (5G) नेटवर्कको प्रयोगले इन्टरनेट प्रणालीलाई अझ द्रूत बनाइरहेको छ । यस सञ्जालको विस्तार हुने क्रम जारी छ । पूर्णतया प्रयोगमा आइसकेपछि यसमा आधारित अन्य परिवर्तनमूलक प्रविधिजस्तै आईओटी, डिजिटल प्रणालीमा पनि विकास हुन्छ । नेपालमा पनि फाइभजी (5G) नेटवर्कको  विस्तार नेपाल टेलिकम र एनसेल कम्पनीले गरिरहेका छन् । 

आईओटी (IOT) प्रविधि : इन्टरनेटको प्रयोग गर्दै विभिन्न ईलेक्ट्रोनिक्स संरचना जस्तै सेन्सर, डिभाइस आदिलाई एकीकृत प्रणालीमा ल्याउने प्रविधि नै आईओटि हो । स्मार्ट सहरीकरणको आधारभूत पूर्वाधारको रूपमा यो प्रविधि स्थापित हुन थालेको छ । ट्राफिक व्यवस्थापन, सार्वजनिक यातायात व्यवस्थापन, समाजमा शान्तिसुरक्षा कायम राख्न  र विपत व्यवस्थापनमा यसको प्रयोग बढ्न थालेको छ । 

ब्लकचेन प्रविधि :  सूचनाको सूरक्षित वितरण र विकेन्द्रीकरण विधिमा आधारित ब्लकचेन प्रणालीको विकास हुँदैआइरहेको छ । डिजिटल मुद्रा प्रयोगमा आएका केही देशमा कारोबारका लागि यही प्रणाली अँगालिएको छ । ब्लकचेनको उपयोगिता विभिन्न क्षेत्रजस्तै सप्लाई चेन र डेटा मार्केटमा अधिक देखिन्छ । 

क्वान्टम कम्प्युटिङ : क्वान्टम कम्प्युटिङको खोजअनुसन्धान विज्ञान र बुद्धिमत्ता मिलनविन्दुको रूपमा स्थापित हुनथालेको छ । अणुभित्रको कण र तरङ्गको प्रयोग कम्प्युटिङ तहसम्म पुग्नु क्वान्टम विज्ञानको ठूलो उपलब्धि हो । क्युबिटमा आधारित क्वान्टम क्म्प्युटिङले जटिल कम्प्युटिङ समस्या समाधान गर्नुका साथै अकल्पनीय वैज्ञानिक खोज गर्नेछ । हाल क्वान्टम कम्प्युटरको निर्माणका लागि कार्य भइरहेका छन् । 

स्वचालित यातायात : स्वचालित प्रविधिको प्रयोगबाट यातायातको सञ्चालन गरेर मानवीय निर्भर हटाउनु वा घटाउनु न‌ै यस प्रणालीको लक्ष्य हो । विकसित र प्रविधिमैत्री सहरहरूमा यसको प्रयोग हुँदै आएहेको छ। बढ्दो जनसंख्या र सहरीकरणले यसको आवश्यकता बढाएको छ । 

कृषि क्षेत्रमा बायोटेक्नोलोजी :  कृषिमा बायोटेक्नोलोजीको प्रयोगले उन्नत जातका बालीको विकासबाट बालीमा रोगविरुद्धको क्षमतामा वृद्धि हुनु, उब्जनीमा वृद्धि हुनु ठूलो उपलब्धि हो । कृस्पर (CRISPR gene editing) आनुवंशिक सम्पादनको प्रयोग गरी नयाँ विकसित बाली बनाइन्छ जसले समग्र कृषि क्षेत्र र उत्पादन वृद्धि र लाभ गर्दै जानेछ । 

अन्तरिक्ष पर्यटन : पृथ्वीभन्दा बाहिर अन्तरिक्षको यात्रा गर्नु मानव सभ्यताको लागि ठूलो चासोको विषय रहिआएको छ। हाल आएर अन्तरिक्ष यात्रा व्यावसायिक हुने तरखरमा छ । व्यावसायिक अन्तरिक्ष यात्राका लागि स्पेस एक्स र ब्लु ओरिजिन नामक कम्पनीहरूले काम गर्दैआएका छन। अन्तरिक्ष विमानहरूको उन्नत विकास र अन्तरिक्षको बृहत् अनुसन्धानले अन्तरिक्ष पर्यटनको विकास गर्ने देखिएको छ ।