काठमाडौं । पछिल्लो समय देशका विभिन्न स्थानमा आगलागी र डढेलोका घटना दिनहुँ सार्वजनिक भइरहेको छ । त्यस्ता घटनामा जनधनको ठूलो क्षति हुने गरेको छ ।

आगलागी र डढेलोमा परी हरेक वर्ष नेपालमा सरदर ८० जनाको मृत्यु हुने गरेको राष्ट्रिय विपद् जोखिम न्यूनीकरण तथा व्यवस्थापन प्राधिकरणले जनाएको छ ।

प्राधिकरणका अनुसार, नेपालमा बर्सेनि सरदर दुई हजार ५०० भन्दा बढी डढेलोका घटना हुन्छन् । त्यसबाट झन्डै दुई लाख हेक्टर वनक्षेत्रमा हानि हुन्छ । डढेलोले वन्यजन्तु र पर्यावरणमा पनि क्षति पुर्‍याउँछ ।

सावधानी अपनाए आगलागी/डढेलोबाट हुने जनधनको क्षति कम गर्न सकिन्छ । आगलागी हुनै नदिन विभिन्न उपाय अपनाउन सकिन्छ ।

आगलागीको मुख्य कारण आगोको प्रयोगमा सावधानी नअपनाउनु हो । खाना पकाउँदा, फोहोर जलाउँदा सावधानी नअपनाउँदा र काम सकिइसकेपछि पूर्ण रूपमा आगो ननिभाउँदा आगलागी हुनसक्छ ।

यस्तै, कमजोर विद्युतीय संरचना तथा सामग्री (विद्युतीय तार, प्लग, वायरिङ)को प्रयोग गर्नाले आगलागी हुनसक्छ ।

ग्यास, मट्टीतेल, पेट्रोल, डिजेलजस्ता अति प्रज्वलनशील पदार्थको सावधानीपूर्वक प्रयोग र सुरक्षित भन्डारण गर्नुपर्ने प्राधिकरणले जनाएको छ ।

चुरोटको ठुटो ननिभाई फाल्दा पनि आगलागी हुनसक्छ ।

पूर्वतयारीका उपाय
प्राधिकरणका अनुसार, आगलागी हुन नदिन पूर्वतयारीका विभिन्न उपाय अपनाउन सकिन्छ । सलाई, लाइटर, मट्टीतेल, पेट्रोलजस्ता अति प्रज्वलनशील वस्तुको प्रयोगमा सावधानी अपनाउनुपर्छ । त्यस्ता वस्तु बालबालिकाले भेट्ने ठाउँमा राख्न हुँदैन ।

यस्तै, विद्युतीय सामग्रीमा बढी ‘लोड’ दिन हुँदैन । खाना पकाउने ग्यासको पनि सुरक्षित प्रयोग गर्नुपर्छ ।

आगो ताप्न प्रयोग गरिने हिटर, मकल वा अरू वस्तुले कोठा तताउँदा कम्तीमा हावा खेल्ने गरी एउटा झ्याल खोल्नुपर्छ । हिटर रातभर बालेर छोड्न हुँदैन । बाथरुममा पानी तताउँदा ग्यास हिटरको प्रयोग गर्दा पनि हावा खेल्ने गरी कम्तीमा एउटा झ्याल खोल्नुपर्छ ।

आगलागीको समयमा अपनाउनुपर्ने सतर्कता
आगलागीको सुरुआती चरणमा सम्भव भएसम्म सुरक्षित रहेर आगो निभाउने प्रयास गर्नुपर्छ । सम्भव नभए जमिनमा घोप्टो परेर सुरक्षित ठाउँबाट बाहिर निस्किनुपर्छ ।

आगलागीमा परेकालाई अवस्थाअनुसार दौडेर, पल्टँदै वा अरू सुरक्षित तरिकाबाट बाहिर निस्कन लगाउने तथा सहयोग गर्नुपर्छ । दमकल र प्रहरीलाई खबर गर्नुपर्छ ।

प्राधिकरणका अनुसार, शरीरमा आगो लागेमा उक्त व्यक्तिलाई दौडन दिन हुँदैन । भुईंमा सुताएर टाउकोदेखि पैतालासम्म कम्बल वा बोराले ढाकिदिनुपर्छ । त्यसपछि तुरुन्तै नजिकको स्वास्थ्य संस्थामा लैजानुपर्छ । उक्त व्यक्तिलाई प्रशस्त झोल खानेकुरा दिनुपर्छ ।

आगलागी भएको ठाउँमा भित्र जानुपरेमा तालिमप्राप्त व्यक्ति मात्र जानुपर्छ । त्यसरी भित्र जाँदा भिजेको कपडा, बोरा, कम्बल आदि ओढेर कम्मरमा डोरी बाँधी निहुरिएर मात्र जान प्राधिकरणको सुझाव छ ।

आगलागीको समयमा सिटी फुकेर वा साइरन बजाएर मानिसको सहभागिता जुटाउनुपर्छ । अग्निनियन्त्रक यन्त्रको प्रयोग वा उपलब्ध जनशक्तिलाई लाइनबद्ध गरी पानी, हरियो स्याउला, बालुवा, माटोजस्ता वस्तुको प्रयोग गरी आगो निभाउनुपर्ने प्राधिकरणले जनाएको छ ।

आगलागीपछिको सतर्कता
आगलागी प्रभावितको अवस्था हेरी सुरक्षित आश्रयस्थलमा राख्नुपर्छ । स्वास्थ्य सेवा, राहतसँगै खानेपानी, सरसफाइको व्यवस्था मिलाउनुपर्छ । यस्ता काममा महिला, गर्भवती, बालबालिका, ज्येष्ठ नागरिक, अशक्त र अपांगता भएका व्यक्तिका विशेष आवश्यकता र सबै व्यक्तिका तत्कालीन आवश्कतालाई ध्यान दिनुपर्छ ।

यस्तै, क्षतिको विवरण संकलन, मूल्यांकन र पुनःस्थापनाको काम गर्नुपर्छ । यसो गर्दा गर्भवती, बालबालिका, ज्येष्ठ नागरिक, महिला, अशक्त, अपांगता भएका व्यक्तिलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ ।

प्रभावित परिवार र समुदायमा फेरि यस्ता घटनाले असर नपरोस् भनी जनचेतना फैलाउनुपर्छ । जीविकोपार्जनका कार्यक्रम सञ्चालन गरी समुदायको उत्थानशीलता बढाउनुपर्ने प्राधिकरणले जनाएको छ ।