काठमाडौं । को बन्लान् त राष्ट्रियसभा अध्यक्ष ? माओवादीले राष्ट्रियसभा अध्यक्षकै निम्ति गठबन्धन तोडेको हुँदा यो पद अहिले चर्चामा छ । नयाँ गठबन्धन बन्दा माओवादीले राष्ट्रियसभाको अध्यक्ष पाउने भएसँगै नेताहरूको दौडधुप बढेको छ । नेताहरूका अनुसार राष्ट्रियसभाका अध्यक्ष बन्न तीन नेता आकांक्षी देखिएका छन् । 

राष्ट्रियसभा उपाध्यक्ष उर्मिला अर्याल, राष्ट्रियसभामा मनोनीत नारायण दाहाल र हालै मात्र राष्ट्रियसभा प्रवेश गरेका झक्कु सुवेदी ‘लबिङ’मा छन् ।

संवैधानिक परिषद्मा एक महत्वपूर्ण सदस्य हुने हुँदा माओवादी राष्ट्रियसभा अध्यक्षकै निम्ति गठबन्धन तोड्न उद्यत भएको हो । किनभने संवैधानिक अंग दलीय ‘भागबण्डा’ हुने संवैधानिक परिषदमा ‘आफ्ना मानिस’ नहुँदा समस्या ठानेको हो । 

पछिल्लो कालखण्डमा संवैधानिक अंगमा योग्य–इमान्दार होइन दलीय बफादार पात्र खोज्ने क्रमसँगै माओवादीले त्यो प्राप्तिको रणनीति बनाएको हो । पार्टीका स्थायी कमिटी सदस्यद्वय दाहाल र अर्याल मुख्य प्रतिस्पर्धी रहेको एक पदाधिकारी बताउँछन् । उनका अनुसार ६ वर्षे कार्यकाल भएकालाई बनाउने निर्णय भएमात्रै सुवेदीको पनि सम्भावना रहन्छ ।

‘‘उपाध्यक्ष भइरहेको हिसाबले उर्मिला अर्यालको सम्भावना छ । तर, सिनियर नेताका हिसाबले हेर्ने हो भने राष्ट्रियसभामा भएकामध्ये वरिष्ठ उपाध्यक्ष नारायणकाजी श्रेष्ठपछि नारायण दाहाल हुन्,” ती पदाधिकारी भन्छन् ।

उनको भनाइ छ, “पुराना नेता पनि हुनुभयो । त्यसपछि स्थायी कमिटी सदस्य उर्मिलाजी हो । ६ वर्षे कार्यकाल भएकालाई बनाउने हो भने केन्द्रीय सदस्यको हिसाबले पनि झक्कुजीको सम्भावना रहन्छ । कार्यकाल मात्रै हेर्ने कुरा हुँदैन सक्षम व्यक्ति पठाउनुपर्छ । अहिलेसम्म निर्णय भइसकेको छैन ।”

प्रधानमन्त्री पुष्कमल दाहाल ‘प्रचण्ड’को भाइ पर्ने व्यक्ति समेत रहेका दाहाल ०७८ फागुन २५ गते राष्ट्रियसभामा मनोनीत भएका थिए । उनको कार्यकाल अब चार वर्ष बाँकी छ । अर्याल ०७८ माघमा राष्ट्रियसभामा निर्वाचित भएकी थिइन् । उनी ०७९ माघ २३ गते राष्ट्रियसभा उपाध्यक्षमा निर्विरोध चयन भएकी थिइन् । एमालेले उपाध्यक्ष पाउने सहमति भएपछि उनले उपाध्यक्ष पद गुमाउने निश्चित छ ।

उपाध्यक्ष पद पनि गुमाउने र मन्त्री बनाउने ठाउँ पनि बाँकी नरहेकाले उनी अध्यक्ष बन्ने सम्भावना रहेको अर्का नेता बताउँछन् । सरकारमा माओवादीले पाउने मन्त्रीले शपथ लिइसकेका छन् ।  

“एमालेले उपाध्यक्ष पद पाउने भएपछि उहाँलाई राष्ट्रियसभाको सदस्य मात्रै बनाउने कुरा नहोला,” ती नेता भन्छन्, “मन्त्री बनाउन ठाउँ पनि बाँकी देखिँदैन । उहाँ नै अध्यक्ष बन्ने सम्भावना प्रबल छ ।”

चुनाव फागुन २९ मा
राष्ट्रियसभाको रिक्त अध्यक्ष पदको निर्वाचन यही फागुन २९ गते गर्ने तयारी भएको छ ।  फागुन २७ गते बस्ने राष्ट्रियसभा बैठकबाट मिति घोषणा हुने संघीय संसद्का सहायक प्रवक्ता दशरथ धमलाले जानकारी दिए ।

राष्ट्रियसभाको बैठक आइतबार दिउँसो १ बजेका लागि बोलाइएको छ । आइतबारको बैठकबाट २९ गतेका लागि चुनावको मिति घोषणा गरिने र २८ गते मनोनय दर्ताको कार्यक्रम तोक्ने निर्णय बिहीबारको कार्यव्यवस्था तथा परामर्श समितिले गरेको हो ।

संसद् सचिवालयको क्यालेन्डरमा पनि २९ गते राष्टियसभाको अध्यक्ष चुन्ने उल्लेख छ । “२७ गतेको बैठकबाट निर्वाचनको मिति र कार्यक्रम तोकिनेछ । २९ गते राष्ट्रियसभाको निर्वाचन हुनेछ,” राष्ट्रियसभा एमाले प्रमुख सचेतक भगवती न्यौपानेले भनिन् । 

६ वर्षे कार्यकाल पूरा गरेर फागुन २० गतेबाट राष्ट्रियसभा अध्यक्ष गणेशप्रसाद तिमिल्सिना बिदाइ भएपछि रिक्त पदमा चुनाव हुन लागेको हो । माघ ११ गते राष्ट्रियसभाको निर्वाचन हुँदा कायम नेपाली कांग्रेसहितको गठबन्धन राष्ट्रियसभा निर्वाचन अघि नै टुटिसको छ ।
 
नयाँ सत्ता समीकरण बनेपछि फागुन २१ गते नेकपा (एमाले), नेकपा (माओवादी केन्द्र), राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी रास्वपा) र जनता समाजवादी पार्टी (जसपा) बीच भएको समझदारी ८ बुँदे अनुसार राष्ट्रियसभाको अध्यक्ष माओवादीले पाउनेछ । उपाध्यक्ष एमालेको भागमा परेको छ । 

तर, माओवादीभित्र औपचारिक रूपमा छलफल भने भइसकेको छैन । पार्टीका कोषाध्यक्ष एवं कार्यालय सचिव श्रीराम ढकाल कुनै निष्कर्षमा पुगिनसकेको बताउँछन् । “हामी छलफलमा नै छौँ । कुनै निष्कर्षमा पुगिसकेको छैन । राष्ट्रियसभाको अध्यक्षको उमेदवार पार्टीले टुंगो लगाउँछ,” उनले बाह्रखरीसँग भने । 

राष्ट्रियसभाका उमेदवारका आकांक्षी पनि पार्टीले निर्णय गरिनसकेको बताउँछन् । राष्ट्रियसभाका अध्यक्ष आकांक्षी सुवेदीले पार्टीमा छलफल नै नभएको बताए । 

“पार्टीमा छलफल भइसकेको छैन । पार्टीले निर्णय गर्छ,” उनी भन्छन् । 

गठबन्धनसँग सहजै बहुमत 
राष्ट्रियसभामा सत्ता गठबन्धनको सहज बहुमत छ । ५९ सदस्यीय राष्ट्रियसभामा एकजना मनोनीत गर्न बाँकी छ । जुन सरकारको सिफारिसमा राष्ट्रपतिले गर्नेछन् । 

राष्ट्रियसभामा पहिलो दल माओवादीसँग एकजना मनोनीत र राष्ट्रियसभा उपाध्यक्षसहित १८ सदस्य छन् । एमालेका १० सांसद छन् ।

एकीकृत समाजवादीसँग ८, जसपाका ३ सांसद छन् । सत्ता समीकरण अनुसार अहिलेको सत्ता साझेदार तेस्रो रास्वपाको राष्ट्रियसभामा उपस्थिति छैन । यसरी हेर्दा राष्ट्रियसभाका उपाध्यक्षसहित ३९ सांसद सत्तारुढसँग छ ।

राष्ट्रियसभामा प्रमुख प्रतिपक्षी कांग्रेसका १६ सांसद छन् । लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टी (लोसपा)का  एक, राष्ट्रिय जनमोर्चा एक सदस्य छन् । 

त्यस्तै, राष्ट्रपतिबाट मनोनीत वामदेव गौतम छन् । विपक्षीसँग अंकगणित नभएकाले उमेदवार उठाउने या नउठाउने कुनै निर्णय भइनसकेको नेताहरू बताउँछन् ।