काठमाडौं । प्रमुख प्रतिपक्ष नेकपा (एमाले)को केन्द्रीय कमिटी बैठक दुई दिनदेखि काठमाडौंमा जारी छ । विगतका भन्दा यसपल्टको बैठकको रौनक एमालेमा फरक देखिएको छ । एमालेमा ‘शुद्धीकरण’को एजेन्डाले प्रवेश पाएको छ ।

प्रचलित कानुन प्रतिकूल नेताहरूका क्रियाकलाप, अनुचित र अपारदर्शी आर्थिक क्रियाकलाप, यौन आचरणमा कानुनी र नैतिक बन्धन तोड्न खोज्ने विकृति पार्टीमा हुर्किंदै गएको पाइएपछि एमालेले यो विषयलाई छलफलकै एजेन्डा बनाएको छ ।

त्यस विषयले एमालेमा चर्काचर्की बहस जारी छ । मंगलबारबाट जारी बैठकमा आगामी वर्ष ०८१ लाई पार्टी शुद्धीकरण र सुदृढीकरणको वर्ष बनाइने शीर्ष नेताहरूको प्रस्तावमा उल्लेख गरिएको छ ।

पार्टी उपाध्यक्ष विष्णु पौडेलले राखेको प्रस्तावमा आर्थिक र यौन आचरणमा कानुनी र नैतिक बन्धन तोड्न खोज्ने प्रवृत्तिले जनताबाट अलग गर्ने खतरा पैदा भएकाले उल्लेख छ ।

“प्रचलित कानुन प्रतिकूल, नैतिक दृष्टिले अनुचित र अपारदर्शी आर्थिक क्रियाकलाप देखा पर्न थालेका छन् । आर्थिक आचरण र यौन आचरणमा कानुनी र नैतिक बन्धन तोड्न खोज्ने विकृति हुर्किंदै छन् । यस्तो प्रवृत्तिले नेता, कार्यकर्ता र समग्र पार्टीलाई जनताबाट अलग गर्ने खतरा पैदा भएको,” दस्तावेजमा भनिएको छ ।

आर्थिक र यौनसम्बन्धीका अडियोसमेत सामाजिक सञ्जालमा छरपस्ट हुन थालेपछि एमालेमा त्यो बहसको विषय बनेको हो । केही दिनअघिको केन्द्रीय सचिवालय बैठकले केन्द्रीय कमिटीबाट सदस्यहरू ऐन महर र सिराज अहमद फारुकीलाई कारबाही गरेको थियो । त्यहीबाट शुद्धीकरण सुरु भएको नेताहरू बताउँछन् । 

“सचिवालयको बैठकले उनीहरूलाई कारबाही गरेपछि नै शुद्धीकरण सुरु भइसकेको छ,” एक सचिवालय सदस्य भन्छन् ।

समूहगत छलफलमा कतिपय नेताहरूमाथि पूर्वाग्रही ढंगले आरोप लाग्ने गरेको भन्दै सत्यतथ्य छानबिन गर्नुपर्ने विषय उठेको छ ।

“चारित्रिक हिसाबले कुरा उठेका छन् । माथिदेखि तलसम्म नै यस्ता समस्या छन् । त्यस्ता प्रवृत्ति सच्याउने, कारबाही गर्नुपर्छ । कुनै पूर्वाग्रह हिसाबले उठिरहेका छन् । त्यसबारे सत्यतथ्य हेरर कारबाहीको दायरमा ल्याउनुपर्छ भन्ने विषय उठेको छ,” कोसी प्रदेशको समूहगत छलफलमा उठेको विषयबारे एक नेताले जानकारी दिए ।

त्यस्तै, वाग्मती प्रदेशको समूहमा पनि आर्थिक अपचलन र यौनका विषयबाट पार्टीलाई मुक्त राख्नुपर्ने विषय उठेको एक नेताले जानकारी दिए ।

“व्यक्तिहरूका बारेमा कुरा उठ्ने गरेको छ । यो कम्युनिस्ट आचरण होइन । आर्थिक सवाल र यौनलगायतका विकृतिबाट पार्टी र नेतालाई अलग गर्नुपर्छ । कारबाही गरिनुपर्छ भन्ने कुरा उठेको छ,” उनले भने ।

अन्य प्रदेशका छलफलमा पनि सोही कुरा उठेका छन् । यसपटक एमालेको केन्द्रीय कमिटी बैठकमा पहिलेको तुलनामा गम्भीर विषयले प्रवेश पाएको छ । अहिले आफ्ना कुराहरू स्पष्टरूपमा राख्न सकिएको नेताहरू बताउँछन् ।

एमालेले केन्द्रीय सदस्यहरूलाई ९ समूहमा विभाजन गरी छलफल गरेको हो । पार्टीको आन्तरिक जीवनमा प्रभाव पार्ने गहन विषयमा बहस भइरहेको नेताहरू बताउँछन् । 

“जीवन्त छलफल भएको छ । ९ वटा समूहमा विभाजन गरेर छलफल गर्नु भनेको एकैठाउँमा राखेर ९ दिन नै छलफल गरेको जस्तो हो नि !,” महासचिव शंकर पोखरले भन्छन् ।

समूगत छलफलको निष्कर्ष भोलि प्रस्तुत हुने छ । एमालेले पार्टी सुदृढीकरणका लागि पार्टी कमिटीको आकार घटाउनुपर्ने, कार्यशैली, विचार, दृष्टिकोणलगायतका विषयमा समस्या पत्ता लगाएर निराकरण खोज्ने गरी अभियान सञ्चालन तयारी गरेको छ । 

पार्टीलाई पार्टीजस्तो बनाउनुपर्ने, काम गर्नेको मूल्यांकन हुनुपर्नेलगायतका सुझाव समूहगत छलफलमा उठेका छन् । 

एमालेमा अनुशासन उल्लघंनका मौखिकरूपमा भन्ने र लिखित उजुरी नआउने गरेको पाइएको छ । उजुरी धेरै परेकाले शुद्धीकरण अभियान चलाउन लागेको हो भन्ने प्रश्नमा अनुशासन आयोगका अध्यक्ष केशव बडालले लिखित उजुरी नै नआएको बताए ।

“विधानअनुसार आयोगमा लिखित उजुरी आएपछि प्रक्रिया चाल्ने हो । सबै प्रदेशबाट मौखिक गुनासो आउँछ, लिखित आउँदैन । लिखित नआउनु नै समस्या हो,” उनले बाह्रखरीसँग भने ।

पार्टीको विधानअनुसार सम्बन्धित कमिटीलाई यस्तो उजुरी आएपछि हल गर्नका लागि पठाउने, चित्त नबुझे अनुशासन आयोगमा पुनरावेदन आउने भन्ने व्यवस्था छ ।

“समस्याको मुखले कुरा गर्ने । लिखित नआउने भएर समस्या भएको छ । मौखिकरूपमा हामीले प्रक्रिया चलाउन मिल्दैन,” उनी भन्छन्, “ कुनै पनि मानिसले पार्टी सदस्यता प्राप्त गरेपछि पार्टीको अनुशासन र राष्ट्रको संविधानविपरीत जान पाइँदैन । विपरीत कोही गएको छ भने दण्डनीय हुन्छ । कसैलाई छुट हुँदैन ।” 

गल्ती गर्ने सजाय भोग्न तयार हुनुपर्ने उनी बताउँछन् । “कसैले गल्ती बेहोरेको छ भने ऊ दण्ड भोग्न तयार हुनुपर्छ । अनुशासनभित्र रहन चाहन्छ भने गल्ती गरेँ भनेर आफैँ सरेन्डर गर्नुपर्छ । निदोर्ष हो भने सफाइ दिन आउनुपर्छ,” उनी भन्छन्, “आरोप गर्नेले तथ्यसहित गर्नुपर्छ । आफ्नो नाम र हस्ताक्षर लेखेर गर्नुपर्छ । मुखले भन्ने लेखेर नदिने अवस्था छ,” उनी भन्छन् । 

पीडितले उजुरी नै गर्दैन भने अनुशासनको कारबाही गर्न नसकिने उनी बताउँछन् । एमालेले ०५१ मा पार्टी शुद्धीकरण र सुदृढीकरण अभियान चलाएको थियो । अहिले त्यो भन्दा अवस्था फरक रहेको बताउँछन्, स्थायी कमिटी सदस्य भीम आचार्य । 

“त्यतिबेला र अहिलेको अवस्था फरक छ । अहिले यस्तो प्रवृत्ति थिएन । व्यक्ति आचरणमा थिए । चारित्रिक समस्या त्यस्तो धेरै थिएन,” उनी भन्छन् ।

समूहगत छलफलमा व्यक्तिको नामले भने प्रवेश पाएको छैन ।

यस्ता छन् अरू सुझाव

केन्द्रीय कमिटी बैठकमा संसद्‌मा प्रभावकारी भूमिका निर्वाह हुन नसकेको भन्दै आलोचना पनि भएको छ । केन्द्र र प्रदेशमा संसदीय भूमिका प्रभावकारी बनाउनुपर्ने सुझाव आएको छ ।

नेताहरूका अनुसार कम्युनिस्ट एकता, पार्टी र सरकारबीचको सम्बन्ध सुदृढ गर्नुपर्ने, वाम मोर्चा बनाउनुपर्नेलगायतका सुझाव समूगत छलफलमा उठेका छन् ।