काठमाडौं । प्रमुख विपक्षी नेकपा (एमाले) राष्ट्रियसभा अध्यक्षका विषयमा ‘पर्ख र हेर’ को नीतिमा देखिएको छ । 

सत्ता गठबन्धनका दलबाट उमेदवार प्रस्तुत भएपछि मात्रै निर्णय गर्ने पक्षमा एमाले छ ।  राष्ट्रियसभाका वर्तमान अध्यक्ष गणेशप्रसाद तिमिल्सिनासहित २० सांसद फागुन २० गतेबाट बिदाइ हुँदैछन् । 

उनीहरुको रिक्त हुने स्थानमा माघ ११ गते निर्वाचन भइसकेको छ ।  निर्वाचित सांसदहरूको सपथ फागुन २१ गते हुने संसद् सचिवालयले जनाएको छ ।  एमालेबाट निर्वाचित राष्ट्रियसभा अध्यक्ष तिमिल्सिना ६ वर्षे कार्यकाल पूरा गरी बिदा हुन लागेका हुन् । 

उनीपछिको राष्ट्रियसभाका अध्यक्षका विषयमा दलहरू आन्तरिक छलफलमा छन् ।  राष्ट्रियसभाको सम्भावित कार्यतालिकाअनुसार फागुन २७ गते राष्ट्रियसभाको निर्वाचनको मिति र समय निर्धारण हुनेछ । 

फागुन २९ गते निर्वाचन गर्ने सम्भावित कार्यतालिका छ ।  राष्ट्रियसभाको पहिलो निर्वाचनपछि लगातार ठूलो दल रहेकोे एमालेको हैसियत अहिले फेरिएको छ ।  फागुन २१ गतेबाट ५९ सदीयस्यीय राष्ट्रियसभामा एमाले १० सिटमा सीमित रहनेछ । 

अंकगणितका हिसाबले राष्ट्रियसभामा इतिहासकै कमजोर बनेको दल एमालेले यहि स्थितिमा अध्यक्ष पद फेरि पाउने सम्भावना कमजोर देखिन्छ ।  त्यसैले पनि सत्तारुढ गठबन्धनलाई भत्काउने पक्षमा रहेको एमालेले राष्ट्रियसभा चुनावमा पनि रणनीति बनाउन सक्ने आशंका राजनीतिक वृत्तमा छ । 

तर, एमालेका स्थायी कमिटी सदस्यसमेत रहेका प्रचार विभाग प्रमुख राजेन्द्र गौतम अहिले कुनै पहल नभएको दाबी गर्छन् ।  “राष्ट्रियसभाका अध्यक्षका सन्दर्भमा हामीले अहिले कुनै पहल, प्रयास गरेका छैनौं ,” उनले बाह्रखरीसँग भने । 

राष्ट्रियसभाका अध्यक्षका उमेदवारबारे गठबन्धनका दलबाट निर्क्योल गरेपछि मात्रै पार्टीले निर्णय लिने उनले बताए । गठबन्धनबाट साझा उमेदवार बने आफूहरूको मतले परिस्थिति फरक बन्न नसक्ने स्वीकार गरे ।

“राष्ट्रियसभामा अध्यक्षको उमेदवार को हो भन्ने कुरामा पहिले सत्ता गठबन्धनबाट एउटा दृष्टिकोण आउनुपर्यो । उहाँहरु एक भएर आए एमालेको मतले फरक पार्ने परिस्थिति छैन,” उनले भने, “पहिले गठबन्धनले आफ्नो उमेदवार निश्चित गरेपछि मात्रै हामी के गर्ने भन्ने हो । राष्ट्रियसभाको अध्यक्ष जो हुने हो, उहाँको पहल के रहन्छ भन्ने कुरा हेर्नुपर्ने हुन्छ ।” 

त्यस्तै एमाले राष्ट्रियसभाका संसदीय दलका नेता देवेन्द्र दाहालले पनि गठबन्धनको निर्णय हेरेरै अघि बढिने बताए । राष्ट्रियसभा अध्यक्षमा पार्टी दाबी रहने उनको भनाइ छ । 

“गणितीय रुपमा हामी त १० सिट मात्रै हौं । हेरौं गठबन्धनले के गर्छ,” उनले भने, “हाम्रो पार्टीको फरक उमेदवार रहन पनि सक्छ ।” 

दाहालले भने अहिलेको सत्ता गठबन्धन नफेरे मुलुक नै अघि बढ्न नसक्ने जिकिर गरे ।  “गठबन्धन त नफेरी भएकै छैन । गठबन्धन नफेर्दा यो मुलुक अघि बढ्नै सक्दैन । यसका लागि पहल त रहन्छ नै,” उनले भने । 

एमाले नेताहरु सत्तारुढ गठबन्धनमा नै एकमत नरहेकाले पनि अहिले धारणा बनाउने पक्षमा नरहेको बताउँछन् ।  गठबन्धनका दलहरूको रणनीति हेरेर अघि बढ्ने उनीहरूको भनाइ छ ।   राष्ट्रियसभा अध्यक्ष संवैधानिक परिषद्को सदस्य रहने भएकाले गठबन्धनका दलहरूले आफूले पाउनुपर्ने दाबी गरिरहेका छन् । 

गठबन्धनले औपचारिक रुपमा यसबारे छलफल गरिसकेको छैन ।  माघ ११ गतेको निर्वाचनको परिणामअनुसार राष्ट्रियसभाको पहिलो दल माओवादीले अध्यक्ष पार्टीले पाउनुपर्ने दाबी गरेको छ । 

माघ २३ गते बसेको पार्टीको संसदीय दलको बैठकमा प्रधानमन्त्री तथा माओवादीका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले अध्यक्षमा दाबी रहने बताएका थिए ।  त्यस्तै राष्ट्रियसभाको दोस्रो दल नेपाली कांग्रेसका नेताहरू पार्टीले अध्यक्ष पाउने बताउँदै आएका छन् । 

गठबन्धनमा एकखालको सहमति भएर नै नेता कृष्णप्रसाद सिटौलालाई राष्ट्रियसभामा ल्याइएको अभिव्यक्ति शीर्ष नेताहरुले दिँदै आएका छन् ।  त्यस्तै, राष्ट्रियसभाको चौथो दल एकीकृत समाजवादीले पनि अध्यक्षमा दाबी गर्दै आएको छ । माघ ११ गतेको निर्वाचनमा मागिएको जति सिट नछुट्याइएको भन्दै अध्यक्ष पाउनुपर्ने उसको दाबी छ । 

कुन दलसँग कति मत छ ? 

राष्ट्रियसभामा फागुन २१ गतेबाट कायम गणितीय हिसाब फेरिने छ ।  जसअनुसार माओवादी मनोनीत र राष्ट्रियसभा उपाध्यक्षसहित १८ सदस्यीय हुनेछ ।  कांग्रेससँग १६ मतदाता हुनेछन् । प्रतिपक्षी एमालेसँग १० मत हुनेछ ।  

सत्ता साझेदार एकीकृत समाजवादीसँग ८,जसपा ३, लोसपा १, राष्ट्रिय जनमोर्चा १ सदस्य रहनेछन् । 

राष्ट्रपतिबाट मनोनीत वामदेव गौतम रहेका छन् ।  एकजना भने सरकारको सिफारिसमा राष्ट्रपतिले मनोनयन गर्नेछन् । जुन बाँकी छ ।