हेमन्त केसी

जाजरकोट । जाजरकोटको नलगाड नगरपालिका–६, गराग्लीका शेरबहादुर रावलले शुक्रबार राति अकल्पनीय रूपमा गएको भूकम्पले परिवारका चार सदस्य अकालमा गुमाउनुपर्‍यो । आमा सितली, भाउजू कल्पना, छोरी गुन्जन र छोरा टाइजनलाई एकैपटक गुमाउनुपर्दाका पीडामा उनी छन् ।

दिनभरिको कामको थकानले सबै सुतिरहेको समयमा एक्कासि आएको भूकम्पमा उनले परिवारका अधिकांश सदस्य गुमाए । उनको सातजनाको परिवारमध्ये तीन मात्र मृत्युको मुखबाट बाँच्न सफल भए । शेरबहादुरका पिता कृतिबहादुर र छोरी स्मृति गम्भीर घाइते भएका छन् । दाजु विवश घरबाहिर भएका कारण ज्यान बचेको छ ।

शेरबहादुरले भने, “मैले अहिलेसम्म राहत पाएको छैन ।”

घर भत्किएर तहसनहस भएपछि किरियापुत्री समेत खुला आकाशमै बस्नुपरेको छ । कुनै पनि निकायबाट अहिलेसम्म पाललगायत सामग्री नपाएको उनले बताए । उनले दुखेसो पोखे, “सबै निकायलाई समस्या बताउँदा पनि कुनै पनि सहयोग पाएको छैन ।”

नलगाड नगरपालिकामा सात हजारभन्दा बढी पाल आवश्यक पर्ने भए पनि हालसम्म मुस्किलले २५० मात्र पुगेको जनाइएको छ । नगरपालिकाको योजना शाखाका प्रमुख नारायण खत्रीले पालको आवश्यकता भएको बताए ।

एकद्वार प्रणालीका नाममा सदरमुकाममा राहत सामग्री थन्क्याएर राख्ने तर पालिकासम्म नदिँदा पीडितले राहत पाउन नसकेको जनाइएको छ । नलगाड नगरप्रमुख डम्बर रावतले भने, “नगरपालिकाले सक्ने काम गरिरहेको छ, हाम्रो क्षमताभन्दा बाहिर हामी कसरी सक्छौँ ?”

नलगाड नगरपालिकाको १ देखि ७ वडासम्म भूकम्पले धेरै क्षति पुर्‍याएको छ । “तीन दिन बित्न लाग्दासम्म पीडितलाई त्रिपालसम्म पाउन सकिएको छैन,” नलगाड नगरपालिका–६ का किशोर रावलले गुनासो गरे, “मिडियामा राहत व्यापक आयो भन्ने छ, तर यहाँ केही पुगेको छैन । हामी हल्लाले बाँच्ने होइन, बरु मर्ने सम्भावना बढ्यो ।”

नलगाड नगरपालिकाको तथ्यांकानुसार ६८ घाइते भएका र ५४ जनाको मृत्यु भएको जनाइएको छ । 

भूकम्पको केन्द्रविन्दु बारेकोट गाउँपालिका–१, रामीडाँडा भए पनि नलगाड नगरपालिकामा बढी क्षति हुन पुगेको छ । भूकम्पपीडित बस्तीमा सञ्चार सेवा समेत प्रभावकारी नहुँदा काम गर्न निकै मुस्किल भएको नगरप्रमुख रावतले बताए । धेरैपटक टावर माग गरे पनि अहिलेसम्म सुनुवाइ नभएको उनको भनाइ छ ।

भूकम्पको केन्द्रविन्दु बारेकोट गाउँपालिका–१, रामीडाँडा, सिर्पाचौर बस्तीका ५१ वर्षीय दलबहादुर घर्ती शुक्रबार मध्यरातको मिठो निद्रामा थिए । त्यही राति ११ः४७ मा रामीडाँडालाई केन्द्रविन्दु बनाएर आएको ६.४ म्याग्निच्युडको भूकम्पको झट्काले दलबहादुरसँगै सिंगो बस्तीको निद्रा बिथोलियो ।

भूकम्पको कम्पन नसकिँदै ज्यान जोगाउन झ्यालबाट हामफालेर भागेको उनले सुनाए । परिवारका सबै सदस्य कताबाट बाहिरिए आफूलाई अत्तोपत्तो नभएको उनको भनाइ छ ।

वर्षौँदेखि बसिआएको पुर्खौली घर एकाएक तहसनहस भयो । भूकम्पको केन्द्रविन्दु रामीडाँडा क्षेत्रका अधिकांश बासिन्दाको अवस्था दलबहादुरको जस्तै छ । केन्द्रविन्दु भएर पनि मानवीय क्षति भएको छैन । भौतिक क्षति पनि जाजरकोटकै नलगाड र रुकुम पश्चिमको आठबिसकोटको भन्दा कम छ ।

बारेकोट गाउँपालिकाका अध्यक्ष वीरबहादुर गिरी तुलनात्मक हिसाबले अरूभन्दा केन्द्रविन्दु भनिएको ठाउँमा कम क्षति भएको बताउँछन् । “केन्द्रविन्दुनजिकैको बस्ती सिर्पाचौरमा भूकम्पबाट सातजना घाइते भएका छन् । त्यसमध्ये अवस्था गम्भीर भएका तीनजनालाई थप उपचारका लागि सुर्खेत पठाइएको छ । बाँकीको स्थानीय स्वास्थ्यचौकीमा नै उपचार भइरहेको छ,” अध्यक्ष गिरीले भने, “घर ढलेका छैनन् भनेर हेर्ने हो भने क्षति कम छ । तर, कुनै पनि घर बस्न लायक छैनन् । अहिले यहाँ करिब एक हजार घरपरिवार विस्थापित भएका छन् । उनीहरूको व्यवस्थापन मुख्य चुनौती हो ।”

उनले करिब १०० घर पूर्ण रूपमा भत्केका र ४०० भन्दा बढी चर्किएका बताए । “यसरी हेर्दा क्षतिभन्दा जोखिम धेरै छ,” उनले भने, “घर उभिएका मात्रै छन् । चर्किएका घर भत्किएका छैनन् भन्ने मात्रै हो ।”

भूकम्पले घरमा चिरा पारेपछि बारीको कान्लामा टालेको पुरानो पाल टाँगेर रात कटाइरहेको ६१ वर्षीया रामकुमार घर्तीले बताइन् ।

“हामीलाई त्रिपालको समस्या छ । गाई राति नै वनतिर धपाइदियौँ । अहिले बाख्रा कहाँ राख्ने भन्ने समस्या भएको छ,” उनले भनिन्, “आफू त पाल टाँगेर बसौँला, गाई कहाँ राख्ने, बाख्रा कहाँ राख्ने ? अब हिउँ पर्ने बेला भयो, चिसो बढेको छ । बाँच्ने कसरी, बचाउने कसरी ? चिन्ता लागेको छ ।”

उनीजस्तैजस्तै सिर्पाचौरका अधिकांश बासिन्दाले आफ्ना गाईवस्तुलाई जंगलतिर धपाएका छन् । खुला चौर र बारीको कान्लामा टाँगेको पालभित्र खाना बनाएर खान्छन् र त्यहीँभित्र निदाउँछन् ।

बारम्बारको कम्पनका कारण घरभित्र छिर्ने अवस्था छैन । उद्धारकर्मीले क्षतिको प्रारम्भिक विवरण संकलन गरिसकेका छन् । तर, जाजरकोटकै नलगाड र रुकुम पश्चिमको आठबिसकोटलगायत क्षेत्रमा क्षति धेरै भएकाले उद्धारकर्मी त्यतै केन्द्रित भएका छन् । भौतिक क्षतिपछि चिसोमा रात कटाइरहेका रामीडाँडाका प्रभावित अहिले राहत र पुनःस्थापनाको प्रतीक्षामा छन् ।

भूकम्पमा परी जाजरकोटमा १०५ जनाको मृत्यु भइसकेको छ । भौतिक संरचनाको क्षतिको विवरण यकिन भएको छैन । रासस