काठमाडौं । भौतिक पूर्वाधार तथा यातायात मन्त्रालयले लागत नबढाइ नेपालीमा इम्बोस्ड नम्बरप्लेट ल्याउने तयारी थालेको छ ।

मन्त्रालयले देवनागरी लिपिमा इम्बोस्ड नम्बरप्लेट ल्याउन नम्बरप्लेटको मोडालिटी परिवर्तन गर्ने प्रक्रिया अघि बढाएको हो । 

पुराना जडान भएका अंग्रेजी इम्बोस्ड नम्बरप्लेट र साधारण नम्बरप्लेटलाई यथावत राखेर नयाँ मोडालिटीअनुसार देवनागरी लिपिको प्रयोग गरेर नम्बरप्लेट बनाइने प्रक्रिया सुरु गरिएको यातायात मन्त्री मोहम्मद इश्तियाक राईले बताए ।

मन्त्री राईले इम्बोस्ड नम्बरप्लेटमा देवनागरी लिपि प्रयोग गर्नेबारे कानुन संसोधनको प्रक्रिया अघि बढेकोे बताए । “इम्बोस्ड नम्बरप्लेटमा नेपाली भाषा प्रयोगका लागि कानुन मन्त्रालयसँग राय लिनुपर्छ । पुनः कानुन संशोधनको फाइलमा रहेको बुँदामा टिप्पणी लेखेर पठाइएको छ । यो इम्बोस्ड नम्बरप्लेटमा देवनागरी लिपि प्रयोग गर्नेबारे टिप्पणी हो,” मन्त्री राईले भने, “हाल कानुन मन्त्रालय र ठेकेदार कम्पनीबीच राय दिने र लिने काम भइरहेको छ ।” 

गत साउन ५ गते बिहीबार इम्बोस्ड नम्बरप्लेटमा देवनागरी लिपि प्रयोग गर्नेबारे कानुन संशोधनको फाइल मन्त्रालयमा पठाएको थियो । त्यसपछि यातायात मन्त्रालयमा गत सोमबार मन्त्रीले विभागीय प्रमुखसँग छलफल गरेका थिए । 

मन्त्री राईका अनुसार सो फाइलमा कानुन मन्त्रालयले सहमति पठाएको छ । 

मन्त्रालयले आम सवारी प्रयोगकर्ताहरूलाई मध्यनजर गर्दै यसअघि जडान गरिएका अंग्रेजी इम्बोस्ड नम्बरप्लेट र साधारण नम्बरप्लेटलाई पनि यथावत राखिने बताएको छ । नयाँ पुराना गरी सबै किसिमका सवारी साधनमा नेपाली अक्षर अंकित इम्बोस्ड, अंग्रेजी इम्बोस्ड र साधारण नम्बरप्लेट गरी तीन थरीका नम्बरप्लेट रहनेछन् । 

मन्त्री राईले भने, “पहिले जडान गरिएका अंग्रेजी इम्बोस्ड र नम्बरप्लेट यथावत नै राखिनेछ । यसअघि कुन–कुन भाषा प्रयोग गरियो । कस्ता नम्बरप्लेटहरू आए । ती नम्बरप्लेटहरू सहजै हटाउन सकिँदैन । सुरुमा कानुन मन्त्रालयले कानुन संसोधन गरेर पठाउनुपर्‍याे । त्यसपछि नेपाली इम्बोस्ड नम्बरप्लेटको काम अघि बढ्छ ।”

ठेकेदार कम्पनीबीच थप लागतमा कुनै पनि सम्झौता नगरी पुरानै लागतमा इम्बोस्ड छपाइको प्रक्रिया अघि बढाइने मन्त्रालयले जनाएको छ । ठेकेदार कम्पनीसँग पहिला भएका केही सम्झौताहरू गलत रहेको र ती सुधार गरिने पनि जनाइएको छ । 

पहिले आएका मन्त्रीले फेरिएपिच्छे फरक–फरक नियम र प्रावधान ल्याएको भएपनि यसपाली त्यस्तो नहुने मन्त्रालयको दाबी छ । मन्त्रीले पदभार ग्रहण गर्दै सहसचिवको नेतृत्वमा इम्बोस्ड नम्बर प्लेटको भाषाका सम्बन्धमा अध्ययन गर्न समिति गठन गरेका थिए । 

समितिले पनि अध्ययन गरिरहेको छ । अध्ययन प्रतिवेदन बुझाउन भने केही समय लाग्ने मन्त्रालयले जनाएको छ । समितिले इम्बोस्ड नम्बरप्लेटको मूल्य हेरफेर, साइजबारे पनि अध्ययन गरिहेको मन्त्री राईले बताए । 

०७३ जेठ १९ गते बंगलादेश र अमेरिकाको डेकाटुर–टाइगर आईटी कम्पनीसँग ठेक्का सम्झौता भएको थियो । सम्झौताअनुसार ४ अर्ब ६८ करोड ५२ लाख ६२ हजार ५ सय रुपैयाँ बजेट छुट्याइएको थियो । 

नेपालमा पहिलो पटक २०७४ भदौ ५ गते तत्कालीन भौतिक पूर्वाधार तथा यातायातमन्त्री वीरबहादुर बलायरले इम्बोस्ड नम्बरप्लेट जडानको उद्घाटन गरेका थिए । 

इम्बोस्ड कार्यान्वयन गर्ने निकाय यातायात व्यवस्था विभागले गत साउन १ गतेसम्म अनिवार्य रूपमा इम्बोस्ड नम्बरप्लेट जडान गर्न सार्वजनिक सूचना जारी गरेको थियो । त्यसपछि चर्को विरोध र आलोचना हुँदा विभाग ‘युटर्न’ भएको थियो । 

सबै किसिमका सवारी साधनमा इम्बोस्ड नम्बरप्लेटको साइज नमिल्ने, अरु देशको तुलनामा अत्याधिक महँगो पर्ने, छिट्टै टुट्ने–फुट्ने लगायत समस्या आएको सेवाग्राहीले गुनासो गर्दै आएका छन् । 

जडान भएकै वर्षदेखि सुरु भएको थियो अंग्रेजी इम्बोस्डको विवाद 

सुरुदेखि नै अंग्रेजी इम्बोस्ड नम्बरप्लेट विवादित बन्दै आएको छ । ०७४ माघ १० गते अंग्रेजी भाषामा भएको इम्बोस्ड नम्बर प्लेट देवनागरी लिपिमा हुनुपर्ने भन्दै सर्वोच्च अदालतमा मुद्दा दायर गरिएको थियो । 

त्यसपछि ०७६ मंसिर २७ गते प्रधानन्यायाधीश चोलेन्द्रशमशेर जबरा, न्यायाधीश दीपकुमार कार्की, विश्वम्भरप्रसाद श्रेष्ठ, हरिकृष्ण कार्की र प्रकाशमान सिंह राउतको संवैधानिक इजलासले सो रिट खारेज गर्‍याे । 

लामो विवादपछि यातायात व्यवस्था विभागले ०७७ साउन १ गतेदेखि पुनः इम्बोस्ड नम्बरप्लेट जडान प्रक्रिया सुरु गरेको थियो । त्यसपछि कोरोना महामारीका कारण प्रभावित बनेको इम्बोस्ड सुस्त गतिमा जडान भयो । 

यातायात व्यवस्था विभागकाअनुसार अहिलेसम्म करिब ३० हजार सवारी साधनमा मात्रै अंग्रेजी इम्बोस्ड नम्बरप्लेट जडान गरिएको छ । अन्य सवारीमा जडान प्रक्रिया रोकिएको छैन ।  

विभागलाई छैन पत्राचार

विभागका प्रवक्ता इश्वरी दत्त पनेरुकाअनुसार मन्त्रालयले नेपाली इम्बोस्ड नम्बरप्लेट जडान गर्नेबारे पत्राचार गरेको छैन । 

“मन्त्रालयबाट हामीलाई कुनै पनि जानकारी आएको छैन । हाल अंग्रेजी अक्षर अंकित इम्बोस्ड नै जडान भइरहेको छ । मन्त्रालयबाट निर्देशन आए नेपाली भाषा अंकित इबोस्ड नै कार्यान्वयनमा ल्याउने हो,” पनेरुले भने । 

पछिल्लो समय अंग्रेजी इम्बोस्ड नम्बरप्लेटको चर्को विरोध र आलोचना भइरहेको छ । विभागले २०७४ सालमा सम्झौता गर्ने बेला नै त्रुटि रहेको निष्कर्ष निकालेको थियो ।