काठमाडौं । गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा क्यालिब्रेसन फ्लाइट (यान्त्रिक परीक्षण उडान) थाइल्यान्डको एरो थाइले गर्ने भएको छ । त्यसका लागि नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरण सञ्चालक समितिले अनुमति दिइसकेको छ । 

सोही अनुमतिका आधारमा एरो थाइ ‘क्यालिब्रेसन फ्लाइट’ का लागि नोभेम्बर २२ मा नेपाल आउने जानकारी प्राधिकरणलाई गराइसकेको छ । 

सुरुमा एरो थाइले नै यो विमानस्थलमा ‘क्यालिब्रेसन फ्लाइट’ गर्न अनुमति पाएको थियो । तर, कोभिड १९ को कारण देखाउँदै उक्त यान्त्रिक परीक्षण उडानका लागि नेपाल आउन नसक्ने लिखितरुपमै प्राधिकरणलाई जानकारी गरायो । एरो थाइको उक्त पत्रपछि प्राधिकरणले भारतलाई पत्राचार गर्‍यो । प्राधिकरणको पत्रलगत्तै भारतले ‘क्यालिब्रेसन फ्लाइट’ गर्न तयार रहेको जानकारी लिखितरुपमै प्राधिकरणलाई गरायो । त्यसको पुष्टि प्राधिकरणका निवर्तमान महानिर्देशक राजन पोख्रेलले गरे । 

प्राधिकरण सञ्चालक समितिको बैठक बसेर निर्णय गर्नु अगाडि नै तत्काल सरकार परिवर्तन भयो । र, प्राधिकरणको नेतृत्व अध्यक्षसमेत रहेका संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयको जिम्मेवारी प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले गरे । उक्त मन्त्रालयको जिम्मा लिए पनि प्रधानमन्त्रीसहितको प्राधिकरण सञ्चालक समितिको बैठक भने बस्न सकेन । त्यसपछि यो मन्त्रालयको जिम्मेवारी पाएका प्रेमबहादुर आले आएपछि प्राधिकरण सञ्चालक समितिको बैठक बस्यो र पहिले ‘क्यालिब्रेसन फ्लाइट’ नगर्ने लिखित पत्र पठाएको एरो थाइलाई एक पटक फेरि पत्र पठाउने निर्णय ग¥यो । यो बेलासम्म भारतले सोही उडान गर्न तयार रहेको पत्राचार प्राधिकरणलाई गरिसकेको थियो । 

किन दिइयो एरो थाइलाई अनुमति ?

यता, एरो थाइले कहिले पनि क्यालिब्रसेन उडान गर्दिन भनेर नभनेको प्राधिकरणका अधिकारी बताउँछन् । “कोभिडको कारणले एरो थाइ आउन सकेको थिएन । उ आउन नसक्दा वैकल्पिक योजना बनाउनुपर्छ कि भन्ने हिसाबमा थियौं । सोही कारण भारतसहित विभिन्न देशलाई पत्राचार पनि गरेको थियौं” ती अधिकारीले भने, “नोभेम्बर १ बाट नेपाल र थाइल्याण्डबीच हवाई सेवा सुचारु भएपछि अब आउन सक्छौं भनेर आउन लागेको हो ।”

वैकल्पिक उपाय खोज्दा भारतले पनि आउन सक्ने जानकारी गराएको भने उनले बताए । ती अधिकारीका अनुसार एरो थाइ नआउने नै भएको भए भारतसँग हुन सक्थ्यो । 

सन् २०१९ मा थाल्याण्डसँग ओरिजिनल एग्रिमेन्ट भएको थियो । सोही सम्झौताअनुसार एरो थाइ क्यालिब्रेसन फ्लाइट गर्न नेपाल आउन लागेको ती अधिकारीले बताए । 

भारतलाई पत्र पठाएर पनि दिइएन 

प्राधिकरणका निवर्तमान महानिर्देशक राजन पोख्रेलले यसअघि नै क्यालिब्रेसन उडानका लागि धेरै प्रयास गर्दा पनि एरो थाइ आएको थिएन । त्यो बेला एरो थाइले नेपालमा बढेको कोरोना संक्रमणलाई बहाना बनाएको थियो । त्यसपछि प्राधिकरणले अमेरिका, अष्ट्रेलियालाई पनि पत्राचार गरेको थियो । 

भारतले पनि इच्छा देखाएको थियो । अमेरिका, अष्ट्रेलियाले इच्छा नदेखाएको तर भारतले इच्छा देखाएकाले भारतसँग प्राधिकरणले ‘अप्रोच’ राख्यो । उसले गर्ने जानकारी गराएको थियो । पोख्रेलका अनुुसार नजिक भएको हुनाले उक्त उडानको लागि दर पनि सस्तो नै थियो । 

गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा राखिएको ‘इक्यूपमेन्ट ल्यान्डिङ्ग सिस्टम’ (आइएलएस) को हरेक ६–६ महिनामा ‘क्यालिब्रेसन’ गर्नुपर्छ । त्यसरी ६–६ महिनामा क्यालिब्रेसन गर्नुपर्दा अमेरिका, अष्ट्रेलिया वा थाइल्याण्डबाट विमान ल्याउँदा महङ्गो पर्छ । भारतसँग गर्दा दीर्घकालीनरुपमा पनि फाइदा हुने भएकाले भारतबाट क्यालिब्रसेन गर्न खोजिएको थियो । त्यसका लागि प्राधिकरणले पर्यटन मन्त्रालयलाई जानकारी पनि गराएको थियो । त्यसपछि मन्त्रालयले प्राधिकरण सञ्चालक समितिले नै निर्णय गर्ने भनेर प्राधिकरणलाई पत्राचार गर्‍यो । तर, प्राधिकरण सञ्चालक समितिले फेरि एक पटक एरो थाईलाई नै सोध्ने निर्णय गर्‍यो । त्यसपछि यरो थाइ आउने जानकारी प्राधिकरणलाई गराएको हो । 

पोखरेल भन्छन्, “क्यालिब्रेसन फ्लाइट भारतसँग गराउन राम्रो अवसर थियो । यो विमानस्थलमा भारतीय आकाश हुँदै विमान अवतरण र उडान गराउन एक प्रकारको असमझदारी रहँदै आएको थियो । त्यो असमझदारी समाधान गर्न पनि त्यसले सघाउ पुर्‍याउँथ्यो । त्यसमा प्राधिकरण सञ्चालक समिति चुक्यो ।”

भारतले पाँच वर्षसम्मका लागि गर्ने प्रस्ताव पनि गरेको थियो । भैरहवामा यान्त्रिक उडान विधि छ । सोही कारण यसको ६–६ महिनामा क्यालिब्रेसन गर्नुपर्ने हुन्छ । अन्य विमानस्थलमा २–२ वर्षमा गर्नुपर्छ । “त्यो हिसाबले पनि भारत दीर्घकालीन रुपमा सस्तो पनि पर्ने थियो,” उनले भने । 

उडान विधि परिमार्जनपछि विमान सिमराबाटै प्रवेश गर्ने 

भैरहवा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा आउने विमान सिमराबाटै प्रवेश गर्ने भएका छन् । प्राधिकरणले भैरहवा विमानस्थलको उडान कार्यविधि परिमार्जन गर्दै यस्तो व्यवस्था गरेको हो । यसअघि उक्त विमानस्थलमा आउने विमान भारतीय आकाश हुँदै अवतरण गर्नुपर्ने थियो । भारतले आफ्नो हवाई आकाश प्रयोग गर्न दिने विषयमा हालसम्म सहमति प्रदान गरिसकेको छैन । सोही कारण पनि प्राधिकरणले कार्यविधि परिमार्जन गर्दै विमान सिमराबाटै प्रवेश गर्नुपर्ने व्यवस्था गराएको हो । पूर्वमहानिर्देशक पोखरेलका अनुसार भू–उपग्रहमा आधारित भएर उडान विधि बनाएकाले तत्काललाई उडान एवम् अवतरणमा कुनै समस्या हुँदैन । तर सधैँ भू–उपग्रहमा आधारित उडान विधिले मात्रै नहुने उनले बताए । 

परम्परागत उडान विधि पनि आवश्यक पर्ने उनको भनाई छ । पहिलेको उडान विधिअनुुसार विमान ल्यान्ड गर्दा, उडान गर्दा, होल्ड गर्दा भारतीय हवाई क्षेत्र छुन्थ्यो । तर, अहिलेको भू–उपग्रहमा आधारित उडान विधि भएकाले भारतीय हवाई क्षेत्रलाई छुँदैन । सोही कारण भारतले आफ्नो हवाई आकाशको प्रयोग गर्न अनुमति नै नदिए पनि गौतमबुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल सञ्चालनको अन्तिम चरणमा पुगेको हो । 

यो विमानस्थलको धावनमार्ग तीन किलोमिटरको छ । विमानस्थलको यात्रु क्षमता वार्षिक करिब ४ लाख रहेको छ भने विमानस्थलबाट एक घण्टामा पिक आवरमा ४ सय यात्रु ह्यान्डलिङ गर्न सकिने आयोजनाले जनाएको छ ।