काठमाडौं । नेपाली क्रिकेटले आईसीसी वल्र्ड क्रिकेट लिग डिभिजन–५ हुँदै एकदिवसीय अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेटको मान्यता पाउँदा खेलाडीहरुले सबैभन्दा बढी गुनासो गरेको विषय थियो, ‘हाम्रो घरेलु संरचना भएन । जसका कारण नयाँ खेलाडी उत्पादन भएनन् । भएकाले वर्षभर खेल्न पाएनन् ।’

यसबीचमा नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान)मा ठूलो विवाद भयो । अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद् (आईसीसी)ले नेपालको सदस्यता निलम्बन गरिदियो । आईसीसीले आफ्नै प्रत्यक्ष संलग्नतामा क्यानको नयाँ विधान बनायो । तर, त्यही विधानमा टेकेर चुनाव गर्दै नयाँ कार्यसमिति चयन गर्यो । निर्वाचनबाट चतुरबहादुर चन्द नेतृत्त्वको प्यानलले विनयराज पाण्डे प्यानललाई क्लिन स्विप गर्दै हरायो ।
 
लामोे समयको विवादपछि सम्पन्न चुनावबाट क्यानमा पदाधिकारी आएपछि क्रिकेटमा सुधार हुने आशा धेरैले गरेका थिए । कम्तिमा घरेलु संरचनामा गम्भीरतापूर्वक काम हुनेछन् । तर, आज दुईवर्ष वितिसक्दा क्यान नेतृत्त्व त्यसमा असफल भएको छ । निर्वाचित भएपछि अध्यक्ष चतुरबहादुर चन्द आफैंले महत्त्वका साथ घोषणा गरेको नेपाल प्रिमियर लिग (एनपीएल) अलपत्र परेको छ । घरेलु संरचनाको आधार तय भएका छैनन् । आईसीसीले क्यानको निलम्बन फुकुवा त गर्यो तर त्यो पूर्ण रुपमा फुकुवा गरेको छैन । आईसीसीले अझै पनि क्यानलाई तौली–तौली रकम पठाएको छ । क्यानले स्वतः पाउनु पर्ने रकम पनि पाउन सकेको छैन ।
 
निर्वाचित भएको दुई वर्षसम्म नेपाली क्रिकेट विकासका लागि गर्नुपर्ने आधरभूत काम सम्पन्न गर्नै क्यान नेतृत्त्व चुकेको छ । झण्डै साढे तीन वर्षको निलम्बनपछि आएको क्यान नेतृत्त्वबाट धेरै आशा गरिएको थियो । तर, त्यो अपेक्षाकृत काम भने हुन सकेन । तथापि दुईवर्षको अवधिमा काम नै नभएको पनि होइन । काम भएका छन् । साढे तीन वर्षसम्म कर्मचारीबिहीन भएको क्यानमा आईसीसीको गाइडलाइनअनुसार कर्मचारी नियुक्त भएका छन् । केन्द्रदेखी जिल्लासम्म संगठनात्मक सुधार भएका छन् । प्रदेश तथा जिल्ला क्रिकेट संघमा वार्षिक बजेट गएको छ ।

क्यानले यसबीचमा आईसीसी क्रिकेट विश्वकप लिग–२ अन्तर्गतको त्रिदेशीय शृंखला सफलतापूर्वक संचालन गर्यो । त्रिदेशीय ट्वान्टी–२० अन्तर्राष्ट्रिय शृंखला गर्न सफल भयो । १३औं दक्षिण एसियाली खेलकुद प्रतियागितामा क्रिकेट संचालन गर्यो । मेयर कप तथा प्रधानमन्त्री कप एकदिवसीय प्रतियोगिता गर्न सफल भयो ।
 
क्यानको दुई वर्षे कार्यकाललाई बाह्रखरीले बुँदागत रुपमा केलाउने प्रयास गरेको छ । 

क्यानले गर्न नसकेका काम
बनेन घरेलु संरचना 
माथि उल्लेख गरेजस्तै पछिल्लो एक दशकमा खेलाडी तथा क्रिकेट सरोकारवालाहरुको मुख्य चासो नै नेपाली क्रिकेटको घरेलु संचरना भएन भन्ने थियो । घरेलु संरचना नभएका कारण नयाँ खेलाडी उत्पादन भएनन् । भएकाले वर्षभर आफूलाई व्यस्त राख्न पाएनन् । कुनै ठूलो प्रतियोगिता खेल्नु अघि सानो समूहको घेराबाट खेलाडी छनोट गर्नुपर्यो ।
 
नेपालमा पहिले २०५७ सम्म जय ट्रफीको नाममा जिल्ला जिल्लामा प्रतियोगिता हुन्थ्यो । वीरेन्द्र मेमोरियल राष्ट्रिय प्रतियोगिता हुन्थ्यो । उमेर समूहका प्रतियोगिताहरु हुन्थे । तर, यति धेरै आशा गरिएको क्यानले नयाँ संरचना त बनाउन सकेन नै भएका पुराना प्रतियोगितालाई पनि निरन्तरता दिन सकेन । दुई वर्षको अवधिमा एउटै राष्ट्रिय प्रतियोगिता गर्न सकेन ।
 
बहाना कोभिड–१९ महामारी बन्न सक्छ । तर, यसैबीचमा क्यानले राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्को प्रतियोगिता प्रधानमन्त्री कप गर्यो । महानगरपालिकाको सहयोगमा मेयर कप प्रतियोगिता गर्यो । त्रिदेशीय ट्वान्टी–२० अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट प्रतियोगिता गर्यो । तर, नेपाली क्रिकेटको मेरुदण्ड मानिने घरेलु संरचनाबारे क्यानले चासो देखाएन । देखाए पनि चुस्त गति देखियो । त्यसकारण अहिले पनि राष्ट्रिय टिममा खेलाडी छान्नु पर्यो भने त्यही ३०/४० खेलाडीमै सिमित हुनुपर्ने अवस्था छ ।
 

खेलाडी सेन्ट्रल कन्ट्रयाक्ट भएन
क्यानले पछिल्लो समय खेलाडीलाई बर्गिकरण गरेर सेन्ट्रल कन्ट्रयाक्टमा राख्न सकेको छैन । गत चैत २९ गते सम्पन्न क्यान बोर्ड बैठकले राजबाबु श्रेष्ठको संयोजकत्त्वमा प्रशान्तबिक्रम मल्ल, सञ्जयराज सिंहको समिति गठन गरी खेलाडी बर्गीकरणको जिम्मेवारी दिएको थियो । बोर्ड एक्पर्टका रुपमा दुईजना थप्न पाउने निर्णय गरेको थियोे । समितिले उत्तम कर्मचार्य र विनोद दासलाई आमन्त्रित सदस्यका रुपमा थप गरेको थियो । उक्त समितिले अप्रिल २०२१ देखी डिसेम्बरसम्मका लागि महिला र पुरुषमा समान १८ खेलाडीको नाम सिफारिस गरे पनि क्यान बोर्डले अहिलेसम्म पास गरेको छैन ।
 
समितिले सिफारिस गरेअनुसार क्याटोगरी ‘ए’ मा करण केसी, सन्दीप लामिछाने, ज्ञानेन्द्र मल्ल, दीपेन्द्रसिंह ऐरी र पारस खड्का छन् । क्याटोगरी ‘बी’ मा कुशल मल्ल, विनोद भण्डारी, सुशन भारी, अबिनाश बोहरा, शरद भेषावकर र सोमपाल कामी छन् । क्याटोगरी ‘सी’ मा कुशल भुर्तेल, आरिफ शेख, कमलसिंह ऐरी, आशिफ शेख, सन्दीप जोरा, पवन सर्राफ र शाहब आलाम छन् ।
 
महिला क्रिकेट टोलीको क्याटोगरी ‘ए’ मा सीता रानामगर, रुविना क्षेत्री, करुणा भण्डारी, इन्दू बर्मा र काजोल श्रेष्ठ छन् । क्याटोगरी ‘बी’ मा पूर्व कप्तान नेरी थापा, सरिता मगर, अञ्जली चन्द, कविता कुँवर, रोमा थापा र सोनु खड्का छन् । क्याटोगरी ‘सी’ ममता चौधरी, अप्सरी बेगम, विन्दू रावल, आरती विडारी, डली भट्ट, सरस्वती चौधरी र सुमन खतिवडा छन् ।
 
क्यानले यसअघि गरेको बर्गिकरण पनि विवादमा परेको थियो । भैले क्यानले पछि त्यसलाई सच्यायो ।  

प्रतियोगिता आयोजनाको व्यवस्थापन गर्न असफल 
नेपाल क्रिकेट संघ (क्यान)को अध्यक्ष पदमा निर्वाचित भएपछि वर्तमान अध्यक्ष चतुरबहादुर चन्दले सबैभन्दा जोड दिएर उठाएको एउटा मुद्दा थियो, नेपाल प्रिमियर लिग (एनपीएल) । तर, क्यान नेतृत्त्वले कुनै गृहकार्य नै नगरी एनपीएल गर्ने घोषणा गरेको थियो । अध्यक्षले ‘पब्लिक सेन्टिमेन्ट’ जित्नका लागि भनेका थिए भनेर भन्दा अतिउक्ति हुँदैन । किनभने त्यतिबेला नेपालमा फ्रेन्चाइज लिगको माहोल निकै तातेको थियो । त्यही माहोलमा सस्तो लोकप्रियताका लागि क्यान नेतृत्त्वले एनपीएलको पत्ता फ्याकेको थियो । 

किनभने नेपाल प्रिमियर लिग भन्ने नाम नै जोरा स्पोटर््सले दर्ता गरिसकेको छ । क्यानले अहिले भारतीय कम्पनीसँग सम्झैता गरिएको भनिएको प्रतियोगिताको नाम नेपाल ट्वान्टी–२०२० लिग हो । त्यही पनि आयोजना अधिकार भारतीय कम्पनी सेभेन स्पोर्ट्स थ्री प्राइभेट लिमिटेडलाई दश वर्षका लागि ४२ करोड रुपैयाँमा बेच्ने क्यानको निर्णय आफैमा विवादित बनेको छ । उक्त प्रतियोगिताको फाइल अहिले राखेपमा अड्किएको छ । यसले क्यान प्रतियोगिता गर्ने निर्णय गरे पनि आफैले आयोजना गर्ने आँट गर्न सकेन ।
 
नेपालमै सम्पन्न नेदरल्यान्ड्स, मलेसिया र नेपाल सम्मिलित त्रिदेशीय ट्वान्टी–२० अन्तर्राष्ट्रिय शृंखलाको पनि क्यान आफैले आयोजनाको जिम्मेवारी लिन सकेन । त्यो पनि आमिर अख्तरको जोरा स्पोटर््सलाई १५ लाखमा जिम्मा दिएकोे थियो ।

आईसीसीको वित्तिय नियन्त्रण कायमै
आमो समयको रस्साकस्सीपछि आईसीसीले आफ्नै पहलमा नयाँ विधान बनाएर निर्वाचन गर्यो । त्यसपछि आईसीसीले क्यानको सदस्यता निलम्बन फुकुवा गर्यो । तर, अझै पनि आईसीसीको  वित्तिय नियन्त्रण कायमै छ । नेपालले पाउनुपर्ने रकम पाउन सकेको छैन । क्यानले एकपटक झण्डै चार करोड रुपैयाँ रकम पाएको थियो । तर, त्यसको हिसाब मिलान गर्न नसकेका कारण अर्को क्वार्टरको रकम अहिलेसम्म आउन सकेको छैन । जसका कारण आगामी अक्टोबरमा नियन्त्रण फुकवा गर्ने सम्भावना पनि विस्तारै टरेको छ । 

क्यानले गरेका काम
कर्मचारी व्यवस्थापन
झन्डै साढे तीन वर्ष निलम्बनमा हुँदा क्यान कर्मचारीबिहीन बनेको थियो । तर, क्यानमा अहिले जनरल म्यानेजर, चिफ फाइनान्स अफिसर, क्रिकेट म्यानेजर नियुक्त भएका छन् ।
 
क्यानले सातै प्रदेशमा प्रशिक्षक पनि नियुक्त गरेको छ । क्यानले लुम्बिनी, सुदूरपश्चिम प्रदेश दुईमा दुई जना प्रशिक्षक नियुक्त गरेको छ भने बाँकी प्रदेशमा एक जना प्रशिक्षक नियुक्त गरेको छ ।

प्रतियोगिता आयोजना 
क्यानले यसबीचमा आईसीसी क्रिकेट विश्वकप लिग–२ अन्तर्गत नेपाल, ओमान र अमेरिकाबीचको त्रिदेशीय शृंखला सफलतापूर्वक आयोजना गरेको छ । १३औं दक्षिण एसियाली खेलकुदमा (साग)मा क्रिकेट खेल सफलतापूर्वक आयोजना गर्न सफल भयो । त्यस्तै महिला र पुरुषको मेयर कप तथा प्रधानमन्त्री कप एकदिवसीय प्रतियोगिता गर्यो । क्यानले यहीबीचमा नेदरल्यान्ड्स, मलेसिया र नेपालसम्मिलित त्रिदेशीय ट्वान्टी–२० अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता पनि गरेको छ । 

प्रदेश र जिल्लालाई रकम
क्यानले प्रदेश र जिल्ला संघलाई रकम पठाउन सफल भएको छ । क्यानले प्रदेश संघलाई तीन लाख र जिल्ला संघलाई एक लाखका दरले रकम पठाएको छ । 

क्यानले नेपाली राष्ट्रिय टोलीको मुख्य प्रशिक्षकमा अष्ट्रेलियाका डेब वाटमोरलाई नियुक्त गरेको थियो । एक वर्षका लागि ल्याएको वाटमोरलाई क्यानले सम्झैता नवीकरण गर्न सकेन । बरु सम्झैता नसकिँदै वाटमोरले प्रशिक्षकबाट राजीनामा दिए । वाटमोर अहिले बारोडा क्रिकेट संघमा क्रिकेट निर्देशक र सिनियर टोलीको मुख्य प्रशिक्षक नियुक्त भएका छन् । वाटमोरले ओमान भ्रमणको आईसीसी क्रिकेट विश्वकप लिग–२ अन्र्तगत नेपाल, ओमान र अमेरिकाबीचको त्रिदेशीय शृंखला अघि राजीनामा दिएका थिए ।