मैले पनि सेयरमा लगानी गर्न सुरु गरे, यसै साता भेटिएका एकजना नेपाली व्यवसायीले आफ्नो नयाँ कुरा यसरी सुनाए । किन ? उनले जवाफमा भने अहिले त सेयरमा लगानी नगर्ने हो भने ग्रुपमै एक्लोजस्तो हुन थालियो सवै साथीभाइ त्यही मात्र कुरा गर्छन् ।
विश्वकै सबैभन्दा परिष्कृत मानिने न्युयोर्क स्टक एक्स्चेन्जमा लगानी गर्ने नेपालीको संख्या यसरी दिनहुँ बढिरहेको छ । केही सयदेखि १० लाख अमेरिकी डलरभन्दा बढी लगानी गर्नेहरू भेटिन्छन् । यही लगानीअनुसार आपसमा दैनिक सानोदेखि ठूलो नाफा घाटाको हर-हिसाब भइरहन्छ ।
नेपालीबीचको सानो समूहमा कुरा उठाउँदा पनि एक-दुईजना सेयर बजारमा लगानी गर्ने भेटिन्छन् । प्रत्येक सहरमा सेयरमा लगानी गर्ने कोही न कोही नेपाली फेला पर्छन् । सेयरबारे कुरा उठेपछि कुनमा लगानी गर्दा फाइदा छ कुनमा बेफाइदा हुन्छ भन्ने छलफल हुने नै भयो । धेरैको लगानी कुनमा गर्ने/नगर्ने तय गर्ने आधार पनि यही हो ।
अनलाइनमार्फत केही मिनेटमा व्यक्तिगत विवरण दिएर एकाउन्ट खोलेपछि घरमै बसेर सेयर किनबेच गर्न सकिन्छ । बैंकबाट अनलाइनबाटै सेयर कारोबार गर्न खातामा पैसा सारेपछि सेयर किनबेच सुरु हुन्छ ।
कोभिड १९ पछि घरमै बढी समय बस्नुपर्ने बाध्यता सेयर बजारमा नयाँ लगानीकर्ता प्रवेश गरेका थिए । यसैबेला सेयरमा लगानी गर्ने नेपालीको संख्या पनि ह्वात्तै बढेको छ । एकजना लगानीकर्ता भन्छन् हामी ऊबर (नेपालमा पठाओ, टुटलजस्तै) चलाउँथ्यौं कोरोनाले काम कम भयो बाहिर निस्कन डर पनि थियो साथीहरूले सेयरमा लगानी गर्ने सल्लाह दिए अहिलेले हाम्रो ठूलै ग्रुप भइसक्यो । दैनिक नाफा-घाटा नै कुरा हुन्छ ।
सेयर कारोबारका लागि धेरै नेपालीले रुविनहुडमा एकाउन्ट खोलेको पाइन्छ । रुविनहुडले सेयर बजारमा आउने चाहने साना लगानीकर्तालाई सहज पहुँच दिएकाले पनि यसमा आबद्ध भई कारोबार गर्नेको संख्या बढेको-बढ्यै छ । रविनहुड अमेरिकामा चर्चामा आइरहने ब्रोकर एजेन्सी पनि हो ।
सेयरमा लगानी गर्ने नेपालीले फेसबुकमा रुविनहुड नेपाली समूह एकाउन्टसमेत खोलेका छन् । यहाँ लगानीकर्ताले विभिन्न जानकारी, प्रतिक्रिया, फाइदा-बेफाइदाबारे जानकारी राखिरहेका हुन्छन् । एप्पलले डुबायो, टेस्लाको गाडी के भयोजस्ता रमाइला प्रतिक्रियाहरू यहाँ पढ्न पाइन्छ । नियो किन्ने कि बेच्ने सुझाव पाऊँ हैजस्ता प्रश्न र उत्तर त्यहाँ पाइन्छन् ।
कोभिड १९ सुरु भएलगत्तै अमेरिकी डलर बजार घटेको थियो । यसै बेला ठूलो संख्यामा नेपालीहरू बजारमा प्रवेश गरेकाले धेरैलाई फाइदा भएको छ । कोभिड १९ को प्रभावले अमेरिकाको सेयर बजार केही साता मात्र तल झर्यो ।
सरकारको आर्थिक प्योकज, बेरोजगार भत्ता, प्रत्यक्ष नगद दिएकाले पनि धेरैको हातमा त्यही वेला पैसा पर्यो । त्यसैले बजार उचालिँदै गयो । एक वर्ष अघि करिब १८०० मा आएको अमेरिकाको सेयर बजार सूचक डोजोन्स अहिले ३१ हजार माथि छ ।
नयाँ मात्र होइन सेयरका पुराना खेलाडी पनि छन् । न्युयोर्क बस्ने रविन वज्राचार्यलगायत कैयौं नेपालीले केही वर्षअघि देखि अमेरिकी सेयर बजारमा लगानी गर्ने थालेका थिए । रविनले २५ वर्षअघि नेपालको सेयर बजारमा लगानी गर्न सुरु गरेका थिए । उनी दुई दशकअघि अमेरिका आए यहाँ पनि लगानी गर्न थाले ।
अमेरिकी सेयर बजारमा सक्रिय नेपाली कति छन् त एकिन तथ्यांक भने छैन तर, यो संख्या पाँच हजारभन्दा बढी हुन सक्ने अनुमान गर्न सकिन्छ ।
महँगादेखि सस्ता पेनीमा पाइने सेयर बजारमा लगानी गर्ने नेपाली छन् । टेस्ला, एप्पल, बोइङजस्ता ठूला कम्पनीदेखि गाँजा उत्पादन गर्ने कम्पनीसम्मका सेयरमा नेपालीको लगानी गरेको पाइन्छ । लगानीका आ-आफ्नै तरिका छन् । कोही दैनिक किनबेचमा सक्रिय छन् भने कोही भविष्यमा बढ्छ भन्ने कम्पनी खोज्दै लगानी गरेका छन् । अप्सनमा खेल्नेसम्मको जोखिम उठाउने पनि छन् ।
सेयर बजार लगानीको राम्रो क्षेत्र हो तर, यो जोखिममुक्त भने छैन । घर खर्च चलाउने वा घर भाडा तिर्ने वा कलेजको फिस तिर्ने पैसा सेयरमा लगानी गर्ने होइन सेयर बजार बुझेका लगानीकर्ता भन्छन् बचत छ भने केही मात्र जोखिम लिने हो, विदेशमा लगानी गर्दा यो नै बुद्धिमानी हुन्छ । सेयर बजारमा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण समय हो घटेका बेला किन्न र बढेका बेला बिक्री गर्न सक्यो भने नाफा हुन्छ । बजार कारोबार भएको दिन दैनिक तलमाथि हुन्छ किनेको सेयर नबेच्दासम्म कागजी नाफा घाटा मात्र हो ।
नेपालको बजारले गुमाउँदै गरेको अवसर
अमेरिका बसेर सेयरमा लगानी गर्नेले अहिलेसम्म नेपालको सेयर बजारमा खासै चासो देखाएका छैनन् । नेपालको सेयर बजारसँग सम्बद्ध निकाय धितोपत्र बोर्ड र नेपाल स्टक एक्स्चेन्जले पनि यसबारे कुनै चासो राखेको देखिँदैन । धितोपत्र बोर्ड र नेपाल स्टक विदेशमा वस्ने यस्ता सक्रिय लगानीकर्तालाई तान्न सक्षम पनि छैन ।
डिम्याट खाता, अनलाइनमार्फत कारोबार गर्नका लागि पूरा गर्नुपर्ने प्रक्रिया, सेयर किनबेचपछिको राफसाफको झन्झटले अमेरिकी सेयर बजारमा लगानी गर्ने नेपालीलाई नेपालको सेयर बजारले आकर्षित गर्ने सक्ने अवस्था छैन ।
अनलाइनमार्फत नेपालमा सेयर किनबेच गर्न सकिन्छ । तर, यसका लागि झन्झट छन् । पहिले नागरिकता देखाएर आफैं उपस्थित भई डिम्याट खाता खोल्नुपर्छ । त्यसपछि मेरो सेयर फाराम भरेर अनलाइनमार्फत कारोबार गर्न त सकिन्छ । तर, त्यहाँ बैंक खाता हुनुपर्छ । यो बैंक खाता पनि मेरो सेयर खातासँग जोडिनुपर्छ । अर्को झन्झट किनबेचपछि राफसाफको हो । बेच्यो आफ्नो खातामा पैसा आउने दुई सातासम्म लाग्छ ।
यस्तो झन्झटमा अमेरिकामा बसेर लगानी गर्ने लगानीकर्ता आकर्षित हुने अवस्था नै आउने भएन । अमेरिकामा यस्तो धेरैले सेयर बजारमा लगानी गरेका छन् भने सगुन भन्ने कम्पनीको कथा के हो त ? जसले सेयर बजार बुझेका थिए अमेरिकाको बजारमा लगानी गरेका थिए, उनीहरू सगुनमा आकर्षित थिएनन् ।
