काठमाडौं । उकाली-ओरालीसँगै भारी बोक्ने नेपालीको दैनिकी भएकाले पनि होला धेरैजसोले भारोत्तोलनलाई नेपालको परिवेश सुहाउने खेलका रुपमा व्याख्या र विश्लेषण गरे । तर, दैनिक जीवनमा भारवहन गर्नु र प्रतियोगिताको प्रतिस्पर्धामा भारवहन गर्नुमा निकै फरक हुन्छ । प्रतियोगितामा भार वहन गर्दा आफ्नै नियम हुन्छ । तोकिएको परिधिभित्र बाँधिएको हुन्छ । 

अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा सहभागिता जनाएको लामो समयसम्म पनि नेपालले भारोत्तोलन विधामा स्वर्ण पदक जित्‍न नसक्नुलाई विडम्बना मान्‍न सकिन्छ । नेपाली भारोत्तोलकले अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेल्न सुरु गरेको करिब २८ वर्षपछि स्वर्ण पदक हासिल गरेको थियो । यसअघि भारोत्तोलनले अन्य पदक नजितेको भने होइन ।

सन् १९८३ मा सिरियामा आयोजना भएको एसियान भारोत्तोलन च्याम्पियनसिपमा नेपालबाट सुरेन्द्र हमालले सहभागिता जनाएका थिए । उक्त प्रतियोगितामा हमालले ६७.५ केजी तौल समूहमा नेपालको चुनौती प्रस्तुत गर्दै थिए ।

हमालले आफ्नो तौल समूहमा स्न्याचतर्फ १०७.५ केजी भार वहन गरेका थिए । स्न्याचमा सिरियाका खेलाडीलाई २.५ केजी तौलले पछि पार्दै उनले नेपालका लागि कास्य पदक जिते । त्यो पदक हमालका लागि मात्र नभई नेपालकै पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय पदक थियो । हमालले जितेको कास्य नेपाली भारोत्तोलन इतिहासको पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय पदक बन्यो । नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिता खेलेको पाँच वर्षपछि पदक जित्‍न सुरु गरेको हो ।

गोल्डेन (स्वर्ण) युग
सन् १९७८ देखि २००६ सम्म भारोत्तोलनले थुप्रै अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा सहभागिता जनायो । अन्तर्राष्ट्रिय यात्राको २८ वर्षमा नेपाली भारोत्तोलकहरूले थुप्रै पदक जिते । तर, भारोत्तोलनमा स्वर्ण युगको सुरुवात भने हुन सकेको थिएन ।

सन् २००६ मा भएको दसौं दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) का लागि नेपाली भारोत्तोलक टोली श्रीलंकाको कोलम्बो पुगेको थियो । पहिलो संस्करणको सागदेखि (छैटौं सागबाहेक) सहभागिता जनाउँदै आएको भारोत्तोलन संघले यसपटक पनि निकै उत्साहसाथ आफ्ना खेलाडीलाई श्रीलंकाको कोलम्बो पुर्‍याएको थियो । यसअघि साग संस्करणमा नेपाली भारोत्तोलनले २२ रजत र ८२ कास्य पदक जित्दा स्वर्ण भने जित्‍न सकेको थिएन । तर, दसौं सागमा भने नेपाली खेलाडीले भारोत्तोलनमा अन्तर्राष्ट्रिय स्वर्ण पदकको चाहना पूरा गर्‍यो ।

दसौं सागमा नेपालका लागि कमल अधिकारीले भारोत्तोलनमा स्वर्ण पदक जिते । उनले ६९ केजी तौल समूहमा नेपालको चुनौती प्रस्तु गर्दै ऐतिहासिक स्वर्ण पदक जितेका थिए । अधिकारीले स्न्याचमा ११३ केजी तौल भार वहन गरेका थिए । त्यस्तै क्लिन एन्ड जर्कमा १५३ केजी भार वहन गर्दै समग्रहमा २६६ केजीसहित नेपाललाई स्वर्ण पदक दिलाएका थिए । उनले पाकिस्तानका खेलाडीलाई एक केजी तौलले पछि पार्दै स्वर्ण जितेका थिए ।

त्यो उनका लागि मात्र नभई नेपाली भारोत्तोलन इतिहासकै पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय स्वर्ण पदक थियो । यहीबाट नेपाली भारोत्तोलनले आफ्नो स्वर्णिम युगको सुरुवात गर्‍यो । 

१४ वर्षमा ९ स्वर्ण
२००६ मा कमल अधिकारीले भारोत्तोलनका लागि ऐतिहासिक स्वर्ण पदक जितेपछि त्यसयता नेपाली भारोत्तोलनले अफिसियल प्रतियोगितामा ९ स्वर्ण पदक (गोल्ड मेडल) जितेको छ । नेपाली भूमिमा आयोजना भएको १३औं सागमा भारोत्तोलनले थप दुई स्वर्ण पदक जित्दा अन्य अफिसियल गेममा भने ६ स्वर्ण जितेको छ ।

१३औं सागमा भारोत्तोलनतर्फ नेपालका लागि सन्जु चौधरी र विकास थापाले नेपाललाई स्वर्ण पदक दिलाएका थिए । त्यस्तै २०१२ मा नेपालगन्जमा भएको प्रथम दक्षिण एसियाली भारोत्तोलन च्याम्पियनसिपमा नेपालले ६ स्वर्ण पदक जितेको थियो । 
भारोत्तोलनको १४ वर्षे स्वर्णिम युगमा हालसम्म ९ स्वर्ण पदक जितेको छ । सागमा मात्रै भारोत्तोलनले हालसम्म स्वर्णसहित १२६ पदक नेपाललाई दिलाएको छ । तर, भारोत्तोलनले छैटौं र ११औं सागमा सहभागिता जनाउन पाएको थिएन ।

अन्य आमन्त्रित प्रतियोगितामा नेपाली भारोत्तोलकहरूले थप ६ स्वर्ण पदक जितेका छन् । अन्य अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा भने ज्योति पौडेल र भरत साउँदले समान तीन-तीन स्वर्ण पदक जितेका थिए ।

स्वर्ण युगको ऐतिहासिक ‘गोल्ड मेडल’
दसौं सागमा ऐतिहासिक स्वर्ण जितेको भारोत्तोलनले १३औं सागमा पनि महिलातर्फ स्वर्ण पदक जितेको थियो । पोखरामा भएको १३औं सागमा नेपाली खेलाडी सन्जु चौधरीले स्वर्ण जित्दै नेपाली भारोत्तोलनको साग इतिहासमा स्वर्ण जित्‍ने पहिलो नेपाली महिला खेलाडी बनिन् ।

तर, नेपाली भारोत्तोलन खेलको इतिहासमा महिलातर्फ स्वर्ण जित्‍ने पहिलो महिला खेलाडी भने तारादेवी पुन हुन् । उनले नेपालगन्जमा भएको प्रथम दक्षिण एसियाली भारोत्तोलन च्याम्पियनसिपमा नेपाललाई स्वर्ण पदक दिलाएकी थिइन् ।

च्याम्यिनसिपमा तारादेवीले ६९ केजी तौल समूहमा स्वर्ण जितेकी हुन् । उनले स्न्याचमा ६३ तथा क्लिन एन्ड जर्कमा ९० केजी तौल भार वहन गर्दै महिलातर्फ भारोत्तोलन इतिहासकै पहिलो स्वर्ण पदक जितेकी थिइन् ।

सागमा भने कुनै पनि नेपाली महिला भारोत्तोलक खेलाडीले स्वर्ण जित्‍न सकेको थिएन । १३औं सागमा सन्जुले ५९ केजी तौल समूहमा महिलातर्फ ऐतिहासिक स्वर्ण पदक जितेकी हुन् । उनले स्न्याचमा ७४ केजी तौल भारवहन गरेकी थिइन् । त्यस्तै क्लिन एन्ड जर्कमा ९७ केजी भार वहन गर्दै सागमा नेपालीलाई ऐतिहासिक स्वर्ण पदक दिलाइन् ।

“खेलाडीले जित्नकै लागि खेल्ने हो । तर मेरो हकमा भने म स्वर्ण पदक नै जित्छु भन्‍ने थिएन । कुनै न कुनै पदक जित्छु भन्‍ने सोचेको थिएँ,” सन्जुले भनिन्, “म पहिलोपटक सागको अनुभव बटुल्दै थिएँ । नेपाली टोलीमा म सबैभन्दा जुनियर खेलाडी पनि थिएँ । नयाँ पनि थिएँ । त्यसैले मैले सागलाई पहिलो अनुभवका रुपमा लिएँ । मिहिनेतको फलले स्वर्ण जितें ।”

१३औं सागका लागि सन्जुसहितको केही खेलाडीको टोली एक महिना कोरिया प्रशिक्षण गरेका थिए । सन्जुसँग ६ जना खेलाडीले कोरिया प्रशिक्षण गरेका थिए भने अन्य १२ खेलाडीले उज्बेकिस्तानमा प्रशिक्षण गरेका थिए । उमेर बढ्दै गएपछि सन्जुले आफ्नो नियमित खेल्दै आएको तौल समूह पनि परिवर्तन गरेकी थिइन् ।

“मैले यसअघिका सबैजसो प्रतियोगितामा ५५ केजी तौल समूहमा खेल्दै आएकी थिएँ । तर, उमेरसँगै शरीरको तौल पनि बढ्दै गएपछि सागमा ५९ केजी तौल समूहमा खेलेँ । म पहिलोपटक ५९ केजी तौल समूहमा खेल्दै थिएँ,” उनले भनिन्, “यो नै मेरा लागि चुनौती थियो । तर, शरीरको तौल बढेकाले सक्छु भन्‍ने पनि थियो । गुरुहरूले पनि भारोत्तोलकहरूले तौल घटाएर खेल्नु हुँदैन । आफ्नो तौल बढी हुँदा भार पनि त्यति नै वहन गर्न सकिन्छ भन्‍ने सल्लाह दिएपछि ५९ केजी तौल समूहमा खेलेँ ।”