काठमाडौं । नेपाली खेलकुद गतिविधि पछिल्लो सात महिनायता ठप्प छ । खेलकुद संघहरूलाई खेलाडी मैदान फर्काउन चासो छैन । खेल विकास र प्रवर्द्धनका नारा जपेर स्थापना भएका संघ आफैंमा सुस्ताएका छन् । 

नेपाली खेलकुद संघहरुसँग खेलाडी उत्पादनका लागि न कुनै भिजन छ न त योजना नै । विदेश घुम्‍ने लालच र राजनीति गर्ने  थलोका रुपमा खेलकुदलाई प्रयोग गर्दै धेरै जसो संघ दर्ता छन् । यिनै स्वार्थका कारण स्थापना भएका संघकै कारण खेलाडी मारमा परेका छन् भने नेपाली खेलकुद पछि परेको छ । 

लामो समय प्रशिक्षण गर्न नपाउँदा खेलाडीमा लय गुम्‍ने चिन्ता छ । खेलाडी मैदान फर्किन आतुर छन् । खेलकुद गतिविधि नहुँदा धेरै खेलाडी आर्थिक समस्यामा परेका छन् । खेलाडी मैदानमा फर्काउन सबैभन्दा पहिले संघ अगाडि बढ्नुपर्ने हो । संघले आफ्नो योजना, खेलकुद कार्यक्रमहरू राष्ट्रि खेलकुद परिषद् (राखेप) मा पेस गर्नुपर्ने हो । हामी सुरक्षा अपनाएर प्रशिक्षण गर्न तयार छौं भन्दै संघले राखेपसमक्ष अनुमति माग्‍नुपर्ने हो । तर, योजना नभएका संघलाई हाल कोरोना भाइरस महामारीको कारण देखाउँदै सुतेर दिन बिताउन सहज भएको छ ।

क्रिकेटजस्तो अन्तर्राष्ट्रिय क्यालेन्डर भएको संघ अहिले निद्रामा छ । विश्वकप लिग-२ जस्तो क्‍वालिफायर खेल्नुपर्ने संघले खेलाडी मैदानमा फर्काउन आनाकानी गरेको छ । खेलाडी वर्गीकरणमै चुकेको क्रिकेट संघले अहिलेसम्म आफ्नो कुनै योजना र क्‍यालेन्डर सार्वजनिक गर्न सकेको छैन । घरेलु प्रतियोगिताको खाका तयार पर्न सकेको छैन । यसैले पनि खेलाडी र नेपाली क्रिकेटका शुभचिन्तकलाई नेपालले पाएको एकदिवसीय मान्यता पनि गुम्ला कि भन्‍ने चिन्ता बढेको छ ।

“प्रशिक्षणका लागि पहिलो दायित्व एसोसिएसनको हो । मेरो यो-यो योजना छ । कार्यक्रमहरू यस्तो-यस्तो छ भनेर रापेखमा संघहरूले पेस गर्नुपर्ने हो । तर, संघहरू नै सक्रिय छैनन्,” राखेप सदस्य-सचिव रमेश सिलवालले भने, “हामी डब्लूएचओको नियमहरू अपनाएर, सरकारको नीति स्वीकारेर सामाजिक दूरी कायम गर्दै प्रशिक्षण सुरु गर्छौं । हामीलाई अनुमति दिनुस् । हामी खेल्न चाहन्छौं भनेर संघले भनेको खोई ?”

खेल संघले खेलाडी मैदान फर्काउन आँट गरेको छैन । तर, धेरैजसोले खेलकुद सरकारको प्राथमिकतामै पारेन भन्दै गुनासा गरिरहेका छन् । उनीहरूले खेलाडी मैदान फर्काउने जिम्मा राखेप, मन्त्रालय र सरकारको टाउकोमा थुपार्दै आफू जोगिन खोजेका छन् ।

खेलकुदको विकासका लागि भनेर स्थापना भएको नेपाल ओलम्पिक कमिटी पनि सुस्ताएको छ । “पछिल्लो समय खेलाडी प्रशिक्षणका लागि मैदानमा फर्किन नपाउनुमा ठूलो कमजोरी एसोसिएसनको देखिन्छ । संघले आफ्ना खेलाडीका विषयमा चिन्ता गर्नुपर्ने हो । तर, सबै संघ सुतेका छन्,” खेल पत्रकार नीरञ्‍जन राजवंशीले भने, “संघले हामी खेल्न चाहन्छौंभन्दा राखेप र मन्त्रालयले भयो नगर भन्‍न पाउँछ ? त्यसपछि त राखेपले पनि तिमीहरू यस्तो गर हामी पनि यस्तो साथ दिन्छौं भन्छ । अनि मात्र राखेप र मन्त्रालयलाई दबाब बढ्छ ।”

उनले थपे, “यो अहिलेको विषयमा मात्र नभई नेपाली खेल संघको पुरानै रोग हो । कोरोनाले झन् धेरैजसो संघ र पदाधिकारीलाई सहज बनाएको छ । आलोचनाबाट जोगाएको छ । संघको बजेट राखेपले दिनुपर्ने । प्रतियोगिता राखेपले नै गर्नुपर्ने । अनि संघ केका लागि ?”

नेपाल बक्सिङ संघले पछिल्लो समय कुनै पनि प्रतियोगिता आयोजना गर्न सकेको छैन । सातौं र आठौं राष्ट्रिय खेलकुद राखेपले गराएको थियो । वर्षौं बित्दा पनि संघ स्वयंले कुनै प्रतियोगिता आयोजना नगर्दा कति जिम्मेवार र गैर-जिम्मेवार भन्‍ने छर्लंग देखिन्छ । बक्सिङ संघका अध्यक्ष राम अवालेले खेलाडीको प्रशिक्षणको विषयमा छलफल भइरहेको बताए । उनले राखेपमा प्रस्ताव नगरे पनि खेलाडी र प्रशिक्षकसँग भने प्रशिक्षण सुरु गर्ने विषयमा छलफल भइरहेको बताए ।

“हामीले प्रशिक्षण सुरु गर्ने भनेर खेलाडी र प्रशिक्षकसँग छलफल गरिरहेका छौं । सम्भवत: आइतबारदेखि प्रशिक्षण सुरु गर्छौं,” अवालेले भने, “सामाजीक दूरी अपनाएर प्रशिक्षण सुरु गर्छौं । प्रशिक्षणमा भिड हुने गरेर धेरै खेलाडी भने हुने छैनन् । यसअघि असारमा पनि प्रशिक्षण सुरु गर्ने तयारी गरेका थियौं । तयारी गर्दा गर्दै काठमाडौंमा संक्रमणको संख्या बढ्दै गएपछि स्थगित गरेका थियौं । हाल आइतबारदेखि प्रशिक्षण सुरु गर्ने तयारी भएको छ । तर, यो विषयमा राखेपमा प्रस्ताव भने गरेका छैनौं । राम्रो कामका लागि राखेपले पनि हुँदैन नभन्ला ।”

नेपाल ब्याडमिन्टन संघ पछिल्लो समय सक्रिय देखिएको छ । ब्याडमिन्टन संघले त्रिपुरेश्वरस्थित राखेपको कर्भड हलमा आइतबारदेखि राष्ट्रिय खेलाडीको प्रशिक्षण सुरु गरेको छ । साउन अन्तिम साताबाट स्थगित भएको ब्यामिन्टको प्रशिक्षण आइतबारदेखि पुनः सुरु भएको थियो । ब्याडमिन्टन संघले राखेपबाट अनुमति लिँदै प्रशिक्षण सुरु गरेको संघका सचिव नवीनविक्रम शाहले जानकारी दिए ।

यस्तै अखिल नेपाल फुटबल संघ (एन्फा) ले पनि प्रशिक्षण सुरु गर्न पाउने भन्दै राखेपमा निवेदन दिएको छ । एन्फाले नेपालमा मैत्रीपूर्ण खेल आयोजना र प्रशिक्षणसमेत सुरु गर्न पाउँ भन्दै राखेपमा निवेदन दर्ता गराएको थियो । तर, यस विषयमा कुनै प्रतिक्रिया नआएको राष्ट्रिय फुटबल टोली व्यवस्थापक मधुसूदन उपाध्यायले जनाकारी दिए । पछिल्लो समय मैत्रीपूर्ण खेलका लागि प्रस्ताव आएकाले विश्वकप छनोटका लागि मैत्रीपूर्ण खेल महत्त्वपूर्ण हुने र त्यसका लागि अभ्यासको खाँचो भएको उनको भनाइ छ ।

राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय खेलाडी संघका अध्यक्ष दीपक श्रेष्ठले नेपाली खेलकुद संघ खेलाडीको उत्तरदयित्वबाट पन्छिएको बताए । उनले लामो समय खेलाडी प्रशिक्षणविहिन हुँदा पनि संघले यस विषयमा चासो नलिनुले खेलाडी गम्भीर समस्यामा पर्नसक्ने बताए । “संघहरू खेलाडीको उत्तरदायित्वबाट पन्छिएका छन् । उनीहरूले आफ्नो कर्तव्य र जिम्मेवारी बिर्सिएका छन् । यस्तो महामारीको बेला झनै खेलाडीलाई सम्झिनुपर्ने बेला संघ नै हराएका छन्,” श्रेष्ठले भने, “खेलाडीलाई प्रशिक्षणमा फर्काउनुपर्ने, कोरोना बिमा गरिदिनुपर्ने । खेलाडी कस्तो अवस्थामा छन् । लेखा खोजी गर्नु पर्ने, संघले केही काम गर्न सकेको छैन । अहिलेसम्म केही संघहरूले मात्र खेलाडीको कोरोना बिमा गरेको छ । खेलाडीलाई ठूलै सहयोग गर्नुपर्छ भन्‍ने छैन । सानो-सानो विषयले पनि खेलाडी प्रोत्साहित हुन्‍छन् ।”

अन्तर्राष्ट्रिय पदको आशा धेरै भएका कराते र तेक्‍वान्दो संघले झनै वास्तै गरेका छैनन् । नेपाल कराते महासंघका महासचिव हरिशंकर केसीले हाल खेलाडीको प्रशिक्षणका विषयमा कुनै छलफल नभएको बताए । उनले कोरोना संक्रमण बढ्दो संख्यामा भएकाले दसैं-तिहारअघि करातेको प्रशिक्षण सुरु हुने सम्भावना न्यून रहेको बताए ।

“हाल महासंघले प्रशिक्षणका विषयमा कुनै योजना बनाएको छैन । कोरोना संक्रमण बढ्दो भएकाले प्रशिक्षणको विषयमा छलफल पनि भएको छैन । अवस्था हेर्दा दसैंतिहारअघि प्रशिक्षण हुने सम्भावना छैन,” उनले भने, “यस्तो अवस्थामा राखेपमा प्रशिक्षणका लागि प्रस्ताव गर्ने कुरा पनि भएन ।”

उनका अनुसार कोरोनाकै कारण करातेले प्रशिक्षण सुरु गर्न सकिएको छैन । तर, करातेलाई असहज भएको अवस्था ब्याडमिन्टन संघलाई भने किन भएन् ? आफैंमा एक प्रश्न उब्जाएको छ । कराते, तेक्‍वान्दो, जुडो, बक्सिङ, टेबलटेनिस, लनटेनिसलगायत खेल एकल प्रतिस्पर्धामा हुने भएकाले सामाजिक दूरी र स्वास्थ्य सुरक्षा अपनाएर प्रशिक्षण सुरु गर्न सकिन्छ ।