काठमाडौं । कोभिड १९ भए नभएको परीक्षण गर्ने वल्र्ड स्ट्यान्डर विधि भनेको पीसीआर परीक्षण हो । यो परीक्षण भनेको रियल टाइम तथा पोलिमरेस चेन रिएक्सन हो । यस विधिमा जुन नमुना हामीले संकलन गर्छौं, त्यो नमुनामा जिनका टुक्राहरू छन् कि छैनन् भनेर परीक्षण गरिन्छ । त्यो नमुनामा जिनका टुक्राहरू छन् भने त्यो ठाउँमा भाइरस छ भन्ने प्रमाणित हुन्छ । त्यसैले त्यो परीक्षणबाट नमुना लिएको समयमा सम्बन्धित व्यक्तिको शरीरमा भाइरस छ कि छैन भनेर पत्ता लाग्छ । यदि भाइरस छ भने संक्रमण भएको पुष्टि हुन्छ ।

कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) को मानिसको शरीरमा प्रवेश गरेको अवस्थामा व्यक्तिको शरीरमा दुई वटा एन्टिबडी बन्छ ।  सुरुमा बन्ने भनेको आईजीएम (इम्युनोग्लोबिन एम) र त्यसपछि आईजीजी (इम्युनोग्लोबिन जी) हो । आईजीएम रोग लागिसकेपछि तीनदेखि ५ दिनमा वा समान्यतया एक सातामा देखिन थाल्छ ।

यो व्यक्तिअनुसार फरक हुन्छ । आईजीएम झन्डै दुई तीन साता शरीरमा रहन सक्छ । एक महिनासम्ममा आईजीएम नेगेटिभ हुन्छ भने आईजीजी लामो समयसम्म पनि शरीरमा रहिरहन्छ । भर्खरै मानिसको शरीरमा यो भाइरस प्रवेश भए र्‍यापिड टेस्ट किटबाट जाँच गर्दा संक्रमण देखाउँदैन । तर पीसीआरबाट परीक्षण गर्दा कोरोना पोजेटिभ देखिन्छ ।

कोरोना संक्रमण भएको एक सातापछि पीसीआर मेसिनबाट परीक्षणमा कोरोना पोजेटिभ आउँछ भने र्‍यापिडमा पनि पोजेटिभ देखिने हुन्छ । दुवै परीक्षणमा कोरोना संक्रमण देखिन्छ ।

त्यसैगरी, तीन चार सातापछि कोरोना भाइरस शरीरबाट हराइसकेको अवस्थामा पीसीआरमा टेस्ट गर्दा भाइसको रिर्पोट नेगेटिभ देखिन सक्छ भने र्‍यापिड टेस्टमा भाइरस पोजेटिभ देखिन सक्छ । एन्टिबडीको परीक्षणको विधिहरू विभिन्न छन् जसमा एक एलाइजा पनि  हो । त्यस मेसिनले परीक्षण गर्न ४ देखि ६ घण्टामा परीक्षणको नतिजा दिने गर्छ ।

एन्टिबडीको परीक्षणको अर्को सजिलो विधि भनेको किटमार्फत् गरिने र्‍यापिड डाइग्नोस्टिक टेस्ट (आरडीटी) हो । जुन नेपालमा पनि अहिले प्रयोग भइरहेको छ । अमेरिका, अस्ट्रेलिया र भारतले पनि आरडीटीबाट परीक्षण सुरु गरिसकेका छन् । यो र्‍यापिड किटको एउटा फाइदा के छ भने यसमा धेरै विज्ञता नचाहिने, प्रयोगशाला पनि नचाहिने हुन्छ । फिल्डमा गएर परीक्षण गर्न सकिने । यस टेस्टबाट गरिएको परीक्षणबाट १५ मिनेटमा नै नतिजा दिन सकिन्छ । 

तर, पीसीआर जटिल परीक्षण हो । यो परीक्षण गर्न समय लाग्ने र परीक्षण गरेको व्यक्ति विशेष तालिम प्राप्त हुनुपर्छ । कतिपयलाई पीसीआर परीक्षण गर्न पनि हाम्रो पनि मापदण्ड छ सो मापदण्डअनुसार नै हामीले परीक्षण गरिरहेका छौं ।

एन्टिबडी परीक्षणको अर्को फाइदा के छ भने रोग निको भइसकेपछि पीसीआर परीक्षण नेगेटिभ आउँछ जसलाई पहिला रोग लागिसकेको छ । जसको पीसीआर भएको थिएन त्यस्तालाई पछि परीक्षण गर्दा शरीरमा एन्टिबडी मात्र बाँकी रहन्छ । त्यो एन्टिबडी परीक्षण गरेर समुदायमा कति व्यक्ति संक्रमित भएका थिए बुझ्न पनि सजिलो हुन्छ । पीसीआरभन्दा माथिका पनि केही परीक्षणहरू छन् ।

हामीले पीसीआरका लागि साधारणतया भाइरसका लागि २ देखि ३ वटा जिन हेर्ने कोसिस गर्छौं भने योभन्दा माथि जिन सिकोइन्सी, जसले पूरा जिनको परीक्षण गर्छ । अर्को भनेको भाइरस कल्चर हो । यो भनेको लिइएको नमुनाबाट प्रयोशालामा भाइरस निकाल्ने प्रविधि हो । यसरी प्रयोगशाला परीक्षण सँगसँगै ट्राभल हिस्ट्री, अर्थात् ज्वरो छ कि छैन, खोकी छ कि छैन, सिटिस्क्यानको नतिजा, पीसीआरको नतिजा सबै मिलाएर रोगको पहिचान गर्न सकिन्छ ।

एउटा निश्चित मापदण्ड बनाएर पीसीआर गर्नुपर्नेलाई पीसीआरबाट नै गर्ने र जो व्यक्ति पीसीआरको परीक्षणको दायरामा आउँदैनन् उनीहरूका लागि कुनै अल्टरनेट परीक्षणको व्यवस्था गर्न सके धेरैभन्दा धेरै परीक्षण हुनसक्छ । यसले पीसीआरबाट टेस्ट गर्दा छुट्नेहरू पनि आउँछन् । यसले रोगलाई कन्ट्रोल गर्न सजिलो हुन्छ ।

(राष्ट्रिय जनस्वास्थ्य प्रयोगशालकी निर्देशक डा.झा ले मन्त्रालयको प्रेस ब्रिफिङमा दिएको जानकारी)