काठमाडौं । सन् २००४ मा भएको नवौं दक्षिण एसियाली खेलकुद (साग) का लागि नेपालका धेरै खेलका खेलाडी पाकिस्तानको इस्लामावाद पुगेका थिए । नेपाली टोलीमा भारोत्तोलनका खेलाडी पनि सहभागी थिए ।
पहिलो संस्करणको सागदेखि नै सहभागिता जनाउँदै आएको भारोत्तोलन संघले यसपटक पनि निकै उत्साहसाथ आफ्ना खेलाडी इस्लामावाद पुर्याएको थियो । सागको नवौं संस्करणसम्म आइपुग्दा छैटौं सागमा मात्र सहभागिता नजनाएको भारोत्तोलनले अन्य सबै संस्करण खेलेको थियो ।
बंगलादेशको ढाकामा १९९३ मा भएको छैटौं सागमा आयोजककै कमजोरीका कारण सहभागिता जनाउन नपाएको भारोत्तोलन नवौंसम्म पुग्दा थुप्रै पदक जितिसकेको थियो । भारोत्तोलनले २००४ सम्म स्वर्ण पदक जित्न नसके पनि पदकको हिसाबमा नेपाललाई सर्वाधिक अन्तर्राष्ट्रिय पदक दिलाउने पहिलो खेलसमेत थियो । जुन अहिले पनि कायमै छ ।
लगातारको पदक जित्दै आएको नेपाली भारोत्तोलनको पदक प्राप्तिको सिलसिला भने नवौंमा रोकिन पुग्यो । नेपालबाट भारोत्तोलनमा सहभागिता जनाउँदै कमल अधिकारी, विकास थापा, ज्ञानबहादुर श्रेष्ठ, श्याम उदाश, विजेन्द्र वीरविक्रम शाह, रुपेश तन्डुकार र गोपालबहादुर श्रेष्ठ ढाका पुगेका थिए । तर, नेपाली भारोत्तोलन टोलीले नवौं सागमा पहिलोपटक पदकविहीन भएर फर्किनुपर्यो ।
प्रशिक्षकको डरले गुमेको पदक
नेपाली भारोत्तोलन खेलाडीले इस्लामवादमा साग सुरु हुनुपूर्व भारतमा एक महिना प्रशिक्षण गरेका थिए । भारतको एक महिनाको बसाइपछि सातजना खेलाडीसहितको टोली पाकिस्तान पुग्यो । नेपाली टोली भारतबाट रेलको यात्रा गर्दै पाकिस्तान पुगेको थियो ।
“नवौं सागका लागि छनोट भएका खेलाडीले भारतमा रहेर एक महिना प्रशिक्षण गर्यो । एक महिनाको प्रशिक्षणपछि खेल सुरु हुनु एक दिनअघि हामी ट्रेन चढेर पाकिस्तान गएका थियौं,” तत्कालीन भारोत्तोलन टोलीका खेलाडी गोपालबहादुर श्रेष्ठले भने, “करिब एक दिनको ट्रेन यात्रा निकै कष्टकर थियो । हामी थकित थियौं । पाकिस्तान पुगेको दोस्रो दिन हाम्रो खेल थियो । जसोतसो हामीले खेल त खेल्यौं, तर नतिजा अपेक्षा गरेजस्तो आउन सकेन ।”
अन्य खेलाडी पदकविहीन भए पनि नेपालले १०५ केजी ह्याबिवेटमा पदक ल्याउन सक्ने विश्वास गरेको थियो । तर, त्यसमा पनि सोचेअनुसार नेपाली खेलाडीको प्रदर्शन हुन सकेन । १०५ केजी ह्याबिवेटमा नेपालको चुनौती प्रस्तुत गरेका गोपालबहादुर पनि १८ वर्षीय श्रीलंकन भारोत्तोलकसँग पराजित हुन पुगे ।
“मैले स्न्याचमा १०७ केजी तौल भारवहन गरेको थिए । क्लिन एन्ड जर्कमा १५० केजी भारवहन गरें,” गोपालले भने, “यता क्लिन एन्ड जर्कमा भने १८ वर्षीय श्रीलंकनले १४५ केजी भारवहन गरेका थिए । मैले स्न्याचमा फेरि भार थपेर वहन गर्छु भनेर गुरुलाई आग्रह गरे । तर, गुरुहरुले मेरो अनुरोधलाई मानेनन् र त्यो नै फाइनल भयो । तर यता श्रीलंकनले स्न्याचमा ११२ केजी भारवहन गरे र कुल तौल मेरो सँगै बराबरी गरे ।”
दुवै खेलाडीले उचालेको कुल तौल बराबरी भए पनि भारोत्तोलनको नियमअनुसार अन्तिम निर्णयका लागि खेलाडीको तौल जोख्ने नियम छ । नियमअनुसार जुन खेलाडीको शरीरको तौल कम हुन्छ उसलाई विजेता घोषणा गरिन्छ । यता गोपालको शरीरको तौल श्रीलंकनभन्दा एक केजी बढी भएपछि उनी पदक जित्नबाट वञ्चित भए ।
दुई केजी तौल थपेर उचाल्न सक्ने आत्मविश्वास आफूमा हुँदा-हुँदै पनि गुरुहरुले नदिनु आफ्ना लागि निकै दुखद रहेको उनले बताए । उनले नेपालमा आयोजना भएको आठौं सागमा जित्न नसकेको पदक नवौं जित्ने लक्ष्य लिएका थिए । तर, आफ्नो आत्मविश्वास प्रशिक्षकको डरसामु फिक्का परेपछि उनी पदकविहीन हुँदै नेपाल फर्किनुपर्यो ।
साग खेलेको तीन महिनापछि विजेता
नेपाली भारोत्तोलन टोली २००४ मा पाकिस्तानमा साग खेलेर नेपाल फर्किएको तीन महिना बितिसकेको थियो । तर, तीन महिनापछि पदकविहीन फर्किएको टोलीमा रहेका गोपालबहादुरलाई नेपाल ओलम्पिक कमिटीबाट पत्र आयो ।
प्रतियोगिताका लागि पाकिस्तान पुगेरै खेलेर नेपाल फर्किएका गोपाल तीन महिनापछि पत्रमा विजेता भनेर आउँदा उनी उतिसारो खुसी भएनन् । “हामी इस्लामवादमा खेलेर आएको करिब तीन महिनापछि मलाई नेपाल ओलम्पिक कमिटीबाट पत्र आयो । पत्रमा म ११२ केजी ह्याबिवेटमा कास्य पदक विजेता घोषित थिएँ,” उनले भने, “मलाई विश्वास थियो कि मैले पदक जित्छु भन्ने । किनभने श्रीलंकन खेलाडीले कलिलो उमेरमा पनि ह्याबिवेटमा त्यत्रो भार वहन गरेका थिए । त्यो देखेर एन्टी डोपिङ एजेन्सीले पनि उनको डोपिङ परीक्षणका लागि रगतको नमुना संकलन गरेको थियो ।”
श्रीलंकन खेलाडी डोपिङमा परेका थिए । उनको पदक खोसिएको थियो र त्यो पदक नेपालका गोपालले जिते । तीन महिनापछि गोपालले कास्य पदक जितेपछि सागमा लगातार पदक जित्दै आएको नेपाली भारोत्तोलन नवौंमा पनि पदकविहीन हुनु परेन ।
“तीन महिनापछि पदक जित्दा जति खुसी तत्काल हुन्छ त्यति पछि नहुँदो रहेछ । तर, आफ्नो संघले लगातारको पदक जित्दै आएको समयमा एक्कासि ब्रेक लाग्दा निकै नरमाइलो लाग्दो रहेछ । त्यो पललाई पुन: खुसीमा बदल्न पाउँदा, त्यसको खुसी भने छुट्टै थियो,” उनले भने, “अर्कोतिर मैले सागमा पहिलो पदक जित्दै थिएँ । आठौंको निराशालाई खुसीमा बदल्दै थिएँ । जुन मेरा लागि महत्त्वपूर्ण थियो ।”
दुई राष्ट्रिय रेकर्ड
२०६२ सालमा राजा ज्ञानेन्द्र शाहको हातबाट गोर्खा दक्षिण बाहु चौथोबाट सम्मानित भएका गोपालबहादुरले दुई राष्ट्रिय कीर्तिमानसमेत राखेका छन् । उनको कीर्तिमान नेपाल भारोत्तोलन संघमा अहिलेसम्म कायमै छ ।
गोपालले १०५ र ९४ केजी तौल समूहमा राष्ट्रिय कीर्तिमान राखेका हुन् । उनले ९४ केजी तौल समूहको स्न्याचमा ११८ केजी भारवहन गरेका थिए । जुन यस तौल समूहमा अहिलेसम्मकै सर्वाधिक हो ।
त्यस्तै उनले १०५ केजी ह्याबिवेट तौल समूहको स्न्याचमा सर्वाधिक ११२ केजी भार वहन गरेका थिए भने क्लिन एन्ड जर्कमा १५५ केजी भार वहन गरेका थिए । तर, पछिल्लो समय भारोत्तोलनको तौल समूह परिवर्तन भएकाले आफ्नो रेकर्ड कसैले नतोडेको उनले बताए ।
“मेरो १०५ र ९४ केजी तौल समूहमा गरी दुई राष्ट्रिय कीर्तिमान छ । जुन अहिलेसम्म पनि कायमै छ,” उनले भने, “पछिल्लो समय भारोत्तोलनको तौल समूह परिवर्तन हुँदै छन् । त्यसैले पनि मेरो कीर्तिमान कायमै रहेको होला ।”
खेल यात्रा
नेपाल आर्मीमा जागिरे गोपाल २०४७ सालतिर बागलुङको ब्यारेकमा पोस्टिङ थिए । २०५२ तिर त्रिभुवन आर्मी क्लबले भारोत्तोलन प्रतियोगिता गर्ने भयो । त्यसका लागि सबै ब्यारेकमा जानकारी आयो । यसै क्रममाः तत्कालीन क्याप्टेन सन्तोषजंग ठाकुरले इच्छुक खेलाडीलाई आफ्नो नाम टिपाउन अनुरोध गरे । तर, गोपाललाई भने क्याप्टेन ठाकुरले तिमी सक्छौ भन्दै उनको नाम सिफारिस गरिदिएका थिए ।
“त्रिभुवन क्लबले भारोत्तोलन प्रतियोगिता गर्ने कुरा हामी रहेको ब्यारेसम्म पुग्यो । इच्छुकलाई आफ्नो नाम टिपाउन भनिएको थियो । मैले पनि क्याप्टेन ठाकुरसँग सल्लाह गरें र उनले मलाई सक्छौ भनेपछि नाम टिपाएँ,” उनले भने, “त्यस प्रतियोगिताबाट हामी ५६ खेलाडी छनोट भएका थियौं । दुई महिनाको प्रशिक्षणमा धेरैजना टोलीबाट बाहिरिए । म भने टोलीमै रहें ।”
त्यसपछि उनले २०५३ सालमा पहिलो राष्ट्रिय गेम खेलेका थिए । उनले कञ्चनपुरमा भएको १४औं राष्ट्रिय भारोत्तोलन च्याम्पियनसिपमा सहभागिता जनाउँदै तीन कास्य पदक जिते । २०५५ मा नेपालगन्जमा भएको चौथो बृहत् राष्ट्रिय खेलकुद प्रतियोगितामा उनले एक कास्य जिते ।
त्यसपछि उनले १६औं देखि १८औं सम्म राष्ट्रिय भारोत्तोलन च्याम्पियनसिपमा लगातार तीन स्वर्ण पदक जिते । २०६५ सालमा काठमाडौंमा आयोजना भएको पाँचौं राष्ट्रिय खेलकुदमा उनले स्वर्ण जिते । करिब २५ वर्ष नेपाली भारोत्तोलक खेलाडीका रुपमा बिताएका उनले एसियन गेम्समा समेत नेपालको प्रतिनिधित्व गरे । उनले कोरियामा भएको १७औं एसियन गेम्समा नेपालका तर्फबाट आफ्नो चुनौती प्रस्तुत गरेका थिए । अन्य प्रतियोगिताहरुमा समेत सहभागिता जनाउँदै थुप्रै पदक जितेका उनी भारोत्तोलनका अन्तर्राष्ट्रिय रेफ्रीसमेत हुन् ।
