काठमाडौं । सहिद स्मारक ए डिभिजन लिगको ६ दशकभन्दा लामो यात्राले यसपाली नयाँ मोड लिँदैछ । असोज १३ बाट सुरु हुने लिगको ४२औं संस्करण यसअघिकाभन्दा नितान्त फरक रुपमा सम्पन्न हुँदैछ, पहिलो पटक रेलिगेसनको व्यवस्था हटाउँदै । 

२०११ बाट राष्ट्रिय फुटबलको मेरुदण्डको हैसियत स्विकार्दै सुरु भएको लिगको स्वरुप फेरिएको यो पहिलो पटक होइन । एकल लिग, दोहोरो लिग, सुपर लिग, सुपर सिक्स, प्लेअफ र अरु धेरै खालका प्रयोग नेपाली फुटबलको शीर्ष डिभिजनमा भइसकेका छन् । शीर्ष डिभिजनको हैसियत सहिद स्मारक ‘ए’ डिभिजनबाट खोस्दै विगतमा दुई पटक राष्ट्रिय लिगको प्रयोग पनि भयो । तर सहिद स्मारक लिगले भने रेलिगेसनविना निरन्तरता खोजेको यो पहिलो पटक हो । 

पूर्वअध्यक्ष गणेश थापाविरुद्ध आन्दोलनको नेतृत्व गर्दा वर्तमान अध्यक्ष कर्माछिरिङ शेर्पाको मुख्य नारा थियो, आर्थिक पारदर्शिता, प्रशासनिक सुशासन, फुटबल विकासमा दिगो योजना । यसैलाई समग्रमा शेर्पा र उनका सहयात्रीहरु भन्ने गर्थे, ‘चेन्ज एन्फा,’ । अर्थात एन्फामा पूर्णरुपमा परिवर्तन । विगतका सबैखाले कमजोरी र गलत कुराहरुलाई सही कदमबाट स्थानान्तरण गर्ने । देशको फुटबललाई मर्मअनुसारकै योगदान गर्ने लिग आयोजना आन्दोलनमा रहँदा शेर्पाहरुकै मुद्दा थियो । 

तर, २०७० पछि थुप्रै पटक मिति तोकिए पनि हुन नसकेको लिगलाई पुनर्जिवन दिने निर्णय गर्दा एन्फा नेतृत्व आफैले उठाएका मुद्दामा चुक्यो । वैशाखमा सम्पन्न साधारणसभाले शेर्पाको नेतृत्वमा नयाँ कार्यसमिति चयन गरेलगत्तै एन्फाले असोजमा लिग गर्ने घोषणा गरेको थियो । तर सामान्य भाषामा घटुवा न बढुवा हुने लिग आयोजनाको निर्णय सर्बत्र आलोचनाको विषय बन्यो । तर एन्फा नेतृत्व भने सुस्ताएका गतिविधि सिर्जना गर्न एक पटक रेलिगेसनविनाको लिग गर्नुपरेको तर्कसँगै त्यही लिगको तयारीमा मस्त छ । 

०७० पछि सहिद स्मारक ‘ए’ डिभिजन लिग हुन सकेको छैन । एन्फाको तत्कालिन नेतृत्वले २०७१ मा राष्ट्रिय लिगको अवधारणा ल्यायो । मोफसलका चार क्लबसमेत समावेश गरिएको राष्ट्रिय लिग चल्दै गर्दा २०७२ को भूकम्प गएपछि दुईवर्ष लगाएर त्यो प्रतियोगिता सम्पन्न भयो । त्यसपछि एन्फाले शीर्ष डिभिजनको लिग गर्न सकेको थिएन । त्यसैले एन्फा अध्यक्ष शेर्पाले आफू निर्वाचित हुनेवित्तिकै फुटबलको गतिविधि सु्चारु गर्न लिगलाई पूर्नजीवन दिने घोषणा गरे । 

रेलिगेसनविनाको प्रतियोगिताले लिगको औचित्य समाप्त गर्ने प्रश्न उठिरहेका बेला एन्फाले गतमहिना साधारणसभाबाट आफ्नो पुरानो निर्णयमा केही परिमार्जन गर्यो । त्यसअनुसार लिगको पुछारमा रहने तीन टोलीले अर्को सिजन लिगमा तिर्नुपर्ने गरी क्रमशः ३, २ र १ अंक खोस्ने निर्णय गरेको थियो । एन्फा प्रवक्ता किरण राईले साधारणसभाको पत्रकार सम्मेलनमा यसो भनेर आलोचना मत्थर पार्ने प्रयास गरे । तर त्यसमा एन्फा लामो समय टिक्न सकेन । एन्फाले आइतबार पत्रकार सम्मेलन गर्दै त्यसमा फेरी परिमार्जन गर्यो । एन्फाको पछिल्लो निर्णयअनुसार अब पुछारका दुई टोलीले मात्र कमजोर प्रदर्शनको मुल्य चुकाउनुपर्नेछ । जहाँ पुछारका दुई टोलीले अर्को सिजनमा क्रमषः २ र १ अंक तिर्नुपर्नेछ ।  यसैगरी तयारी बापत दिइएको २० लाख रुपैयाँमा आगामी वर्ष ३ लाख र २ लाख रुपैयाँ घटाइने भएको छ । 

आलोचना र समर्थनका बीच असोज १३ बाट लिग सुरु हुने पक्का भएको छ, आलोचकहरुलाई नै बल दिँदै । तर लिगका मुख्य सरोकारवाला सहभागि क्लबहरुको तयारीले आलोचकहरु नै सही रहेको प्रमाण दिइरहेको छ । लामो समयपछि हुन लागेको लिगमा क्लबहरुले लामो र गम्भीर तयारी गर्नुपर्ने हो । तर तयारी त्यस्तो भइरहेको छैन । एन्फाले गर्न खोजेजस्तै झारो टराईमा क्लबहरुको तयारी सिमित छ । किनकी अधिकांस क्लबहरु यसपाली घटुवा भइएला की भन्ने सबभन्दा ठूलो भयबाट मुक्त छन् । सके उपाधि नसके पनि शीर्ष डिभिजनको हैसियत कतै नजाने । क्लबहरुलाई अहिले दुवै हातमा लड्डु छ । रेलिगेसन नहुने भएपछि ‘ए’ डिभिजनको हैसियत जोगाउनेमात्र लक्ष्य बोकेका अधिकांस क्लब टिम बलियो बनाउन लगानी गर्नुपर्ने तनावबाट पनि मुक्त भएका छन् ।

लिगमा प्रतिस्पर्धा गर्ने तयारीमा रहेका १४ क्लबमध्ये ३ विभागीय क्लबमात्र नियमित अभ्यासमा छन् । बाँकी तयारी सुरु गर्ने कोशीसमा छन् । लिग सुरु हुन ११ दिनमात्र बाँकी रहँदा पनि लिग हुने काठमाडौंको माहोल फुटबलमय बन्न सकेको छैन । एन्फाको तयारी जोडतोडले चलिरहे पनि क्लबको तयारी भने कछुवा गतिमा सिमित छ । कतिपयले तयारी थालेको साता बित्यो भने कतिपय अझै सुरु गर्ने प्रक्रियामै छन् । केहीले विदेशी खेलाडी भित्रयाउने चर्चा चलेको छ । नेपाली खेलाडीे अनुबन्ध हुने क्रम भने सुरु भइसकेको छ । तयारीको कुरा गर्ने हो भने टिमहरु कछुवाको गतिमा घिस्रिरहेका छन् । 

लिगलाई क्लबको तयारी 
 

मनाङ मर्स्याङ्दीः  सर्वाधिक ७ पटक लिगको उपाधि उचालेको मनाङ मर्स्याङ्दी  क्लबले लिग सुरु हुन दुईसाता अघिबाटमात्र प्रशिक्षण सुरु गरेको छ । विदेशी प्रशिक्षक र ३ विदेशी खेलाडी भित्र्याएको मनाङले भदौ ३१ गतेबाट तयारी थालेको छ । सानो गौचरण रंगशालामा मनाङ टोलीले तयारी गरिरहेको छ । मनाङमा राष्ट्रिय टोलीका अधिंकाश खेलाडी समावेश छन् । राष्ट्रिय टोलीका कप्तान विराज महर्जनसहित पूर्वकप्तान अनिल गुरुङ, सुजल श्रेष्ठ, विशाल श्रेष्ठ, विशाल राई, कमल श्रेष्ठ र अन्जन बिष्ट लगायतका खेलाडी छन् । मोफसलमा हुने गोल्डकप प्रतियोगितामा पनि सर्वाधिक उपाधि उचाल्ने मनाङ २०७० सालमा लिग विजेता पनि हो ।  

थ्री स्टारः राष्ट्रिय टोलीका स्ट्राइकर विमल घर्तिमगर, अनन्त तामाङ, निराजन खड्का लगायतका खेलाडी सम्मलित थ्री स्टार क्लबले दुईसाता अघिबाट प्रशिक्षण सुरु गरेको छ । सातोदोबाटोस्थित चर्च ग्राउन्डमा मेघराज केसीले टोलीलाई प्रशिक्षण दिइरहेका छन् । दुई विदेशी खेलाडी मार्टिन र पिटर पहिलेदेखि टिममा रहेको अवस्थामा बाँकी विदेशी खेलाडीबारे छलफल भइरहेको क्लबका अध्यक्ष अरुणमान जोशीले जानकारी दिएका छन् । गत संस्करणको राष्ट्रिय लिग च्याम्पियन थ्री स्टारले ४ पटक सहिद स्मारक ‘ए’ डिभिजन लिगको उपाधि जितिसकेको छ । उपाधि उचाल्ने लक्ष्यका साथ प्रशिक्षण सुरु गरिएको अध्यक्ष जोशीले बताए । एन्फाको लापरवाहिका कारण एएफसी कपको दोस्रो चरणमा सहभागिता जनाउन नपाएको थ्री स्टार झण्डै १ वर्ष फुटबलका गतिविधिबाट बाहिर बसेको थियो । एन्फालाई चेतावनी दिँदै फुटबल बाहिर बसेको थ्री स्टार क्षतिपूर्ति पाएपछि खेलमा फर्किएको थियो । 

नेपाल पुलिसः तीन पटक लगातार सहिद स्मारक ‘ए’ डिभिजन लिग उपाधि जितेको नेपाल पुलिस क्लबले यसपालीका लागि विशेष तयारी थालेको छ । पछिल्लो समय केही सुस्ताएझै देखिएको पुलिस क्लब फेरि पुरानो लय समात्ने रणनीतिका साथ तयारीमा जुटेको हो ।

विभागीय क्लबको नियमित प्रशिक्षण हुने भए पनि पुलिसले लिग केन्द्रित गर्दै विशेष तयारी थालेको खेलकुद शाखाका प्रहरी निरीक्षक भरत शाहले जानकारी दिए । विभागबाहेक अन्य क्लबले विदेशी खेलाडी भित्र्याउँदा प्रतिस्पर्धा केही बढे पनि निरन्तर अभ्यासमा रहने पुलिस क्लबका खेलाडीको प्रदर्शन कमजोर नभएको शाहको दाबी छ । यो वर्ष मोफसलमा भएका प्रतियोगितामा ७ पटक फाइनल पुगेर तीन उपाधि उचाल्दै लयमा फर्किएको संकेत गरेको पुलिसले लिग च्याम्पियन बन्ने दाबी गरेको छ । भोला सिलवाल, जुमानु राई, रविन श्रेष्ठ, दिनेश राजवंशी र भरत शाह लगायतका खेलाडी पुलिसमा आबद्ध छन् । 

एपिएफः नियमित प्रशिक्षणमा रहने विभागीय क्लब एपिएफले पनि तयारी तीव्र बनाएको जनाएको छ । पहिलो पटक लिगमा उपाधि जित्ने लक्ष्यका साथ तयारी थालेको खेलकुद शाखाका अमित मल्लले जानकारी दिएका छन् । नियमित हुने तालिम भन्दा लिगलाई प्राथमिकतामा राखेर तयारी सुरु गरिएको एपिएफले जनाएको छ । 

त्रिभुवन आर्मीः राष्ट्रिय टोलीका भरपर्दा खेलाडी भरत खवास, नवयुग श्रेष्ठ र सुमन अर्याललगायतका खेलाडी सम्मिलित त्रिभुवन आर्मी क्लब पनि नियमित अभ्यासमा रहने टिम हो । तथापि टोलीले पछिल्लो समय नियमित अभ्यासलाई लिगको विशेष तयारीमा रुपान्तरण गरेको छ । आर्मीले २०१४ सालमा चौथो संस्करणको लिग जितेको थियो । मोफसलमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गरिरहेको आर्मी यो सिजनमा सुदूर पश्चिम गोल्डकप लगायतका उपाधि उचालेको थियो । राष्ट्रिय टोलीबाट गोल मेसिनको उपनाम पाइसकेका नवयुग उच्च फर्ममा छन् । यस्तै आर्मीका कप्तान भरत खवासले पनि आर्मीको जितमा महत्वपूर्ण भुमिका खेल्दै आएका छन् । 

संकटाः बि.स ०३७, २०४० र ०४२ गरी तीनपटक सहिद स्मारक ‘ए’  डिभिजन लिग जितेको संकटा क्लबले भदौ १ गतेबाट तयारी सुरु गरेको छ । दुई विदेशी खेलाडी र बाँकी अनुबन्धित १६ खेलाडीलाई सल्यान खड्गीले प्रशिक्षण गराइरहेका छन् । एन्फाका महासचिव समेत रहेका क्लब अध्यक्ष इन्द्रमान तुलाधारले बाँकी १ विदेशी खेलाडी ल्याउनेबारे छलफल भइरहेको बताए । खेलाडी नपाइरहेको र खोज्ने क्रममा रहेको तुलाधारले बताएका छन् । 

न्युरोड टिम (एनआरटी): पाँचाैं संस्करणको लिगमा पहिलो पटक च्याम्पियन बनेको न्युरोड टिमले तयारी थालेको छ । २०१७ साल र २०१९ मा लगातार च्याम्पियन बनेको न्युरोड टिमले २०३५ सालमा तेस्रो पटक उपाधि उचालेको थियो । न्युरोड टिमले २०५२ मा पछिल्लो पटक उपाधि जितेको थियो । फुटबलका गतिविधिमा पछिल्लो समय सुस्ताएको एनआरटीले यो सिजनमा केही प्रतियोगितामा सहभागिता जनाएको छ । बाँकी हिमालयन शेर्पा क्लब, जावलाखेल युथ क्लब, फ्रेन्ड्स क्लब, मछिन्द्र क्लब, सरस्वती युथ क्लब, च्यासल युथ क्लब र ब्रिगेड ब्वाइजले पनि तयारी थालेका छन् । 

परिमार्जित पुरस्कार  

यसअघि सहिद स्मारक ‘ए’ डिभिजन लिगको पुरस्कार ७५ लाख रुपैयाँ हुने गरेकोमा अब विजेताले ५० लाख मात्र पाउने भएको छ । एन्फाले विजेताको पुरस्कार राशी घटाउँदै उत्कृष्ट ६ क्लबलाई पुरस्कृत गर्ने तयारी गरेको बताएको छ । च्याम्पियनको पुरस्कार राशी घटे पनि समग्रमा पुरस्कार राशी बढेको एन्फा अध्यक्ष कर्माछिरिङ शेर्पाले बताए । यसअघि दोस्रो हुने टिमले ५० लाख पाउने गरेको भए पनि यो संस्करणमा दोस्रो हुने टिमले ३५ लाख रुपैयाँ पाउने छ । तेस्रो हुनेलाई २५ लाख, चौथौ हुनेलाई १५ लाख, पाँचांै हुनेलाई ७ लाख र छैठौं हुनेलाई ५ लाख रुपैयाँ प्रदान गर्ने एन्फा लिग कमिटीले जनाएको छ । व्यक्तिगत पुरस्कारमा उत्कृष्ट फरवार्ड, मिडफिल्डर, रक्षक, गोलकिपर र प्रशिक्षकले जनही एक थान मोटरसाइकल पुरस्कार पाउने छन् ।