असोग २१ गते ‘किस्मत–२’ रिलिज हुँदैछ । त्यसकै काम गरिरहेको छु । त्यसबाट बचेको केही समय ‘किस्मत–२’ प्रदर्शनमा आइसकेपछि बन्न लागेको ओम किरण राईको ‘उजेली’ निर्देशन गर्र्दैछु, त्यसलाई दिइरहेको छु । ‘उजेली’ सकिएपछि प्रदिपकुमार उदयको चलचित्र निर्देशन गर्दैछु । त्यसलाई पनि केही समय दिइरहेको छु । 

भाग्यको कथा हो । परिवारको कथा हो । जीवनको कथा हो । तपाईं हामी सबैको किस्मतको कथा हो । किस्मत मान्छे जन्मिएपछि छैटीको दिन भावीले लेख्छ रे । किस्मत लेखिए अनुसार जीवन चल्छ ? अथवा भावीले लेखेको भन्दा फरक बनाउन सकिन्छ ? किस्मत लेख्ने आफैंले हो । हाम्रो कर्मले हो । व्यवहार, मेहनत र धर्मले केले लेख्ने हो ? संसार हेर्ने मन र तनको आँखा र जीवन जन्मेदेखि मर्ने बेलासम्मका मान्छेको जीवनको घटनाक्रम नै ‘किस्मत–२’ को कथा हो । 

मैले जति जानेको छु त्यति गरेको छु । नेपालको वर्तमान अवस्थामा कति गर्न सकिन्छ, त्यति गरेको छु । मैले जति सिकेको छु, त्यही ज्ञान र सीप प्रयोग गरेर चलचित्र बनाएको छु । उपलब्ध स्रोत र साधनभित्र रहेर चलचित्र बनेको छ । अवश्य पनि केही कम्प्रमाइज गरेको हुँला, केही त्रुटि भएका होलान् तर त्यसभित्र पनि केही राम्रा र सवल पक्ष छन् । समग्रमा चलचित्र राम्रो बनेको छ । हिजो गरेका गल्तिहरू दोहोरिएका छैनन् । मैले यसअघि बनाएका चलचित्र भन्दा यो चलचित्र राम्रो बनेको छ । ‘किस्मत–२’ दर्शकले प्रतीक्षा गरेको चलचित्र हो । 

नेपालमा एउटा वर्ग छ, जसले हिन्दी र अंगे्रजी सिनेमा हेरेर नेपाली सिनेमासँग तुलना गर्छ । यो तुलना निर्देशक, निर्मातादेखि दर्शकससम्मले गर्छन् । यही नै हाम्रो गल्ति हो । त्यो चिज अपेक्षा गरेर पाइँदैन । यहाँ बजेट कम छ । बजार सानो छ । मेकिङका प्रविधिहरू कमजोर छन् । त्यसकारण हामीले कतै न कतै कम्प्रमाइज गरिरहेका हुन्छौं । सबैभन्दा ठूलो कुरा पैसा छैन । पैसा नभएपछि चाहेजति समय खर्चिन सकिँदैन । मैले परिकल्पना गरेको चिज पर्दामा निकाल्न सक्ने कि नसक्ने भन्ने प्रश्न उठ्छ । त्यसपछि म त्यसमा कम्प्रमाइज गर्न थाल्छु । यसरी सिनेमाको परिकल्पना गर्दादेखि नै निर्देशकहरू कम्प्रमाइज गर्न थाल्छन् । एकाध सिनेमा भने राम्रै लगानी भएको छ । 

अवश्य पनि बन्छन् । निर्देशक, कलाकार, प्राविधिक कोहीसँग पनि हिन्दी सुपरस्टारमा भन्दा कम क्षमता छैन । पैसा लगानी गर्ने निर्माता पनि छन् तर मार्केट सानो भएका कारण लगानी गर्ने अवस्था छैन । लगानी गर्न डराउनुपर्ने बजार छ । हामीसँग त्यस्ता कलाकार पनि छन् जो हिन्दी सिनेमाका स्टारभन्दा कम छैनन् । तर, हामी अभावै अभावमा काम गरिरहेका छौं । सिमित स्रोतसाधनका काम गरिरहेका छौं, त्यसैले पछि परिरहेका छौं । जिविको पार्जनका लागि हतार हतारमा काम गरिरहेका छौं । समय, बजेट र प्रविधिको अभावमा काम गरिरहेकाले भनेजस्तो चलचित्र बन्न÷बनाउन नसकिएको हो । तर, निर्देशक, कलाकार, स्क्रिप्ट राइटरलाई राम्रो पै्रसा दिनुस् राम्रो आउटपुट आउँछ । अब अन्तर्राष्ट्रिय बजार खोज्नुपर्छ । 

हाम्रो मेकिङमा पनि कतै न कतै कमजोरी छ । अर्को कुरा, कसले पहल गरिदिने ? अहिलेसम्म व्यक्तिगत पहलका आधारमा जापान, अमेरिका, अस्ट्रेलिया, बेलायत वा अन्य खाडी राष्ट्रमा नेपाली चलचित्र निर्माता तथा निर्देशकले चलाइरहेका छन् । चलचित्रको विकासका लागि सरकारले पहल गरेका छैन । नीति नै बनाएर सरकार अगाडि आउनुपर्छ । 

साउथ इन्डियामा मौलिक विषयवस्तुअनुसार बनेका र त्यहाँका सुपरस्टारले अभिनय गरेका केही सिनेमा लाग्दा सरकारले त्यहाँ सार्वजनिक विदा नै दिन्छ । तर, नेपालमा नेपाली पन, नेपाली माटो, नेपाली कला साहित्य बोकेका चलचित्रलाई सरकारले हेर्ने दृष्टिकोण के हो ? यस्ता चलचित्रलाई सरकारले अनुदान वा सहयोग गर्नुपर्दैन ? यसमा सरकारले अझैसम्म पनि ध्यान दिएको छैन । 

हामीमा पनि कमजोरी छ । म त यसबारे खुलेर भन्दै आएको छु । हामी नेपाली नेपाली छैनौं । हामी नेपाली कोही एमाले, कोही कांगे्रस, कोही, माओवादी, कोही राप्रपा छौं । र, यो पार्टीको रोग नेपाली चलचित्र उद्योगलाई पनि लागेको छ । हामी निर्देशक निर्देशक भन्दा पहिला कुने राजनीतिक दलका कार्यकर्ता छौं । कलाकार कलाकार भन्दा धेरै राजनीतिक दलका कार्यकर्ता छौं । राजनीति गर्छौं । यो बाट माथि नउठेसम्म कुनै पनि व्यक्ति र संघसंगठनबाट काम हुँदैन । कलाकारको धर्म बिर्सिएर हिँडिरहने हो भने नेपाली चलचित्र उद्योगको श्रीवृद्धि हुँदैन । 

सकेन । शुद्ध चलचित्रकर्मी निकै कम छन् । सरकारी नीति पनि छैन । नराम्रोलाई अंकुश लगाएर राम्रो चलचित्रलाई सहयोग गर्ने नीति नियम छैन । विदेशको बजार लिन सकेनौं । सरकारी र व्यक्तिगत रूपमा पनि त्यो पहलमा लागेका छैनौं । चलचित्र विकास बोर्डले गर्न खोजिरहेको छ । आशा गरौं, राम्रो होला । 

मैले कतै पढेको थिएँ– पाकिस्तानमा सरकारले १० जना निर्देशकलाई अमेरिका सिनेमा पढ्न पठाएर उनीहरूलाई स्वेदश नै फिर्ता बोलाएर १०÷१० करोड दिएर चलचित्र बनाउन लगायो । ति दशवटै चलचित्र हिट भए । ती चलचित्रले देशको चलचित्र उद्योग नै कायापलट गरिदियो । त्यस्तै लगानी नेपाल सरकारले गर्न सक्छ चाह्यो भने तर सरकार उदासिन छ । 

पहिलो कुरा म नयाँ र पुरानो धार भन्नेमा विश्वास गर्दिनँ । चलचित्र दुई खालका हुन्छन्, एउटा राम्रो र अर्को नराम्रो । 

मैले नौ वटा सिनेमा निर्देशन गरेँ । दुईटा चलेनन्, सात वटा हिट भए । त्यसमा पनि ५ वटा सुपरहिट भए । यसको मतलब राम्रो चलचित्र बन्यो भने चल्छ भन्ने हो । 

कथा एउटै अथवा उस्तै होला । तर त्यसको प्रस्तिुतिकरण भने फरक हुन सक्छ । तपाईंले र मैले एउटै कथालाई भन्ने शैली फरक हुन सक्छ तर, एउटै हुनुपर्छ भन्ने छैन । तपाईँले जुन लुगा लगाउनु हुन्छ, त्यही लुगा मैले तपाईले नै लगाए जसरी मैले पनि लगाउनु पर्छ भन्ने छैन । तरिका आआफ्नै हुनुसक्छ । तपाईंले भनेअनुसार दुवै धार नयाँ र पुरानै ढर्राका सिनेमा नेपालमा चलेका छन् । पब्लिसिटीको तरिकाले कहिले नराम्रा सिनेमा पनि चल्छन् र कहिलेकाहीँ राम्रा सिनेमा पनि चल्दैनन् । 

मलाई त्यस्तो लाग्दैन । कुन सिनेमा हिन्दीबाट प्रभावित भएको छ ? प्रभावितै हुनु नराम्रो पनि होइन ,तर कपी भने गर्नु हुन्दैन । त्यस्तो छ जस्तो मलाई लाग्दैन । 

त्यसो भए उहाँहरूले नगरे भइगयो नि । किन गरिरहनु भएको छ ? ऋषि लामिछानेले फलानो सिनेमा कपि पेस्ट गर्नुस् भन्छु भने नगरे भइगयो नि । यो आरोपमा सत्यता छैन । अरुलाई आरोप लगाएर आफू ठूलो देखिने तरिकामात्रै हो ।

भर्जिन लोकेशनको कुरा गर्दा म मेरो चौथो चलचित्रमा खप्तड जाने योजनामा थिएँ । ममात्रै होइन, सबै निर्देशक जान खोज्छन् । एउटा गीत मात्रै भए पनि खिच्न चहान्छन् । तर, पैसाको अभावले त्यो गर्न सकिँदैन । मान्छे मात्रै गएर भएन । इक्युपमेन्ट पनि चाहियो, त्यसैले यो सम्भव हुँदैन । बजार प्रवद्र्धन नभएसम्म यो असम्भवजस्तै छ । ‘किस्मत–२’ हामीले जोमसोममा खिचेका छौं । हिमालको छेउमा गएर चौंरीका बथानसँगै खिचेका छौं । सम्भव भएसम्म गर्ने हो, बजेटले भ्याएसम्म गर्ने त हो । 

अधिकांश सिनेम राम्रा बनेका छैनन् । केही मात्रै राम्रो बनेका छन् । सयौं सिनेमा बनेका ठाउँमा दुई/चार वटा मात्रै हिट हुने हो । चाहे त्यो बलिउड होस् या हलिउड जहाँ हजारौं सिनेमा बन्छन् तर हिट हुने दुई/चार वटामात्रै नै हो । 

पीएचडी गरेको व्यक्तिले राम्रो सिनेमा बनाउँछ भन्ने होइन । यो त सिर्जना हो । कला, सिर्जना भनेको जो कसैसँग पनि हुन सक्छ । सिनेमा नपढेका व्यक्तिले पनि राम्रो बनाउन सक्छ । तर, निर्देशक, निर्माता, कलाकार सबैले सिनेमा भनेको के हो भनेर त्यसको बेसिक ज्ञान भने लिनुपर्छ । पढ्दा झनै राम्रो हो । 

पछिल्लो समय निर्देशन गर्न सिनेमामा लगानी गर्न चलचित्र विकास बोर्डले केही क्राइटेरिया निर्धारण गरेको छ । त्यसलाई कतिले राम्रो रूपमा लिएका होलान्, कतिले विरोध गरेका होलान् । तर, सिर्जनाको फाँटबाट हेर्दा भने नराम्रो होला ।