काठमाडौं । २०८० पुस अन्तिममा ‘वेट टेस्टिङ’ मा पानी चुहिएको मध्यभोटेकोसी जलविद्युत् आयोजनाको उत्पादन मिति अझै दुई महिना पर धकेलिएको छ । पानी चुहिएर ‘रेट्रोफिटिङ’ गरिएको आयोजनामा पुनः समस्या देखिएपछि उत्पादन मिति फागुनसम्म धकेलिएको हो । निर्माण कार्यमा लापरबाही हुँदा आयोजना दोस्रो पटकको परीक्षण पनि असफल भएको हो ।

१०२ मेगावाटको आयोजनाको सिभिल तथा हाइड्रोमेकानिकलको काम इञ्जिनियरिङ, खरिद र निर्माण (इपिसी) ढाँचामा चिनियाँ कम्पनी क्वाङसी हाइड्रो एण्ड इलेक्ट्रीकल कन्स्ट्रक्सनले ठेक्का लिएको थियो । ठेकेदार कम्पनीले निर्माणमा लापरबाही गर्दा आयोजना ११ वर्षसम्म उत्पादनमा जान सकेको छैन । 

आयोजनामा अघिल्लोपटक चुहिएकै ठाउँबाट पुनः पानी चुहिने समस्या देखिएको आयोजना प्रमुख रामगोपाल शिवाकोटीले जानकारी दिए । “पछिल्लोपटक चुहिएको ठाउँको पहिचानपश्चात त्यसलाई टाल्ने काम आगामी हप्ताबाट सुरु हन्छ,” उनले भने, “परीक्षण फागुनमा सुरु गर्ने लक्ष्य राखिएको छ ।”

१०२ मेगावाट क्षमताको आयोजना एक वर्ष धकेलिँदा १ अर्ब ५० करोडको हाराहारीमा घाटा भएको छ । आयोजना ठेक्का हुँदा ‘क्लास थ्री रक’ भएका कारण ‘लाइनिङ’ को सट्टा ग्राउटिङ गरिएको थियो । ‘रेट्रोफिटिङ’मा ठेकेदार कम्पनीले राम्रोसँग ग्राउटिङ नगरेका कारण आयोजना पुनः चुहिएको हो । 

आयोजनाको सुरुङ ७ किलोमिटर लामो छ । “आयोजनाको पछिल्लो रिर्पोटमा अघिल्लोपटक जस्तो पानी चुहिएको छैन । ३/४ सय मिटर रेन्जमा ३ ठाउँबाट आएको छ । त्यसलाई राम्रोसँग टालेर फागुनभित्र चार्ज गर्छौं,” उनले भने । 

मध्यभोटेकोसी जलविद्युत् कम्पनीले निर्माण गरेको आयोजना अघिल्लो वर्षको निर्माण सकिएर ‘वेट टेस्टिङ’का क्रममा सुरुङबाट पानी चुहिएको थियो । करिब ७ महिना लगाएर ‘रेट्रोफिट’ गरिएपनि ठेकेदारले लापरबाही गर्दा आयोजनामा डेढ अर्बको हाराहारीमा क्षति भएको हो । 

यसअघि पनि पटक–पटक व्यावसायिक उत्पादन मिति सार्दै आएको आयोजनाले पछिल्लो पटक २०८१ को कात्तिक अन्तिममा पुर्‍याएको थियो । उक्त परीक्षणमा पनि समस्या देखिएपछि २०८१ फागुनमा पुर्‍याएको छ । आयोजनाको प्रसारण लाइनको निर्माण पनि सकिएको छैन ।

आयोजना चार वर्षमा सक्ने गरी २०७० मा निर्माण सुरु भएको थियो । नेपाल विद्युत् प्राधिकरणसँग विद्युत् खरिद बिक्री सम्झौता (पीपीए) भने २०६८ सालमै भएको थियो । पीपीएको १३ वर्ष तथा निर्माण सुरु भएकै ११ वर्षसम्म पनि आयोजना निर्माण हुन नसक्दा अर्बौ घाटा भएको छ ।

समयमै आयोजना निर्माण हुन नसक्नुमा २०७२ को भुकम्प, भारतीय नाकाबन्दी, कोभिड लगायतका कारण रहेको शिवाकोटी बताउँछन् । यस्तै सिन्धुपाल्चोकको जुरे पहिरोका कारण पनि आयोजना निर्माण लामो समय रोकिएको उनको दाबी छ । 

आयोजना २०७० मा निर्माण सुरु भई २०७४ मा सक्ने योजना थियो । तर, आयोजना निर्माण कम्पनीले भुकम्प र नाकाबन्दीको कारण देखाएर विद्युत् उत्पादन मिति २०७६ पुर्‍यायो । २०७६ पछि कोभिड–१९ तथा आर्थिक मन्दीको असर भन्दै २०७८ पुर्‍याएको आयोजनामा प्रसारण लाइनको लगायतका समस्या कारण पनि निर्माण सुस्त भएको कम्पनीको भनाइ छ ।

आयोजनामा भएको ढिलाइसँगै लागतमा पनि उच्च वृद्धि भएको छ । सुरुमा १२ अर्ब २८ करोड रहेको लागत आयोजनामा भएको ढिलाइसँगै २० अर्बको हाराहारीमा पुगेको छ । ‘वेट टेस्टिङ’ र आयोजना परीक्षण उत्पादन गरी गत वर्षको चैतबाटै व्यवसायिक उत्पादन सुरु गर्ने कम्पनीको तयारी थियो । तर, आयोजनाको गुणस्तरमा ध्यान नदिएका कारण ‘वेट टेस्टिङ’ गर्दा सुरुङबाट पानी चुहिएपछि एक वर्षपछि धकेलिएको छ । 

गतवर्ष सुरुङबाट पानी चुहिएपछि प्राविधिक विशेषज्ञले अध्ययन गर्न नै झण्डै ३ महिना लागेको थियो । सिभिल तथा हाइड्रोमेकानिकलको काम इञ्जिनियरिङ, खरीद र निर्माण (इपिसी) ढाँचामा ठेक्का लिएको चिनियाँ कम्पनी क्वाङसी हाइड्रो एण्ड इलेक्ट्रिकल कन्स्ट्रक्सनको कार्यसम्पादन कमजोर हुँदा पनि आयोजनाको काम निकै ढिला भएको थियो । 

आयोजनाको प्रवद्र्धक मध्यभोटेकोशी जलविद्युत् कम्पनी लिमिटेडमा प्राधिकरणको दश प्रतिशत संस्थापक सेयर छ । मध्य भोटेकोसीमा नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको १० प्रतिशत, चिलिमे जलविद्युत् कम्पनी लिमिटेडको ३७, सिन्धुपाल्चोक हाइड्रोपावर कम्पनीको १, नेपाल अरनिको हाइड्रोपावर कम्पनीको १, सिन्धु इन्भेस्टमेण्ट कम्पनीको १ र सिन्धु भोटेकोसी हाइड्रोपावरको १ प्रतिशत गरी ५१ प्रतिशत संस्थापक सेयरधनी रहेका छन् ।

त्यस्तै ४९ प्रतिशत साधारण सेयरधनीमध्ये कर्मचारी सञ्चय कोषका सञ्चयकर्ता कर्मचारीको १९.५, संस्थापक संगठित संस्थाका कर्मचारीको ३.५, ऋणदाता संस्थाका कर्मचारीको १, सिन्धुपाल्चोकवासीकोे १० र सर्वसाधारणको १५ प्रतिशत सेयर छ । 

कम्पनीले साधारण सेयर निस्कासन गरी रकम संकलन गरेको थियो । कम्पनीका साधारण लगानीकर्ताहरू १० लाख ७५ हजार छन् । आयोजनाले वार्षिक रूपमा ५४ करोड २२ लाख युनिट विद्युत् उत्पादन हुनेछ ।

प्राधिकरणले आयोजनाको विद्युत हिउँद र वर्षायाममा प्रतियुनिट क्रमशः ८.४० र ४.८० रुपैयाँमा खरिद गर्ने सम्झौता भएको थियो । आयोजना सञ्चालनमा आएपछि वार्षिक २ अर्ब ८० करोड रुपैयाँ आम्दानी हुने कम्पनीले जनाएको छ ।