विश्व समुदायमा देशको प्रतिष्ठा बढाउने हरेक खाले सूचीमा नेपाल पछि पर्ने क्रम निरन्तर छ । विश्वमा भ्रष्टाचार व्याप्त हुने देशको सूचीमा होस् या व्यापार तथा व्यवसाय सञ्चालन गर्न उपयुक्त वातावरण भएको देशको सूची– नेपाल सधैँ पछाडि नै रहन्छ ।

पछिल्लो पटक हेन्ली एण्ड पार्टनर्सले बिहीबार सार्वजनिक गरेको विश्वका शक्तिशाली पासपोर्टको सूचीले नेपाल सुधारको बाटोमा नरहेको देखाउँछ ।  विश्वका शक्तिशाली पासपोर्टको सूचीमा नेपालको अवस्था दयनीय देखिएको छ । यसले नेपाली पासपोर्टबाहकलाई विश्वले गर्ने व्यवहार राम्रो नभएको देखाएको छ ।

जुन देशको पासपोर्टलाई जति बढी देशले ‘अन–अराइभल’ भिसा दिन्छन् त्यो पासपोर्टलाई शक्तिशाली मानिन्छ । राज्य संयन्त्र हाम्रो पासपोर्ट कमजोर हुनुको कारण खोज्न घोत्लिनुपर्ने देखिन्छ ।

हेन्ली एण्ड पार्टनर्सले सार्वजनिक गरेको सन् २०२४ का विश्वका शक्तिशाली पासपोर्टको सूचीमा नेपाल अन्तिमबाट सातौँ स्थानमा छ । अर्थात् नेपाली पासपोर्ट विश्वका सबैभन्दा कमजोर सात पासपोर्ट भित्र पर्छ । 

नेपाली पासपोर्टले ४० अंक प्राप्त गरेको छ । सूचीको पहिलो नम्बरमा रहेका फ्रान्स, जर्मनी, इटाली, जापान, सिंगापुर र स्पेनका पासपोर्टले १९४ अंक पाएका छन् । सूचीको अन्तमा रहेको अफगानिस्तानको पासपोर्टले २८ अंक प्राप्त गरेको छ ।

विश्वका शक्तिशाली पासपोर्टको सूचीमा नेपाली पासपोर्ट ९८औँ स्थानमा रहेको छ । अघिल्लो वर्ष २०२३ मा नेपाली पासपोर्ट यो सूचिको ९९औँ स्थानमा थियो । गत वर्षको तुलनामा एक स्थान सुधार गरेको छ ।  नेपालको भन्दा पनि कमजोर पासपोर्ट हुने देशमा प्यालेस्टिन, सोमालिया, यमन, पाकिस्तान, इराक, सिरिया र अफगानिस्तान छन् । नेपालभन्दा पछाडि रहेका पाकिस्तान बाहेक सबै देश द्वन्द्वग्रस्त हुन् ।
 
सूचीमा १९९ देशलाई समेटिएको छ । विश्वका २२७ देश तथा क्षेत्रको यात्रा गर्दा ती पासपोर्टमा दिइने ‘अनअराइभल भिसा’का आधारमा शक्तिशालीको सूची तयार पारिएको हो ।

शक्तिशाली पासपोर्टको सूचीमा नेपाल ९८ औँ स्थानमा रहेपनि खासमा नेपाल विश्वका १९२ देशपछि रहेको छ । समान अंकका कारण एउटै स्थानमा धेरै देश परेका कारण १९९ देशको सूचीमा नेपाल ९८ औँ स्थानमा रहेको हो । तर सूचीमा नेपालभन्दा अगाडि १९२ देश छन् । 

अघिल्लो वर्ष २०२३ मा नेपाल यो सूचीमा ९९औँ स्थानमा थियो । नेपालभन्दा पछाडि ६ देश रहेका थिए । उक्त वर्ष नेपाली पासपोर्टभन्दा विश्वका अन्य १९२ देशका पासपोर्ट बढी शक्तिशाली रहेको हेन्ली एण्ड पार्टनर्सले देखाएको थियो ।

विदेश भ्रमण गर्दा प्रयोग हुने पासपोर्टले सम्बन्धित देशको अवस्था दर्शाउँछ । विश्वले कुनै पनि देशलाई कति सम्मानले हेर्छ भन्ने कुरा त्यो देशको पासपोर्टमा लाग्ने अनअराइभल भिसाले देखाउँछ । यस्तो सम्मान र प्रतिष्ठा नेपाली पासपोर्टले पछिल्ला वर्षहरुमा गुमाउँदै छ ।

जबसम्म देश समृद्ध बन्दैन, तबसम्म पासपोर्ट पनि शक्तिशाली बन्न सक्दैन । शक्तिशाली पासपोर्ट सूचीको अग्र स्थानमा रहेका देशले यही बताउँछ । देश सम्पन्न भए जनता सम्पन्न हुन्छन् । देशले सम्मान पाए त्यो सम्मान स्वतः जनतामा सर्छ ।

अब पनि राजनीतिक दलहरुले देशको विकास र समृद्धिमा ध्यान नदिए आगामी वर्षहरुमा नेपालको पासपोर्ट झन् झन् कमजोर हुँदै जानेमा कुनै शंका छैन । हाम्रो उखान नै छ ‘जो होचो, उसको मुखमा घोचो’ । हाम्रो पासपोर्ट कमजोर भए अझ बढी हेपिनु पर्नेहुन्छ ।

यसैकारण राष्ट्रको प्रतिष्ठा बढाउन र जनतालाई हेपिनबाट जोगाउन सबैभन्दा पहिलो सरकार र राजनीतिक दलहरुले विकास तथा समृद्धिमा ध्यान दिनुपर्ने देखिन्छ । 

विकास तथा समृद्धिको वाधक भ्रष्टाचारलाई निर्मूल पार्नुपर्ने हुन्छ । यति गर्न सके देश र जनताको प्रतिष्ठा फर्किने छ । हाम्रो पासपोर्ट पनि विश्वको शक्तिशाली पासपोर्टको सूचीमा अग्रस्थानमा पर्नेछ ।