काठमाडौं । काठमाडौं महानगरपालिकामा मेयरमा प्रत्यासी हुँदै गर्दा बालेन्द्र शाह (बालेन)ले स्थानीय तहको चुनाव प्रचारप्रसारको समयमा एपीवान टेलिभिजनको ‘ग्ल्यामर गफ’ मा भनेका थिए, “नगर प्रहरीले नगरबासीसँग कसरी बोल्ने ? आदरका साथ कसरी काम गर्ने ?’’

त्यतिमात्र होइन, उनका भनाइ थिए, ‘‘सबै कुरामा ट्रेन गर्नुपर्छ । किनभने, नगर प्रहरीको काम भनेको म्यानेज गर्ने हो । सडक व्यवसायीका सामान फाल्ने हैन । अनि मेयरको काम सडक व्यापारीहरूलाई व्यवस्थित गर्ने हो ।”

‘हो’ तिनै भनाइसाथ मेयर बनेका शाहका जवाफ खोज्दै राष्ट्रिय सभागृह अघिल्तिर उभिरहेका छन्, ‘ईःईः र चाउ न्यौपाने’ । ईःई सामाजिक अभियन्ता हुन् । चाउ स्थानीय तहको चुनाव बालेन जिताउ अभियानमा ‘क्याम्पेनिङ’मा हिँडेका थिए । 

चुनावअघि ‘सजिलै व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ’ भनिएकै सामान्य कुरा बिर्सिएपछि बालेनलाई सम्झाउन सभागृह उभिएका हुन् ।

यतिबेला मेयर शाह र नगर प्रहरी काठमाडौं उपत्यकाबाट गरिबी होइन, गरिबलाई विस्थापित गर्न लागि परिरहेका छन् । उनै मेयरका नगर प्रहरीले सडक, ठेलागाडा, साइकलमा व्यवसाय गरिरहेका गरिबका सामान खोसिरहेको दृश्य भाइरल बनिरहेकै छ । सहर गरिबका निम्ति होइन, धनाढ्यहरूकै निम्ति हो भन्ने सन्देश दिँदै छन् ।

नगर प्रहरीका दमन, अमानवीय धरपकड, लुटपाटका दृश्य हेर्ने हो भने जो कोहीको मन कुडिन्छ, बालेन शाहको बाहेक । महानगरले तिनै निमुखा सडक व्यवसायीका सामान खोस्दै लिलाम गर्छ । ‘‘यो सरासर गैरकानुनी हो’’ ईः भन्छन्, ‘‘गरिब हटाएर समस्याको समाधान हुँदैन ।’’

उनीहरूको जीवन निर्वाहको गाँस खोस्नु अन्याय हो । “सडकमा व्यापार गर्नेहरू हुँदा खाने वर्गहरू हुन् । सडकमा व्यवसाय गर्नेहरू आर्थिक हिसाबले कमजोर र फरक क्षमता भएका व्यक्तिहरू छन्” ईःले भने, “विकल्पविना हटाउँदा उहाँहरूको अवस्था कस्तो हुन्छ ? बालेन शाहले सोच्नु पदैन ?”

“मेयर करुणादायी, सहानुभूतिशील र जवाफदेही नहुने हो भने नयाँ नेतृत्वमा फरक के भयो र ?” ईःले भने “युवा भएर मात्र भएन, बालेन र उनका प्रहरी जवाफदेही हुनुपर्‍यो ।”

महानगरपालिकाभित्र सडक व्यवसाय गर्नेलाई निश्चित समय, स्थान र शुल्क तोकेर व्यवसाय गर्न दिनुपर्ने उनको उनको माग छ ।  

चुनावमा मत माग्दा आफैँले ‘सजिलै व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ’ भनेको वाक्य बालेनलाई सम्झाउन बाध्य चाउ न्यौपानेले बताए ।

“चुनावका बोली मेयरले बिर्सन थाल्नु भएछ । त्यहीँ भएर उहाँलाई सम्झाउन यहाँ आएका हौं । हामी मेयर र महानगरपालिकाको विरोध गर्न आएका हैनौं” चाउले भने, “सडक व्यापारीका लागि उचित व्यवस्थापन माग राखेर ७७ घण्टे निरन्तर धर्ना सुरु गरेका छौँ । हाम्रो धर्नामा जो पनि ऐक्यबद्धता जनाउन सक्नु हुनेछ ।”

महानगर प्रहरीले सडक व्यवासायीमाथि गरिरहेको दमन, दुर्व्यवहार, धरपकड र लुटपाट रोक्नुपर्ने आन्दोलनलाई ऐक्यबद्धता जनाउन आएका नेविसंघका केन्द्रीय सदस्य विनोद देउवाले बताए ।

उनले भने, ‘‘हुँदा खाने वर्गलाई लाठी–चार्ज गर्ने, कुट्ने, पिट्ने, उहाँहरूको साधन खोस्ने यो गलत काम हो । यसको मतलब हामीले सडकमा अराजकता हुनपर्छ भनेको हैन । उनीहरूलाई निश्चित, समय, स्थान दिनुपर्‍यो । तर त्यसको विकल्प नै नदिएर यसरी हटाउनु भएन ।”

बालेनको चुनावअघिको त्यो बोली 

“नगरबासीसँग कसरी बोल्ने ? आदरका साथ कसरी काम गर्ने ? सबै कुरामा ट्रेन गर्नुपर्छ । किनभने, नगर प्रहरीको काम भनेको म्यानेज गर्ने हो नी त । कसैलाई फाल्लिने हैन । अनि मेयरको काम के हो भने जुन त्यस्तो व्यापारहरु छन् ।

सीमित क्षेत्र घोषणा गरेर फुटपाथभन्दा बाहेक अरु क्षेत्र छन् । बिहान तथा बेलुकाको समय म्यानेज गरेर व्यापार गर्न दिनुपर्छ । त्यो एकदम ठूलो समस्या होइन, ललितपुरमा भइरहेको छ, काठमाडौंमा हुन सकेको छैन । सजिलै व्यवस्थापन हुन्छ । 

सडक व्यवसायीलाई व्यवस्थित गर्न हामीले ४०/५० वटा ठाउँहरू हेरेका छौँ । महानगरपालिकाले आफन्तलाई गलत रूपमा सस्तो लिजमा दिएको छ । तरकारी तथा नाग्लो व्यापारीलाई राख्न सकिन्छ र समय तोकेर म्यानेज गर्न सकिन्छ । महानगरले नियमन गरेर, सीसीटीभी राखेर फोहोर पनि अफैँले सफा गर्ने लगाउने । बरु एउटा सिस्टममा लिएर थोरै कर उठाउने, त्यो पैसाले उहाँहरूलाई सुविधा दिन सकिन्छ ।