काठमाडौं । बिच भलिबल भन्नेबित्तिकैै दिमागमा झट्ट आउँछ, समुद्री किनार । अझ केही व्यक्तिको दिमागमा विकिनी पनि ।

तर, समुद्र नै नभएको नेपालमा समुद्री किनार ! नेपाली संस्कारमा विकिनीको त कुरै भएन । तैपनि, यहाँ बिच भलिबल खेलिन्छ । र, यो फस्टाउँदो क्रममा छ । यसको श्रेय जान्छ, निरोज मास्केलाई । जसले नेपालमा बिच भलिबलको परिकल्पना गरिन् । यसलाई स्थापित गराइन् ।

अर्को भलिबलजस्तो लोकप्रिय नहुन सक्छ । तर, अन्तर्राष्ट्रिय पदक भित्र्याउनेमा मास्के विश्वस्त छिन् ।

विदेश जाँदा बिच भलिबल खेलेको देख्दा मास्केलाई अचम्म लागेको थियो । रमाइलो पनि । त्यसपछि बिच भलिबलले मास्केको दिमागमा राम्रै जरा गाड्यो । एक दिन सौराहाको राप्ती किनारमा टहलिरहँदा मास्केको दिमागमा फेरि बिच भलिबल ‘क्लिक’ भयो । साँझमा देखिने त्यहाँको मनोरम वातावरणले मास्केलाई जगायो । उनलाई लाग्यो– आहा ! यहाँ बिच भलिबल सम्भव छ ।

हात्तीपोलो खेल हेर्नका लागि मास्के सौराहा पुगेकी थिइन् । त्यसै क्रममा साँझ राप्ती किनारमा टहलिँदा त्यहाँको मनोरम वातावरणले मोहित बनायो । त्यही बेला अठोट पनि गरिन्– अब यहाँ बिच भलिबल गर्नुपर्छ ।

भलिबल संघमा महिला कमिसनको संयोजक रहेकी उनले काठमाडौं फर्किएपछि योजना बनाइन् । आफ्नै संयोजन र लगानीमा बिच भलिबल प्रतियोगिता सफलतापूर्वक सम्पन्न गरिन् । त्यहीँबाट नेपालमा बिच भलिबलको संस्थागत सुरुआत भयो ।

उक्त प्रतियोगिताले छैटौँ संस्करण पार गरिसकेको छ । त्यसपछि भलिबल संघमा मास्केको सक्रियता अझै बढ्यो । सक्रियताको पारो उकालो लाग्दै गर्दा इमानदारिताले सबैको मन जितिन् । सदस्यबाट कोषाध्यक्ष पदमा निर्वाचित भइन् । संघको कोषलाई वैज्ञानिक ढंगले व्यवस्थित गरिन् । त्यसपछि उपाध्यक्ष बनिन् । अहिले देशको भलिबल हाँक्ने नेपाल भलिबल संघको अध्यक्ष पदमा आफ्नो दाबेदारी पेस गरेकी छन् ।

आउँदो भदौ २२ गते हुने निर्वाचानमा मास्केलाई चुनौती दिन आजको मितिसम्म कोही खडा भएका छैनन् । हालका महासचिव जितेन्द्र चन्दले उमेदवारी दिने चर्चा छ । तर, उनी त्यो सम्भावना देख्दिनन् । मिलेर जानुपर्नेमा उनको जोड छ । आफ्नै टिममा बसेर काम गर्न आग्रह गर्छिन् ।

“हामी सबै भलिबल विकासका लागि भनेर अघि बढिरहेका छौँ । मैले आफ्नो उमेदवारी घोषणा गर्दा केही एजेन्डा प्रस्तुत गरेको थिएँ । त्यो मेरो मात्र होइन, सबैको साझा हो । सबैको एक मात्र लक्ष्य भलिबलको विकास हो,” मास्केले सम्भावित सम्भावनाबारे भनिन्, “त्यसकारण सबैले मलाई सहयोग गर्नुहुन्छ भन्ने लाग्छ । आगामी निर्वाचनमा प्रतिद्वन्द्वी हुन्छ जस्तो मलाई लाग्दैन ।”

पहिलोपटक २०६२/६३ सालमा दार्चुलाबाट प्रतिनिधि हुँदै संघको साधारणसभामा सहभागी भएकी थिइन् । त्यति बेला मास्के घरकै कामकाजमा व्यस्त थिइन् । हरिसिंह धामीले उनलाई दार्चुलाबाट प्रतिनिधि बनाइदिए । भोट हाल्न भनेर आएकी उनी भारी मतसहित विजयी हुँदै केन्द्रीय सदस्य भएर फर्किइन् ।

“महिला प्रतिनिधि कम भएकाले उमेदवारी दिएँ । नतिजा आउँदा भारी मतले विजयी भएछु,” मास्के थप्छिन्, “घरमा बस्नुभन्दा आफूलाई मन पर्ने खेलमा लाग्नु राम्रो हुन्छ भन्ने लाग्यो । त्यसपछि म भलिबलमै व्यस्त भएँ । आज यहाँ छु ।”

मास्के खेलाडी पनि हुन् । विद्यालयमा हुँदा भलिबल खेलेकी थिइन् । वीरेन्द्र रनिङ शिल्डसम्म आइपुगिन् । मनमा खेल्ने हुटहुटी हुँदाहुँदै पनि उनले त्योभन्दा माथिल्लो स्तरमा भने खेल्न सकिनन् । तर, व्यवस्थापनमा मास्के केन्द्रीय अध्यक्ष पदमा दाबी गर्ने भएकी छन् ।

१० कक्षा पढ्दै गर्दा ०४६ सालमा उनी विवाह बन्धनमा बाँधिइन् । जसका कारण खेलाडी करियरले बिट मार्‍यो । तर, संयोग– घरतिर पनि वातावरण खेलकुदमय थियो । उनका श्रीमान् सञ्जय मास्के पाल्पामा फुटबल प्रतियोगिताहरू आयोजना गर्थे । त्यो पनि स्थानीयस्तरको होइन, ठूलै प्रतियोगिता ।

“तानसेनमा खेल्नका लागि काठमाडौंबाट राजु शाक्यहरू जानुहुन्थ्यो । त्यति मात्र होइन, भारतका विभिन्न ठाउँबाट पनि राम्रा–राम्रा खेलाडी भएका टिमहरू आउँथे,” मास्के भन्छिन्, “घरपरिवारले पनि खेल क्षेत्रमा काम गरेको भएर मलाई पनि भलिबलमा लाग्न गर्न सहज भयो । निरन्तरता दिन सकेँ ।”

सबै कुरा राम्रोसँग बितिरहेको थियो । तर, एक्कासि उनको खुसीमा बज्रपात भयो । ०५५ सालमा एउटा कार दुर्घटनामा पर्‍यो । त्यसमा सवार सबैको निधन भयो । मास्केले आफ्नो सबैभन्दा नजिकको मान्छे गुमाइन् । आड–भरोसा गुमाइन् ।

“संसार नै सकिएजस्तो भएको थियो । त्यो समय कति कठिन थियो भनेर कसरी भन्न सक्छु र !,” मास्केले आफ्नो वियोग सम्झिइन्, “तर, के गर्नु दुई बच्चा सानै थिए ।”

उनका दुई सन्तान अहिले हुर्किइसकेका छन् । आफ्नो खुट्टामा उभिन सक्ने भइसकेका छन् । छोरीले अमेरिकाबाट स्नातकोत्तरसम्मको अध्ययन पूरा गरिसकेकी छन् । र, त्यहीँ जागिरे पनि । छोराले पनि अमेरिकाबाटै स्नातकसम्मको अध्ययन सकाइसकेका छन् ।

मास्केको उमेदवारी घोषणा कार्यक्रममा पूर्वअध्यक्ष दानबहादुर तामाङले भनेका थिए, “अंग्रेजीमा एउटा भनाइ छ, ‘सूर्यजस्तै चम्किने हो भने पहिले सूर्यजस्तै जल्नुपर्छ ।’ भलिबलमा निरोजजी धेरै जलिसक्नुभयो । उहाँले आफ्नो परिवार, बालबच्चा केही नभनी भलिबल, भलिबल भनेर लाग्नुभयो । काम गर्नुभयो । अब उहाँको चम्किने दिन आएको छ, सूर्य जस्तै ।”

उपाध्यक्षमा निर्वाचित भएपछि मास्केले भलिबलका हरेक कार्यक्रमलाई सफलतापूर्वक सञ्चालन गरिन् । भलिबल खेलको इतिहासमा पहिलोपटक फ्रेन्चाइज प्रतियोगिता ‘नेपाल सुपर लिग’को औपचारिक सम्झौता गर्न नेतृत्वदायी भूमिका खेलिन् ।

उनले उमेदवारी घोषणा गर्दा २३ बुँदे सैद्धान्तिक प्रतिबद्धता पेस गरेकी छन् । प्रतिबद्धता कार्यान्वयनका लागि मास्केले स्रोतको जोहो गर्ने योजना समेत पेस गरेकी छन् । झट्ट हेर्दा उनका योजना महत्त्वाकांक्षी देखिन्छन् । तर, मास्के इच्छाशक्ति हुने हो भने त्यो सामान्य भएको बताउँछिन् ।

मास्के विजयी भए नेपाली भलिबल कहाँ पुग्छ त ?
“यो राष्ट्रिय खेल हो । यसलाई राष्ट्रियस्तरमै चलायमान बनाउनेछौँ । हामीसँग सर्ट टर्म, मिड टर्म र लङ टर्म प्लान छ । अबका १० वर्षमा भलिबललाई कहाँ पुर्‍याउने भन्ने स्पष्ट खाका छ,” उनले भनिन्, “खेलाडी उत्पादनका लागि ग्रासरुट कार्यक्रमदेखि राष्ट्रिय टोलीलाई अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा व्यस्त बनाउने, प्रशिक्षण दिनेलगायत योजना छन् । म एक्लैले गर्ने पनि होइन । टिम छ । टिमले काम गर्ने हो । अब भलिबलमा सबै व्यस्त हुने समय आउँछ ।”

मास्केले पेस गरेको २३ बुँदे सैद्धान्तिक प्रतिबद्धता–
– ग्रासरूट, विद्यालय, युथ र सिनियर गरी विभिन्न तहका भलिबल टिमको निर्माण गर्ने,
– विद्यालय, पालिका, जिल्ला, प्रदेश र केन्द्रीयस्तरमा नियमित प्रतियोगिताको आयोजना गर्ने, लिग भलिबललाई प्रदेशसम्म लैजाने,
– रेफ्री, प्रशिक्षक, प्राविधिकलगायत जनशक्ति जिल्लादेखि केन्द्रसम्म उत्पादन गर्ने,
– भलिबल खेलको पूर्वाधारमा सरकार, निजी क्षेत्र र गैरआवासीय नेपाली संघ (एनआरएनए)को लगानीलाई प्राथमिकता दिने,
– केन्द्रमा भलिबलको आफ्नै कभर्डहल निर्माण र सातै प्रदेशमा भलिबलको पूर्वाधार र एकेडेमी निर्माण र सञ्चालन गर्ने, 
– क्यालेन्डरसहित वर्षभरि घरेलु र अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगितामा भलिबललाई व्यस्त राख्ने,
– राष्ट्रिय/अन्तर्राष्ट्रिय एक्सपोजर दिएर नेपाललाई दक्षिण एसियामा बलियो राष्ट्रिय भलिबल टिम बनाउने,
– राजनीतिक दल, प्रशासनिक निकाय, व्यावसायिक नेतृत्व र संघ–संस्थासँग सहकार्य गर्ने,
– भलिबलको संस्थागत विकास गर्न संघका विभिन्न संरचनाभित्र आर्थिक र प्रशासनिक सुशासन कायम गर्ने,
– ७५३ पालिकास्तरमै भलिबलमा सरकारी र निजी संलग्नता एवं साझेदारीका लागि क्षमता विकास गर्ने,
– राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय रणनीतिक साझेदारलाई नेपाली भलिबलसँग समन्वय गर्ने,
– कूटनीतिक क्षेत्र एवं सम्बद्ध पक्षहरूसँग सहकार्यका लागि पहल गर्ने,
– निजी र व्यावसायिक क्षेत्रको प्रवेश गराउन परियोजना निर्माणमा जोड दिने,
– केन्द्र, प्रदेश र जिल्ला भलिबलमा गर्नुपर्ने कार्यको स्पष्टतासहितको बलियो पारदर्शी संयन्त्रको स्थापना गर्ने,
– भलिबललाई पर्यटन प्रवर्द्धनको माध्यम बनाउने र व्यवसायीकरणमा जोड दिने,
– बिच, हाई अल्टिच्युड भलिबललाई प्राथमिकतामा राख्दै भलिबलको विविधिकरणमा जोड दिने,
– भलिबलको अल्पकालीन, मध्यकालीन र दीर्घकालीन रणनीतिक योजना तर्जुमा गर्ने,
– महिला सशक्तिकरण, सामाजिक सद्भाव र एकता तथा राष्ट्रिय गौरवका लागि भलिबल अभियान सञ्चालन गर्ने,
– देशबाहिरका भलिबलप्रेमी समर्थक र शुभेच्छुकलाई खेल र संघसँग जोड्ने,
– भलिबल खेललाई विद्यालय तहदेखि विश्वविद्यालयसम्मको पाठ्यक्रममा समावेश गर्न पहल गर्ने,
– अध्ययन, अनुसन्धान तथा एकीकृत सूचना प्रणालीमार्फत सञ्चार क्षेत्रसँग नियमित संवाद,
– आगामी चार वर्षमा कम्तीमा चार लाख नेपालीलाई भलिबलको सञ्जालमा जोड्ने,
– प्रदेश, जिल्ला र क्लबको पूर्वधार र प्रतियोगितामा सहयोग गर्ने ।