जनकपुरधाम । विभा ठाकुर र अनिता साह आसन्न स्थानीय निर्वाचनमा जनकपुरधाम उपमहानगरपालिकाको प्रमुख पदको उमेदवार बनेका छन् । महिला नेतृत्वको आवश्यकता औँल्याउँदै जनकपुरमा पहिलोपटक प्रमुख पदमा यी दुईसहित चार महिलाले उमेदवारी दिएका छन् ।

तराई मधेस लोकतान्त्रिक पार्टी (तमलोपा)बाट ठाकुर र जनमत पार्टीबाट साह मेयर पदमा चुनाव लड्ने जिम्मेवारी पाएपछि अहिले प्रचार–प्रसारमा व्यस्त छन् । तर, एक दर्जनभन्दा बढी पुरुष उमेदवारसँग लड्ने आँट गरेका दुवै जनालाई निर्वाचन खर्चले भने निकै पिरोलेको छ ।

नजिकिँदो चुनावले उत्साहभन्दा बढी तनाव बढाएको ठाकुर बताउँछिन् । यद्यपि, जनताले योगदानको मूल्यांकन गरी मतदान गर्नेमा उनी ढुक्क छिन् । भ्रष्टाचार अन्त्य गर्न नागरिकले पुँजीपतिविरुद्ध लड्नुपर्ने उनले बताइन् । 

“चुनाव लड्ने अवसर त पाएँ । तर, अरू उमेदवार जति खर्च गर्न सक्दिनँ,” उनले भनिन् “बढ्दो निर्वाचन खर्चले हम्मे–हम्मे परेको छ । यो मेरो वा अरू एकदुई जनाको मात्र कुरा होइन, समग्र महिला उमेदवारको समस्या छ ।”

महँगिदो चुनावी खर्चले महिलालाई अवसरबाट वन्चित गर्ने उनको चिन्ता छ । वर्तमान निर्वाचन प्रणालीले ठेकेदार, व्यापारी र ‘दलाल’हरूलाई अवसर दिएको उनले आरोप लगाइन् । 

“मधेसमा महिला नेतृत्व आवश्यक छ । तर, महँगिदो निर्वाचन प्रणालीले दुईचार जनाबाहेक धेरै महिलाका लागि टाढाको कुरा हो,” उनी भन्छिन्,  “अबको केही वर्षमा राजनीतिमा वास्तविक नेताभन्दा व्यापारी र ठेकेदार मात्रै हुन्छन् ।”

अर्की महिला उमेदवार अनिता साहको बुझाइ पनि ठाकुरको भन्दा फरक छनै । उनकाअनुसार जनकपुरको सन्दर्भमा एक दिनमा अन्य उमेदवारले ३ देखि ४ लाखसम्म खर्च गरिरहेका छन् । त्यही ठाउँमा आफूले २० हजार मात्रै दैनिक खर्च गर्ने गरेको उनी बताउँछिन् । खर्च धान्नै नसक्ने गरी राजनीति महँगो हुँदै गएको उनले बताइन् । अब इमानका साथ राजनीति गरिरहेकाहरू टिक्नै नसक्ने उनको भनाइ छ ।

भ्रष्टाचार अन्त्य गर्नुभन्दा पहिले निर्वाचन सस्तो बनाउनु जरुरी रहेको उनले बताइन् । निर्वाचनमा भोज भतेर र नोट दिएर मत खरिद गर्ने परिपाटीमाथि सरकारले निगरानी बढाउनुपर्ने उनको माग छ ।

“चुनाव अत्यधिक खर्चिलो भएपछि धेरै सक्षम महिलाहरू पछाडि हटेको देखेकी छु,” उनले भनिन्, “प्रमुख राजनीतिक दलहरूले जित्ने उमेदवार को हो भनेर हेर्छन् । अन्तिममा जित्ने उमेदवार छान्ने प्रमुख आधार नै पैसालाई राख्छन् ।” 

हंसपुर नगरपालिका–९ मा वडाध्यक्ष पदमा उमेदवारी दिएकी अनिता कुमारी यादव पनि उस्तै समस्याबाट गुज्रिरहेको बताउँछिन् । नेकपा (एकीकृत समाजवादी) पार्टीबाट उमेदवारी दिएकी उनले पाँचजना पुरुष उमेदवारसँग प्रतिस्पर्धा गरिरहेकी छन् ।

तर, उनलाई पनि पुरुष उमेदवार जति निर्वाचन खर्च जुटाउन कठिनाइ भएको छ । “प्रायःजसो वडाध्यक्ष पदमा पुरुषले नै उमेदवारी दिएका छन् । म निर्वाचित भए कुनै पुरुषभन्दा कम काम गर्दिनँ उनले भनिन् । तर, उनीहरू जति खर्च गर्न सक्दिनँ ।”

स्नातक अध्यन गरेकी यादवका श्रीमान् श्रावण महतो सोही वडामा सदस्य पदको उमेदवार छन् । “ग्रामीण भेगका अन्य महिला हौसला दिन पनि उनले उमेदवारी दिएको बताउँछिन् ।

“गाउँमा महिलामाथि जथाभाबी हिंसा भइरहेको देख्छु,” उनले भनिन्, “तर, कुनै पनि महिला बोल्ने आँट गर्दैनन् । सहेर बस्छन् । उनकाअनुसार लोक लाज र प्रतिष्ठा गुम्ने डरले उनीहरू हिंसा सहने गरेका छन् ।”

महिला जनप्रतिनिधि भए यस्ता विकृति अन्त्य हुने उनको विश्वास छ ।

धनुषामा प्रमुख पदमा १३ जना महिलाले उमेदवारी दिएका छन् । मधेस प्रदेशको राजधानी जनकपुरधाममा चार जनासहित प्रमुख/अध्यक्ष पदमा १३ जनाको उमेदवारी परेको छ । प्रमुख राजनीतिक दलले उमेदवार नबनाएका छैन भने साना दल र स्वतन्त्र उमेदवार बढी छन् ।