काठमाडौं । नेपाल प्रहरीमा गृहमन्त्री बालकृष्ण खाणले लगातार हस्तक्षेप बढाउँदै लगेको भन्दै प्रहरीभित्रै असन्तुष्टि बढेको छ ।

प्रहरी उच्चअधिकारीअनुसार गृहमन्त्रीको यो कदम कांग्रेसको महाधिवेशन प्रभावित पार्ने रणनीतिअनुसार भएको देखिन्छ । 

कांग्रेस महाधिवेशनलाई लक्षित गर्दै गृहमन्त्री खाणले प्रहरीमा हस्तक्षेप बढाएको उनीहरुको निष्कर्ष छ ।

मुलुकको प्रमुख सुरक्षा संगठन मानिएको नेपाल प्रहरीमा पछिल्लो समय गृहमन्त्रीले गर्दै आएको हस्तक्षेपले संगठनको ‘चेन अफ कमाण्ड’ नै भत्किने खतरा बढेको छ । प्रहरीको सामान्य सरुवा बढुवामा पनि गृहमन्त्रीको दबाब बढ्दै गएको प्रहरी अधिकारीहरु गुनासो गर्दै आएका छन् ।

एक प्रहरी अधिकारीले भने,“यसअघि पनि हस्तक्षेप नहुने भन्ने होइन । तर तल्लो दर्जासम्मकै सरुवा बढुवामा पनि गृहमन्त्रीले अनावश्यक चासो राखिराख्नुभएको छ । आफूखुसी सरुवाको दबाब आइरहेको छ । यसले संगठनको व्यावसायिकतामा समस्या आएको छ । शक्तिकेन्द्रको पहुँचमा नहुनेहरु अन्यायमा पर्ने अवस्था आइसक्यो ।”

प्रहरीमा गृहमन्त्रीको मात्रै नभइ बालुवाटारको दबाब पनि बढ्दो छ । गृहमन्त्रीकै पार्टीका सभापति शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री छन् । उनीहरुकै बीचमा प्रहरीको सरुवा बढुवालाई लिएर विवाद भएको पाइएको छ ।

यस्तो छ प्रहरीमा गृहमन्त्रीको हस्तक्षेप शृङ्खला

मंसिर ३ गते प्रहरीका १८ जना इन्स्पेक्टरहरुको काज सरुवा भयो । काज सरुवा प्रहरीमा आफूअनुकूललाई राम्रो ‘पोष्टिङ’ दिन गरिँदै आएको छ । प्रहरी नियमावली, ०७१मा विशेष परिस्थितिबाहेकका अवस्थामा काज सरुवा गर्न मिल्दैन ।

अहिले कुनै विशेष परिस्थिति नभएको प्रहरी अधिकारीहरु बताउँछन् । 

तर अहिले काज गर्नुपर्ने अवस्था थिएन । इन्सपेक्टरहरुको नियमित सरुवाको बेला भइसकेको थियो । देशभर अधिकांश इन्स्पेक्टरले कार्यक्षेत्रमा १३–१४ महिना बिताइसकेका छन् । जबकि प्रहरीमा बढीमा एक वर्ष एक कार्यक्षेत्रमा बित्ने गर्दछ । वर्षदिन कटेपछि नियमित सरुवा हुने गरेको छ । गृहबाट गएको सूचीका आधारमा प्रहरी मुख्यालयले काज सरुवा निकालेको हो । काज सरुवामा गृहमन्त्री बालकृष्ण खाणको गृह जिल्ला रुपन्देहीका धेरै छन् ।
 
 
५ महिनादेखि भएन लेखापालहरुको सरुवा

समय बितेको ५ महिना लाग्दा पनि प्रहरीमा लेखापालहरुको सरुवा हुन सकेको छैन । लेखापालहरुको सरुवा प्रहरी महानिरीक्षकले नै गर्न सक्छन् । लेखापालहरुमा अधिकांश सई, असई र थोरै संख्यामा इन्स्पेक्टर हुन्छन् । सामान्य अवस्थामा प्रहरी प्रधान कार्यालयले हरेक वर्षको असार मसान्तमा लेखापालहरुको सरुवा गर्दै आएको छ । तर यसवर्ष ५ महिना लाग्दा पनि सरुवा हुन सकेको छैन ।

प्रहरी अधिकारीहरु सरुवाबारे बोल्न मान्दैनन् । उनीहरुका अनुसार गृह मन्त्रालयले आफूलाई सोधेर मात्रै सरुवा गर्ने निर्देशनका कारण सरुवा हुन नसकेको हो । प्रहरीभित्रै पनि लेखापालको सरुवामा ठूलो आर्थिक चलखेल हुँदै आएको छ । लेखापालहरुले समेत ठूलो बजेट भएको कार्यालयमा जानका लागि प्रधानमन्त्रीदेखि गृहमन्त्रीसम्मका शक्तिकेन्द्रमा लविइङ गरेकाले सरुवामा ढिलाई भएको छ ।

नियमित सरुवामा पनि काजैकाज

पछिल्लो समय प्रहरी प्रधान कार्यालयले नियमित सरुवा निकाल्ने बेला धमाधम काज निकाल्न थालेको छ । बालुवाटार र गृहका छुट्टाछुट्टै लिष्ट सरुवाका लागि प्रहरी प्रधान कार्यालयमा पुग्ने गरेको छ ।

यहाँसम्मकी सरुवा माग्न प्रहरी प्रधान कार्यालय पुग्ने कतिपय प्रहरी अधिकृतलाई प्रहरीकै एआईजीहरुले समेत माथिबाट फोन गर्न लगाउनुसम्म भनेको पाइएको छ । उनीहरुले समेत आफूलाई शक्तिकेन्द्र निकट राख्ने सके फाइदा हुने सोचले माथिबाट फोन गर्न लगाउनु भनेका हुन् ।

कतिपयले लगातार पोष्टिङ पाइरहेका छन् भने कतिपयले ३–४ वर्ष कुर्दासमेत इन्जार्च पाउन सकेका छैनन् । संगठनमाथिको हस्तक्षेपले इमान्दार प्रहरीमा निरासा छाउने उच्च अधिकारीहरु बताउँछन् ।

आर्थिक चलखेलको आशंका

प्रहरीको नियमित हुनुपर्ने सरुवा नहुने तर धमाधम काज निकालिनुले आर्थिक चलखेल भएको आशंकासमेत प्रहरी प्रधान कार्यालयभित्रै गर्न थालिएको एक अधिकारी बताउँछन् ।

त्यसो त प्रहरी संगठनभित्रै राम्रो पोष्टिङ पाउन ‘पैसा खर्च नगरि हुँदैन’ भन्ने चलन पुरानै हो । 

बेलाबेला प्रहरीभित्रै यसबारे चर्चा पनि चल्दै आएको छ । आकर्षक पोष्टिङका लागि अधिकांश प्रहरी अधिकृत शक्तिकेन्द्र धाउने गरेका छन् । प्रहरीमा सीमा नाका, औद्योगिक क्षेत्र भएका जिल्ला, बढी मुद्दा चल्ने युनिट, राजमार्ग क्षेत्रमा पर्ने इलाका, वडा आकर्षक मानिन्छन् । त्यहाँ जान पाए राम्रै कमाइ हुने प्रहरीकै अधिकारीहरु स्वीकार गर्छन् ।

पछिल्लो समय सरुवा बढुवामा विलम्ब हुनुको अर्को कारण कांग्रेस महाधिवेशन पनि रहेको प्रहरी उच्च अधिकारीहरुको निष्कर्ष छ । गृहमन्त्री खाणले प्रहरीको सरुवाको असर महाधिवेशनमा देखिन सक्ने भन्दै आफूअनुकूलबाहेक अरुको सरुवा गर्न नमानेको बताइन्छ ।

जानकारहरु भन्छन्,“देशभरबाट गृह मन्त्रीलाई सरुवाका लागि नेता–कार्यकर्ताले आग्रह गर्छन् । सरुवा हुनेहरुको कनेक्सन कोसँग नजिक छ थाहा हुँदैन । महाधिवेशनमा प्रहरीको भूमिका ठूलो हुन्छ । नेताहरुले आफूअनुकूल प्रहरी प्रयोग गर्न खोज्छन् । त्यसैले पनि गृह मन्त्रीले छानी छानी आफू निकटकालाई मात्रै पठाइरहेका छन् ।”