व्यस्त नै छु । कार्यक्रमहरु भइरहेका छन् । बोलाउनुभएको ठाउँमा भ्याएसम्म गइरहेको छु । भर्खरैमात्र चितवनको कार्यक्रम सकेर आएको छु । 

आफ्नो र अरुको गरेर २० वटा गाएँ । 

आफ्नो त एउटामात्रै हो । राजु ढकाल र मेरो नाममा ‘माइतीले नौगेडी लाइदिए’ बोलको गीत हो । एकनारायण भण्डारीको शब्द र लय संकलनमा तयार पारिएको गीत हो । सबैले मन पराइरहनु भएको छ । 

आफ्नो पनि गाइरहेका हुन्छौं । हामी व्यावसायिक कलाकार हो । माग भएपछि हामीले गाउनुपर्छ । व्यवसाय नै गाउने भएपछि गाउनु त पर्छ नै । त्यसमा पनि नयाँ भाइबहिनीहरुले आफ्नो एल्बममा हाम्रो पनि स्वर रहेको गीत राख्न चाहनुहुन्छ । त्यही भएर पनि होला, आफ्नोभन्दा अरुका गीत बढी गाइएको हो । हाम्रो पेशा नै यही भएपछि अरुको गीत गाउँदिनँ भन्ने कुरा पनि भएन । 

बाध्यता पनि हो, तर शब्द र लय कामै नलाग्ने खालको रहेछ भने त्यसलाई केही तलमाथि भने गर्न सकिन्छ । त्यस्तो भएको पनि छ । कैयौं त्यस्ता गीतहरुमा हामीले शब्द परिवर्तन गरेर पनि गाएका छौं । कसैले अफर गरिहाल्यो भनेर गाउनैपर्छ भन्ने पनि छैन । नगाउन पनि सकिन्छ, त्यो त हाम्रो इच्छा हो । 

अरुका गीत गाउनैपर्छ भन्ने बाध्यता छैन । नराम्रो भयो भने नगाउन पनि हामी सबै स्वतन्त्र छौं । दोस्रो कुरा, गायन हाम्रो पेशा भएकाले पनि केहीले सम्झौता गर्नुभएको हो कि जस्तो पनि लाग्छ । तर, व्यक्तिगत रूपमा भन्नुपर्दा मलै त्यस्ता नराम्रा गीत गाएको छैन । फिल्टर गरेर नै गाउँछु । 

यो त गम्भीर प्रश्न हो । हरेक कुराको सिजन हुन्छ । विभिन्न चाडवर्पजस्तै यो पनि हाम्रा लागि गीत गाउने अवसर हो । गायन पेशा भइसकेपछि हामीले तिजमा गीत नगाउने भन्ने त भएन । 

हुन्छ, त्यसका लागि हामी तयार पनि छौं । तर, संस्कृतिलाई ध्यान दिने र व्यवसायलाई छोड्ने हो भने राज्यले कलाकारलाई तलब दिनुपर्यो । राज्यले यस्तो व्यवस्था गर्न सक्छ र तयार छ भने हामी पनि संस्कृतिसँग मात्रै सम्बन्धित गीत गाउन तयार छौं । कलाकारको पनि परिवार हुन्छ । उनीहरुले पनि बाँच्नुपर्छ भन्ने यथार्थलाई त भुल्न हुँदैन कसैले पनि । गीतसंगीतमा लगानी गर्नेले पनि आफ्नो लगानी त गुमाउन चाहँदैन नि ।

मैले त्यसो भन्न खोजेको होइन । हाम्रो पनि दायित्व हुन्छ र निभाई पनि रहेका छौं । मेरो गुनासो कतिमात्रै हो भने तिजका गीतमा लगानी हुन्छ भने त्यस्ता गीत केही व्यावसायिक पनि हुन्छन् भन्ने हो । यसको मतलब संस्कार र संस्कृतिलाई नै भुलेर अगाडि बढ्नुपर्छ भन्ने होइन । मैले अघि पनि भनिसकें, मैले त्यस्ता गीत गाएको पनि छैन । संस्कृति बोकेको गीतलाई नराम्रो बनाउन पाइँदैन, तर राम्रोलाई त व्यावसायिक रूपमा अगाडि बढाउन पाइयो नि होइन र ?

मेरो साथीसर्कलमा हुनेलाई भन्छु । तर, सबैले हामीले भनेको मान्छन् भन्ने पनि छैन । यत्रो ठूलो भीड छ । हामीले हाम्रो टाउकोमा आएको जिम्मेवारीलाई निभाएका छौं । रेडियो÷टेलिभिजनमा आएपछिमात्रै थाहा हुन्छ धेरैजसो त । 

हाम्रो प्रतिष्ठान र संगठनमा आबद्ध नहुनेहरु पनि धेरै हुनुहुन्छ, जसले गीत गाउनुहुन्छ । उहाँहरुले आफ्नै हिसाबले जस्ता पनि गीत गाउनुहुन्छ । अहिले धेरै विरोध भइरहेको उहाँहरुकै कारण पनि हो । शब्द तथा लयबारे सेन्सर गर्ने कुनै आधिकारिक निकाय पनि छैन । 

कतिले यस्तो धारणालाई विरोध पनि गर्नुहोला, तर विकृति भित्रिन नदिने हो भने सेन्सर बोर्डको आवश्यकता पर्नेरहेछ । सेन्सर बोर्ड भन्नाले स्वतन्त्रतामाथि हस्तक्षेप नै गर्ने खालको भने होइन । त्यसले छाडापन र चरित्रलाई भने रोक्न सक्छ ।  

जस्ता गीतलाई पनि लोकगीत भन्न त पाइएन नि, होइन र ? हरेक गीतको आ–आफ्नै लय हुन्छ । गीत नगाउनुस् भनेको होइन, इन्टरटेन्मेन्टको हिसाबले गाए हुन्छ । 

केही हदसम्म तपाईंले भनेको सत्य हो । समय परिवर्तन हुँदै गयो । पहिलेको जस्ता समस्या गाउँघरमा अहिले छैनन् भनेर पनि होला, मायाँप्रेमका कुरा बढी तिज गीतमा समेटिएको । कुन राम्रा छन्, कुन गीत नराम्रा हुन्, समाज र संस्कृति कुन गीतले बोलेको छ र कुनले त्यसलाई लत्याएको छ, त्यो स्रोता/दर्शकले छुट्याएर सुनिदिनुभयो भने पनि केही हदसम्म हामीले छलफल गरेको विषयको समाधान आफैं हुन्छ । 

यो त मलाई त्यति धेरै नराम्रो लाग्दैन । हामीले व्यावसायिक रूपमा गीत गाउने भएपछि रेकर्डिङ अगाडि हुने नै भयो । गीत गाएपछि प्रचारप्रसार पनि गर्नुपर्छ । विज्ञापन गर्ने यो एउटा माध्यम पनि हो । विदेशमा बस्ने नेपालीलाई पनि यो चाड मनाउन मन लाग्छ । उहाँहरुले मनाउन त पहिला नै मनाउनुपर्छ कलाकारसँग मनाउने हो भने । तडकभडक गर्नुभएन तर, सभ्यता र संस्कृतिभित्र बसेर मनाउन पाइन्छ जस्तो लाग्छ । 

नवलपरासी र चितवनको कार्यक्रम सकेर आएँ । अब काठमाडौंमै चार/पाँच वटा कार्यक्रम छन् । त्यसपछि फेरि चितवन जाँदैछु । अरु पनि छन् स्टेज शो । यो वर्ष नेपालबाहिरका कार्यक्रम भने छैनन् । 

१२ वर्ष भयो लगातार गीत गाएको । बिरलैमात्रै हुन्छ, गीत रेकर्ड नगरेको दिन । पाँच हजारभन्दा बढी गाइसकें । त्यसमा तिजका पनि सयौं छन् ।