प्रभा बराल

धर्तीमा छरिएको छ एक झुल्को पारिलो घाम ।

०००

बिहानको सात बजेको छ । गोधूली साँझमा पश्चिममा सूर्य अस्ताउने बेला हामीले पनि भेट्टाइसकेका हुनेछौँ हाम्रो गन्तव्य ।

रिकापीभरि हिमालयन सुइट होटलको मिठो खाजा सजिएको छ । खाइरहेछौँ कपाकप । यसैबीच परिचय हुन्छ यसै होटलका मालिक रामप्रसाद सापकोटासँग । पर्यटन क्षेत्रका दिग्गज व्यक्तित्व उहाँ हालसालै लेखकको रूपमा उदाउनु भएको छ ।

उहाँको ‘आधा शताब्दी’ संस्मरण पुस्तक केही दिनअघि मात्रै लोकार्पण भएको हो । पर्यटन र साहित्यलाई यही पुस्तक अन्तक्रियाबाट जोड्दै छौँ काठमाडौंदेखि चितिखोलासम्म ।

मनभरि उत्साहका बिगुलहरू फुक्दै हामी अर्थात् चौध जना तनहुँ हिँड्नै लागेका छौँ । गाडीका चालक विशाल भाइ तम्तयार छन् ।  गीता त्रिपाठी र दीपक भेटुवाल हामीलाई बिदाइ गर्न मात्रै आउनु भएको छ ।

यात्राका लागि धेरै संयोगहरू जुट्नुपर्छ । उहाँहरू दुवै अन्त्यमा आएर जोडिन सक्नुभएन ।

आठ बजे हामी सोह्रखुट्टेबाट हरियो प्लेटको चिल्लो माइक्रोबसमा हुँइकिन्छौँ । बाटोमा दैनिकी धान्नेहरूको भीडभाड राम्रैसँग सुरु भइसकेको छ । गाडी सजिलो रहेछ ।

चालकपछाडिको सिटमा म, बिन्दु शर्मा र पार्वती भट्ट छौँ । यात्रा आरामदायी हुने भो भनेर एकअर्कालाई हेर्दै मुस्कुराउँछौँ ।

गन्तव्यमा नपुगिन्जेल साहित्य संवादमा रमाउन पाइन्छ । पाइनसक्नुको यो आनन्द सम्झेर पनि हामी थप प्रफुल्ल छौँ । हाम्रो पछाडि हुनुहुन्छ राजेन्द्रमान डङ्गोल, राजकुमार बानियाँ, माधव घिमिेर ‘अटल’, दिल पौडेल, जयराम बिडारी र कृष्ण पल्लव । पर्यटन क्षेत्रका दिग्गज व्यक्तित्व रमेश धमला र राजेन्द्र सुवेदी पनि यात्रामा जोडिनु भएको छ । 

‘पर्यटनका लागि साहित्य’ फ्लेक्समा प्रमुखताका साथ लेखिएको छ र गाडीको पछाडि टाँगेका छौँ । प्रचारै ठाने पनि ठानूनँ भन्ने अभिप्राय छ । पर्यटनलाई साहित्यमा जोडेर लेखिएका हाम्रा अनुभूति धेरैभन्दा धेरै पाठकका हातमा पुर्‍याउने हाम्रो यात्राको प्रमुख हेतु हो । यस्ता खाले कार्यक्रमको संयोजन नियात्राकार राजेन्द्रमान डङ्गोलले कुशलतापूर्वक सम्पन्न गर्दै आउनुभएको छ ।

यही लक्ष्यको जगमा टेकेर हामी कहिले लाँकुरी भञ्ज्याङ्को ‘द टेरेसस रिर्सोट’को हलमा साहित्य संलापमा रमायाँै । कहिले हेलम्बुको घोप्टेघ्याङ पुगेर साना बालबालिकासँग अन्तरक्रिया गर्‍यौँ ।

यी क्षणहरू बडो आनन्ददायक छन् । प्रकृतिसँग मुस्कुराउँदै हिँड्नुको मज्जा विस्मयकारी छ । शब्दहरूमा अटाउन सक्दैनन् । अव्यक्त छन् अनुभूतिहरू ।

यही मेसोमा थपिएको छ चितिखोला तनहुँमा अवस्थित ग्रीन हिमालय फार्म स्टेसम्मको यात्रा । ‘आधा शताब्दी’ पुस्तकको परिचर्चा । कृषि क्रान्तिको अवलोकन । आन्तरिक पर्यटनको प्रवर्द्धन । यही हो हाम्रो यात्राको अभीष्ट ।

पछाडि अनेक विषयमा गफ चले पनि विन्दु म्याम र म महिला लेखनका बारेमा चर्चा गरिरहेका छौँ । यसोउसो गर्‍यो, पुस्तककै कुरा हुन्छन् धेरै । प्रकाशकहरूबाट दिनहुँजसो नयाँ पुस्तक आउने क्रम चलिरहेको छ । सामाजिक सञ्जालका भित्ताहरू बधाई र शुभकामनाले रंगिएका रंगिएै छन् । पुस्तक प्रकाशनसँगसँगै पाठकहरू पनि बढ्न सके पठनसंस्कृतिको विकास पनि हवात्तै बढ्ने थियो ।

हामी कुरा गर्दागदै आइपुगेछौँ नागढुङ्गा नाका । अरू बेला जाम र ठेलमठेल भीड हुने बाटो आज केही होलो छ । हाम्रा पछाडि साथीभाइले गरेका गफका सिलसिला बुझिँदैन । घरीघरी हाँसेको थाहा पाउँदा रमाइलो गफ फुरिरहेको अन्दाज गर्छौं ।

पीपलामोडदेखि तल बाटो बिग्रेर ध्वस्तै भएको रहेछ । धमाधम चाडबाड आउँदै छ । हजारौँ गाडी ओहोरदोहोर गर्ने बाटोको यो अवस्था देखेर मन असाध्यै कुँडियो । कठै ! हामी जनताहरूले कति दुःख पाउने भइयो भनेर मन भारी भयो । दशैं आउनुअघि बाटो मर्मत गरेको समाचार सुनिन्थ्यो । यतिन्जेल सुन्न पाइएको छैन ।

सुरुङमार्ग नपुगिन्जेलसम्म त धेरै नै उबडखाबड रहेछ । त्यहाँभन्दा तलको बाटो पनि उस्तै खाल्टाखुल्टी । आरामदायी गाडीमा बसे पनि हामी केलाउन राखेका नाङ्लोमाथिका चामलजस्तै भइरहेका थियौँ । हाम्रो देशमा बाटो कहिल्यै राम्रो बन्ने भएन भनेर मन निन्याउरो भयो ।

राजधानी छिर्ने प्रमुख नाकाको यो अवस्था ! अनि किन बस्थे अहिलेको युवापुस्ता देश–देश भनेर । पर्यटकका अगाडि कसरी मुख देखाउने होला । नौबिसे नआइन्जेलसम्म बाटो उस्तै थियो ।

अलि तल आएपछि बरु सरर अगाडि बढ्यो । भदौरे भेलको त्रिशुली माटाम्मे रङमा उर्लिरहेको थियो । हरेक दिन भइरहेको सडक दुर्घटनाको एउटा साक्षी हो त्रिशुली नदी ।

जे सम्झ्यो त्यही कुराले मन बिझाउने भएपछि हेर्न थालेँ नीलो आकाशतिर । अनेक रूपरङमा सजिएका बादलका चित्रहरू हेरेर दङ्ग परेँ । वर्षाले नुहाइएका हरिया रूखबिरुवा र तिनका पातहरू हेरेर मनमनै संलाप गरेँ । मन आल्हादित भइरह्यो ।

मुग्लिन खोलाको पुल तरेर एउटा होटलअगाडि रोकियौँ । मस्र्याङ्दी र त्रिशुली नदीसँगै जोडिएको होटलको दुईतलामा उक्लियौँ । पारिपट्टि नारायणगढतिर निस्कने बाटोमा गाडीहरू हुँइकिरहेका थिए । पूर्वी उत्तरतिर हेर्दा प्रकृतिको मनोहर दृश्य निकै लोभलाग्दो थियो । एकैछिन सुस्ताउँदा पनि प्रकृतिको सुन्दर छटाले मन उज्यालो भयो ।

मिठो माछासँग खाना खाइयो । त्यसपछि हामी पुनः यात्राका लागि गतिशील भयाैँ । मर्याङ्दी नदीको तीरैतीर गाडी कुदिरह्यो । अब भने बाटो राम्रो थियो । सिरसिर बतास । खोलाको तीर । शरद ऋतुको पूर्व सन्ध्याको मौसम मन प्रसन्न भइरहेको थियो ।

फेरि एउटा मुटु कमाउने दृश्यको साक्षात्कार हुनुपर्‍यो । अस्ति भर्खर भारतीय तीर्थयात्री चढेको बस यहीँ खसेको थियो । नदीभित्र खसेको बसलाई क्रेनले निकालेर छेउमा राखेको रहेछ । घाइते बस देखेपछि मनै विचलित भयो ।

गत भदौ ८ गते लुम्बिनी र पोखरा घुमेर पशुपतिको दर्शन गर्न आएको भारतीय पर्यटक बस यहाँ दुर्घटना भएको थियो । ऐनापहराबाट डेढ सय मिटर तल खसेको थियो भनी समाचारमा पढेकी थिएँ ।

बाटो राम्रो थियो, र पनि बस खसेछ ! २७ जनाको मृत्यु र कैयौँ घाइते भएका थिए । अस्पताल दौडाउनु परेको थियो । भारतीय चालकलाई हाम्रो देशको मोड, कुना काप्चाबारे जानकारी हुँदैन । यस्तोबेला स्थानीय सवारीसाधनकै प्रयोग गरेको भए केही अनिष्ट हुँदैन्थ्यो कि जस्तो लाग्यो । गह्रौँ मन बनाएर अगाडि बढियो ।

डुम्रेबाट हामी बेसीशहर जाने बाटोतर्फ मोडियौँ । पिच सानो थियो । साथीहरू एकैछिन बाहिर निस्कनुभयो । स्थानीय महिला केरा किन्नुस भन्दै हाम्रो ढोकातिर चियाउन थालिन् ।

उनले देखाएको केराको हातोमा सानासाना कोसा थिए । एक कोसा एक गाँस बराबरका थिए । औषधी नराखी पाकेका होलान् । स्थानीय पर्यटनको प्रवद्र्धन पनि हुन्छ भनेर किनिदियौँ र तुरुन्तै खायौँ पनि । मीठो थियो स्वाद ।

जब हामी अगाडि बढ्यौँ । तीन वर्षअगाडि घनपोखरा, घलेगाउँ र भुजुङ आउँदाको स्मृतिले मलाई तरङ्गित बनाइहाल्यो । राजमार्गमा अवस्थित लमतन्न परेको उर्वरा फाँट यथावत रहेछ । कङ्क्रिटको जंगलमा रूपान्तरण भइनसकेको देख्न पाउँदा हर्षविभोर भएँ ।

कुनै साहुमहाजनको फाँट हुनुपर्छ यो जस्तो लाग्यो । पसाउने बेलाको गाँज परेको धानबाली देख्दा आँखाभरि धान झुलेको दृश्य झलमलायो ।

आँखामा ‘दोषी चस्मा’ कथाका पात्र केशवराज छाए । जरसाहेबलाई भेट्न जाँदा पसाउँदै गरेको धानको बास्नाको मिठो वर्णन छ त्यहाँ । असारमा धान रोप्ने, साउनमा सर्ने र भदौँमा भरिने भन्थे । अहिले भदौको पनि २९ गते थियो । त्यसैले धान पोटाउन लागिसकेको थियो ।

मन थियो एकछिन यसको कान्लाकान्लै हिँडूँ र आफ्नो बाल्यकालमा फर्कू तर समय कहाँ थियो र ! मेरो माइती गाउँको लामपोखरीतिर अनायासै फर्कें जहाँ धान रोपाइँ, कटाइ र दाइँ गर्दाका अविस्मरणीय स्मृतिहरू थिए ।

विडम्वना, अहिले ती खेतमा घरैघर फलेका छन् । रोपेर खानभन्दा किनेर खान सस्तो हुन्छ भन्ने मान्यताबाट हाम्रो कृषि प्रधान देश कागजमा मात्र सीमित भएको छ ।

म एकोहोरिएको देखेपछि विन्दु शर्माले भन्नुभो, ‘कता हराउनुभो ?’

‘म नोस्टाल्जिक भएछु । पोखरा सम्झेँ । तपाईंले दाङ सम्झिनुभयो होला नि ?’

एशियाकै उर्वराभूमियोग्य ठाउँ दाङ । म सल्यान जाँदा देखेको दाङलाई आँखामा सजाउँदै बोले ।

अनि सुनाउन थाल्नुभो विन्दु म्यामले दाङको कथा । थारु अनि थरुनीको कथा । कुरा यति मिठा थिए बाटो कटेको पत्तै भएन । आइपुग्न लागेछ हाम्रो गन्तव्य ।

लमजुङ बेशीशहर सडकअन्तर्गत करिब २० किलोमिटर गुडेपछि अर्चलधारा भन्ने ठाउँमा आइपुग्यौँ । यहीँबाट पश्चिमपट्टि छेउको सानो रूखमा देखियो ग्रीन हिमालय फार्म स्टेको साइनबोर्ड ।

बाटो पिचैपिच रहेछ । देखियो अत्यन्त हरियाली सुरम्य वातावरण । एक किलोमिटर गुडेपछि हाम्रो गाडी फार्म स्टेको ढुंगा छापेको आँगनमा अडियो । हरियो टिनको छानाले छाएको, घुमाउने बार्दली भएको नेपाली मौलिक शैलीको घरअगाडि हामी ओर्लियौँ । घरअगाडिको बगैँचा अनेक रंगीचंगी फूलहरूले गुल्जार थियो ।

अलिमाथि उकालो बारीमा लटरम्म फलेका मेवाका वृक्ष र स्याहार पुगेको सुन्दर ठाउँ देखेर आँखा टक्क रोकिएजस्तै भयो । गहुँगोरो वर्णकी हँसिलो मुहारकी अधबैँसे महिलाले हामीलाई नमस्कार गर्दै स्वागत गरिन् । उनी फार्म स्टेकी प्रबन्धक गीता अधिकारी पाण्डे रहिछन् । हामी उभिएको घर देखाउँदै भनिन्, ‘यो माटोको घरमा बस्न चाहने यता बस्न सक्नु हुन्छ ।’

कंक्रिटको जंगलबाट वाक्क भएर आएका हामी यतै बस्न मन गर्‍यौँ । २०७२ सालको भूकम्पमा पनि सुरक्षित रहेछ यो घर । चौबिस इन्चको माटोको गारो । सासु बेहुली बनेर भित्रिएको घर रे ! २० वर्षसम्म खाली भएर बसेको यो घरले दुई चार वर्ष यता बल्ल बौरिन पाएको रहेछ ।

दुईटा ओछयानमा तीन जना दिदीबहिनी मिलेर बस्ने भयौँ । पछाडिबाट नयाँ गारो उठाएर एट्याच बाथरुम बनाइएको रहेछ । तारे होटलको जस्तो सुकिलो ओछ्यान । भित्तामा पंखा । तातो पानी खाने इलेक्ट्रिक जग पनि । ओछ्यानबाट उत्तरतिरको हिमाल देखिने । बिहान पक्कै हिमाल देखिनेछ । गज्जब कोठा !

पोखरा माइतीघरमा मेरो यस्तै सुत्ने कोठा थियो । ओछ्यानबाटै माछापुच्छ्रे र अन्नपूर्ण हिमाल देखिन्थ्यो । त्यही सम्झेर मुसुक्क मुस्कुराएँ म ।

साँच्चै चितिखोला केलाई आधार बनाएर नामाकरण गरियोे होला भन्ने लाग्यो । मोबाइलमै सुरक्षित नेपाली बृहत शब्दकोश खोलेर हेरेँ, चितिको अर्थ चार कुना मिलेको भन्ने रहेछ । यो ठाउँको वरिपरि डाँडाले घेरेको समथर भूभाग र बीचमा खोला भएकोले चितिखोला भनिएको रहेछ भन्ने ठानेँ ।   

आफ्ना झोलाहरू कोठामा थन्काएपछि अग्लो डाँडोजस्तोमा बनाएको बाँसैबाँसको फलैँचामा गएर बस्यौँ । वरिपरि हरिया डाँडा, बीचमा फराकिलो उपत्यकाजस्तो ठाउँमा रहेछ यो ठाउँ । बीचबाट बग्ने रहेछ चितिखोला ।

यो ठाउँलाई बेलटारी भनिँदो रहेछ । ७० रोपनी जग्गामा फैलिएको छ रे यो फार्मस्टे ।

उहाँका श्रीमान् राजेन्द्रदेव पाण्डे धादिङका बहालवाला प्रमुख जिल्ला अधिकारी हुनुहुँदो रहेछ । आउँदै हुनुहुन्छ रे यहाँ । गीता म्यामले भन्नुभयो ।

ठूलो–ठूलो थालभरि मुरली मकै, मही र फलफूल सहयोगी भाइहरूले ल्याउन थाले । मुग्लिनमा खाएको खाना घटेकै थिएन । मकैबाट मगमगी बास्ना आइरहेको थियो । महीसँग नपत्याउँदो खाइयो धेरै । पेट चस्कन थालेपछि उठेर हिँड्न थाल्यौँ ।

बारीको एक पाटोमा चिटिक्क परेको गोलघरले बोलायो एकछिन । वरिपरि मगर गाउँ रहेछ । सांस्कृतिक कार्यक्रम गर्दा मगर समुदायले यही गोलघरअगाडि बसेर गर्छन् भन्ने सुन्यौँ ।

जाँतो, ढिकी, हलो, जुवा, डोको नाम्लो अनेक अनेक सामग्रीहरू सजाइएका रहेछन् यहाँ । कृषिकर्मका औजारलाई सम्मान दिएर सजाइएजस्तो लाग्यो । तिनलाई सुम्सुम्याउँदा समय बितेको पत्तै भएन ।
 
 लिच्चीको रूखमाथि पाहुना गृह बनाइएको रहेछ । निकै अनौठो लाग्यो यो । ‘ट्री हाउस’ले चिनिने यो ठाउँको सुरुमा कल्पना गर्दा पनि कति रमाइलो होला भने झैँ लाग्यो ।  
 
‘हामी घुम्न आएका मानिस बस्नु हुन्न एकै ठाउँ । ल जाऔँ साथीहरू ।’ माधव सर जोसिनु भयो । हामी उहाँलाई पछ्याउँदै गयौँ । बाटोका छेउछाउ काँस फुलेर सेताम्मे थियो । हावाको झोक्काले हल्लेका थिए ती, तर हामीलाई नै स्वागत गरेझैँ लाग्यो ।

यहाँको प्रकृतिले लोभ्याउनुसम्म लोभ्याइरहेको थियो । अगाडि देखियो कडरिया कृषि फार्म । यसका सञ्चालक वासु कडरिया माधव सरका साथी हुनुहुँदो रहेछ । केही समय पहिला माधव सरको कार्यथलो रहेछ यो ठाउँ ।

राता, नीला, पहेँला अनेक रङका पुष्पले पल्लवित थियो परिसर । ग्राम्य जीवन झल्काउने परिवेश थियो । घर, आँगन, गोठ, तुलसीको मठ आदि सबै देखेर आफ्नो बाल्यवस्थाको याद आयो ।

हाम्रो आगमनलाई प्रसन्न मुद्राले स्वागत गरियो । घरभन्दा अलि पर सानो कोठा थियो । त्यसको एक कुनामा आगोको चुलोमाथि कराही थियो र कराहीमा उम्लिदै गरेको दुध ।

आँगनबाट देखियो, भिरालो–भिरालो जमिनमा फलपूmलको बगैँचा । बोटभरि मेवा टम्म फलेका । किवी फल पनि झुन्डिरहेका । एउटा टिपेर मुखमा हालेँ । पाक्ने बेलै भएको रहेनछ । अमिलो न अमिलो लाग्यो ।

सुन्तलाको बोटमा लटरम्म दाना । अम्बा पाकेर उस्तै लदावती । चराचुरुङ्गीले खाएर बाँकी रहेका आधा फल पनि उत्तिकै । यति धेरै फलपूmल बारीभरि फलेका छन् । उहाँका सन्तानहरू सरकारी जागिरमा घरदेखि बाहिर हुनुहुँदो रहेछ ।

२७ रोपनी जग्गामा गरिएको रहेछ खेती । शिक्षण पेसाबाट अवकाश पाएपछि यो क्रान्ति गर्नुभएको रहेछ वासु सरले । वासु सरसँगै चिया खेती गरिएको बारीको पाटो घुम्न आयौँ । इलाममा फल्ने चियाका बोटहरू यही सप्रिरहेको देख्यौँ ।

चिटिक्कको मन्दिर पनि यही रहेछ । मन्दिरपरिसरमै रहेछ फलिरहेको अम्बाको बोट । पाकेका एउटा दुईवटा टिपेर खान कसैलाई सोध्न पर्ने थिएन । टिपियो । खाइयो ।

यही मौकामा मैले जापान जाँदाको एउटा घटना सम्झिएँ । जापानका सडकको एक छेउमा लटरम्म सुन्तला फलेको थियो । धेरै ठाउँमा यस्ता दृश्य देखिन्छन् । नखाए नि खाऊखाऊँ लाग्ने निकै स्वस्थ दाना देखेपछि नेपालकै जस्तो सम्झेर एक नेपाली विद्यार्थीले टिपेर गमगम खाइरहेका बेला पुलिस साइरन बजाउँदै आयो र उनलाई पक्रियो ।

अर्काको बारीमा जे फले पनि फलोस् । झरेर गए पनि जाओस् । टिप्नु त के छुन पनि राम्रो नमान्ने नियम छ त्यहाँ । यस्तो स्थितिमा नेपालै फर्काउने सक्छ जापान सरकारले ।

तर ती विद्यार्थीको गाक्को (स्कुल)ले माफी मागेपछि एक पटकलाई छोडिदिएको थियो । यस्ता घटना जापानका विभिन्न प्रान्तमा घटिरहेका हुन्छन् ।

अम्बाका बोटसँगै अमलाका साना दानाहरू लटरम्म फलेको रूख देखियो । निकै उर्वराशील रहेछ यो ठाउँ । आँखाअगाडि तलाउ थियो । तलाउमा केही जनावर पानीमा डुबेर छप्ल्याङछप्ल्याङ् गरिरहे झैँ लाग्यो । गएर हेर्‍यौँ बाँदरको बच्चा रहेछ । त्यसलाई निकाल्न साथीहरू लाग्नुभयो ।

रमेश धमला सरले मन्दिर परिसरभित्र रहेको प्लाष्टिकको कुर्ची लगेर बाँदर भए ठाउँ राख्नुभयो । बाँदर कुर्चीमा बसालेपछि किनारामा ल्याएर पेट थिच्नुभयो । अलिअलि पानी निकाल्दै थियो । मरेछ कि क्या हो भन्दै थियौँ ऊ त फुत्त जम्प हानेर तल्लो भागमा कुद्यो । एउटा प्राणीलाई जीवनदान दिन पाउँदा सबै खुसी भइयो ।

वरिपरि अग्ला डाँडाका चुचुरा थिए । एउटा थियो लमजुङको राइनासकोट, लिगलिगकोट अर्को पुर्कोट र चोककोट । ऐतिहासिक यी स्थानहरू तनहुँ र लमजुङको विरासत बोकेको ठाउँ हो ।
 
हामीलाई घुम्नु थियो ग्रीन हिमालय फार्म स्टेको ७० रोपनी क्षेत्रफल । वासु सरसँग बिदा भएर बाटो लाग्यौँ । फार्म स्टेका प्रबन्धक राजेन्द्र सर पनि घरमा आइपुग्नुभएछ । हामी उहाँसँगै फार्म स्टे विचरण गर्न लाग्यौँ ।

सर्वप्रथम करिब दुई, तीन सय लोकल कुखुरा, कालिज र लौकाट, गाई, भैसी पालिएको ठाउँमा पुग्याँै ।

कृषिका लागि मल चाहियो । दुध, दही घिउ पनि आवश्यक पर्ने नै भयो । यी सबैको आपूर्ति यिनै वस्तुभाउबाट हुने कुराले मनै आनन्दित भयो । दैनिक उपभोग्यका सामग्री सकेसम्म यहाँ रोपिएको थियो । लहलह परेर धान बढिरहेको थियो ।

फलपूmलका बोटहरू प्रायः सबै थिए । मौसमी तरकारी पनि फलिरहेको थियो । भन्टा, विभिन्न जातका सागपात, चिप्लोभन्टा, फर्सी, सिमी, बोडीलगायत अन्य लहरे तरकारी फलेको देखिन्थ्यो ।

यहाँ आउने ग्राहकले प्रायः सबै खाद्यान्न यही उत्पादित खान पाऊन् भन्ने उद्देश्य रहेछ । पुर्ख्यौली विरासतको यो जमिन छ सात वर्षअघि बाँझो थियो रे । घरको वरिपरि झाडी–झाडी थियो रे । गीता म्यामकै अग्रसरतामा यो क्रान्ति भएको रहेछ ।

अधिकांश महिला दिदीबहिनीहरू अचेल सामाजिक सञ्जालमा घोप्टिएर दिन बिताउँछन् । बिहानबेलुका खाना पकाएर सामान्य घरधन्दाकै गरेकै भरमा श्रमको भारी आफूमाथि पर्‍यो भन्ठान्छन् ।

सिडियोकी श्रीमती हुँ भनेर सुविधाभोगी बन्ने रहर गीता म्याममा देखिएन । आफैं अघि सरे मात्र कर्मचारी हौँसिन्छन् भन्ने उहाँलाई थाहा छ । अह्राउने सिकाउने मात्र होइन आफैं काममा अघि सर्नुहुँदो रहेछ उहाँ ।

पितापूर्खाको भूमिमा कर्मशील जीवन बिताउन पाए प्राप्त हुने मानसिक आनन्द असीम थियो । एउटी महिलाले आँटिन् भने के हुँदैन भन्ने उदाहरण थियो यहाँ ।

देशभरि कृषिकर्म सुस्ताएको बेला यहाँ देखिएको जागरण सबैका लागि प्रेरणादायी थियो । १५/२० जनाभन्दा बढीले रोजगार पाएका थिए । हलेदो, अदुवा, कागती र निबुवाको चुक अमिलो पनि बिक्री गरिने रहेछ । बढी भएका सामान बिक्री गर्ने नत्र आफ्नै होमस्टेमा खपत गर्ने परिपाटी रहेछ ।

खेतबारीमा डुल्दै जाँदा देखियो चितिखोला र त्यसमाथि बनेको सुन्दर झोलुङ्गे पुल । पुल कटेर थोरै जंगल जस्तो कटेर कुसुन्डे बगैँचा पुग्यौँ । आँपलगायतका ठूला वृक्षले ढकमक्क रहेछ यो ठाउँ । एक छेउमा खेलमैदान अनि बस्नलाई चौतारा । साँझपख पुगेकोले धेरैबेर बस्न नपाए पनि एकछिन बसेर पुनः होमस्टे आइपुग्यौँ ।

हाम्रा लागि विभिन्न परिकार पाकेका थिए । ती खाइवरी सांस्कृतिक कार्यक्रममा सहभागी भयौँ । बेलुकाबेलुका यहाँ पाहुनाहरू धेरै आएका बखत सांगीतिक कार्यक्रम हुने रहेछ ।

स्थानीयहरू एउटै लुगामा सजिएर आएका थिए । धेरै मानिस विदेश भासिए गाउँ रित्तो भयो भने पनि यतिका मान्छे यही रहेछन् जसले आफ्नो संस्कृति धानेका छन् जस्तो लाग्यो ।

कौडा नृत्यलगायत समसामयिक नाचगानमा करिब दुई घण्टा बिताइयो । रमाइलो भयो कार्यक्रम ।

भोलिपल्ट ‘आधा शताब्दी’ कृतिको परिचर्चा थियो । बाँसको हलमा बस्यौँ । निकै मनमोहक थियो वातावरण । लमजुङ हिमाल र मनास्लु हिमाल खुलेर छर्लंग देखिएको थियो । यही सुन्दर मौसम हेर्दै हामी पुस्तक चर्चामा जुट्यौँ ।

सिद्धलेक गाउँपालिका अध्यक्ष परशुराम खतिवडा र चितिखोला वडा नं ९ का वडाअध्यक्ष मीनबहादुर गुरुङ पनि हाम्रो कार्यक्रममा सहभागी हुनुभयो ।

करिब दुई घण्टासम्म हाम्रो कार्यक्रम चलिरह्यो । पर्यटन क्षेत्रमा गरेको संघर्षलाई ‘आधा शताब्दी’ पुस्तकमा अभिलेखीकरण गरिएको थियो । पुस्तक पठनीय थियो । पर्यटकीय हिसाबले यति सुन्दर ठाउँमा आएर पुस्तकको चर्चा हुनु आफैंमा नौलो कार्य थियो ।

कार्यक्रम सकिएपछि खाना खाएर हामी काठमाडौंका लागि फर्किंदा मध्यान्हको साढे बाह्र भइसकेको थियो ।

यस ठाउँको प्रसिद्ध थानी मन्दिर जाने मेसो मिलेन । अर्कोपटकलाई केही ठाउँ छोड्नु पर्छ भन्ने मान्यतामा यही ठाउँ थाती राखेर हामी गन्तव्यतिर सोझियौँ ।