वासिंटन । यसपटक हुन लागेको अमेरिकी राष्ट्रपतीय चुनावमा उमेदवारको मेन्टल फिटनेस अर्थात् मानसिक स्वास्थ्य महत्त्वपूर्ण मुद्दा बन्दै गइरहेको छ । 

यस मुद्दामा राष्ट्रपति पदका उमेदवार जो बाइडेन र डोनाल्ड ट्रम्प दुवै घेराउमा पर्दै गइरहेका छन् । बाइडेनको उमेर ८१ वर्ष र ट्रम्पको ७८ वर्ष हो  । 

पछिल्लो महिना ट्रम्प र बाइडेनको डिबेट सार्वजनिकपछि यो मुद्दा अचानक तातो भइरहेको छ । बाइडेन अमेरिकाका अहिलेसम्मकै सबैभन्दा वृद्ध राष्ट्रपति हुन् । ट्रम्प दोस्रोपटक चुनाव जितेमा अमेरिकी इतिहासमा सबैभन्दा वृद्ध राष्ट्रपति हुनेछन् । 

एबीसी न्यूजलाई दिएको एक अन्तर्वार्ताका क्रममा राष्ट्रपति बाइडेनले कग्निटिभ टेस्ट (संज्ञानात्मक परीक्षण) गर्न अस्वीकार गरेका थिए । उनले भनेका थिए, “म दैनिक कग्निटिभ टेस्ट दिइरहेको छु ।” उनले आफ्ना चिकित्सकले त्यो परीक्षणको कुनै जरुरी नभएको बताएको जनाएका थिए ।

उता ट्रम्पले आफूले कग्निटिभ टेस्ट गरेको बताएका छन् । उनले एकपटक राष्ट्रपति भएको बेलामा र दोस्रो हालसालै टेस्ट गरेको बताएका छन् । उनले आफना दुवै टेस्ट सफल भएको दाबी पनि गरेका छन् । 

के हो कग्निटिभ टेस्ट ?
कग्निटिभ टेस्टमा अलग अलग परीक्षण सामेल हुन्छन् । जसले मानिसको दिमाग कति राम्रोसँग चलेको छ भन्ने पत्ता लगाउँछ । क्लिभल्यान्ड क्लिनिकका अनुसार यो परीक्षणमा कुनै खास किसिमको बिमारीबारे पत्ता लाग्दैन । यद्यपि, यसले कुनै बिरामीको लागि जरुरी टेस्ट गराउनुपर्ने संकेत भने दिन्छ । 

यदि कोही मानिसको सम्झने क्षमता, पर्सनालिटी चेन्ज अर्थात व्यक्तित्वमा बदलाव, सन्तुलन, आफनो विगतको केही हिस्सा भुल्ने वा सम्झन अप्ठेरो परिरहेको छ भने त्यस्तो मानिसलाई कग्निटिभ टेस्ट गर्नुपर्ने हुन्छ । 

सैनफोर्ड मेडिसिनका अनुसार यसको लागि धेरै प्रयोग गरिने परीक्षणमा एक मन्ट्रियल कग्निटिभ एसेसमेन्ट हो । जसले स्मरणमा  कमी भएका मानिसको कग्निटिभ क्षमता अर्थात संज्ञानात्मक कौशलको आँकलन गर्ने गर्दछ । 

एसेसमेन्ट टेस्टमा आफ्ना याद, ध्यान र वस्तुको नाम दिने क्षमताको साथै मौखिक र लिखित आदेश पालना गर्ने क्षमताको परीक्षण हुन्छ । यो परीक्षा अनलाइन पनि उपलब्ध छ ।

यदि कसैको साथ कुनै मानसिक समस्या छैन भने उसका लागि यो टेस्ट सजिलो हुन्छ । तर, मानसिक समस्या भएका मानिसका लागि यो टेस्ट निकै कठिन हुन सक्छ । 

यो टेस्टलाई बनाउने क्यानडेली न्यूरोलोजिस्ट जिएद नसेडिनले बीबीसीलाई भने, “म मान्छु कि यदि बाइडेन अमेरिकी नागरिकलाई आश्वस्त गर्न चाहन्छन् भने वा उनलाई कुनै समस्या छ भने पनि दुवै अवस्थामा यो टेस्ट उनको लागि फाइदाजनक हुन सक्छ ।”

कसरी गरिन्छ टेस्ट ?
यस क्रममा चिकित्सकले बिरामीसँग उनीहरूको स्मरण शक्तिबारेमा विभिन्न प्रश्न सोध्छन् । यसमा बिरामीको पूरै इतिहास जोडिएको हुन्छ । क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालयको डेविस अल्जाइमर रोग अनुसन्धान केन्द्रसँग जोडिएका एसोसिएट डाइरेक्टर डेन मुंगासले भने, “लामो समयसम्म चल्ने क्लिनिकल परीक्षणले बाइडेन र ट्रम्प दुवैको दिमागको काम गर्ने क्षमताको सही तस्बिर पेस गर्न सक्दछ । 

यद्यपि, ज्यादा समय चिकित्सक ‘मोका’ जस्तो टेस्टबाट यो परीक्षण सुरु गर्दछन् । यदि कसैको स्कोर त्यसमा अपेक्षा गरेभन्दा कम छ भने दोस्रो गहन टेस्ट गर्नु जरुरी हुन्छ । यस गहन परीक्षणमा भाषा परीक्षण, काम गर्ने क्षमताका साथै स्थिरताले देख्ने क्षमताको आँकलन गरिन्छ । उदाहरणको लागि चिकित्सकले बिरामीलाई कुनै कथा पढ्न दिन सक्छन् र उनको स्मरणशक्ति संझाउनका लागि कथाका केही अंश सोध्न सक्छन् ।

यस्तै, बिरामीलाई शब्दको सूची याद गर्ने, तस्बिर देखाएर वस्तु चिन्ने, कुनै खास अक्षरबाट सुरु हुने वस्तुको नाम बताउन लगाउने जस्ता काम गर्न सक्छन् । 

त्यसैगरी दिमागको काम गर्ने क्षमताको गिरावटका लक्षण पत्ता लगाउनको लागि डा मुंगास बिरामीलाई प्रश्न सोध्नेबाहेक बिरामीसँग बस्ने मान्छेसँग पनि सोध्न सुझाव दिन्छन् ।

उनले एक कग्निटिभ टेस्टले मात्रै राष्ट्रपति राम्रो कि नराम्रो भन्न नसकिने जनाउँदै आफूले जीवनभरी नै बिरामीको कग्निटिभ टेस्ट गराएको समेत बताए । बीबीसी